Το μουσείο και η μουσειακή εμπειρία ως παιδαγωγικό εργαλείο: στάσεις και αντιλήψεις μελλοντικών παιδαγωγών

Abstract

This thesis focuses on alternative forms of learning beyond formal education, recognizing museums as ideal environments for diverse learning experiences aimed at enhancing the educational process, particularly in early childhood and primary education, including preschool settings. Within this framework, it highlights the contemporary developments and trends in 21st century education, with emphasis on the shift from traditional educational approaches to more flexible forms of learning. More specifically, the purpose of this research study is to explore the attitudes and perceptions of future educators (pre-service teachers) regarding the museum and the museum experience as an educational tool, along with the factors that influence their intention to integrate it into classroom teaching. Ajzen's Theory of Planned Behaviour (TPB) serves as the primary research framework for analysing the factors influencing this intention through which we examine how attitudes, subjective norms and perceived behavioural control (measures of prediction) influence pre-service teachers' intention to integrate the museum into their teaching. In addition, the personal experiences with museums and the academic background related to museum education of the pre-service teachers in our sample are introduced as moderating factors, and their influence on the relationship between the measures of intention prediction and the intention to use museums as educational tools is examined. A random sample was drawn from a population of university students in Greece, enrolled in early childhood, pre-school and primary school education programmes, in their fourth year or later. A questionnaire was developed, validated and used to collect research data, between November 2020 and February 2021. The analysis and statistical processing of data collected from the 454 valid responses were conducted using the Structural Equation Modeling (SEM) method. SEM is a powerful and dynamic tool that enables the simultaneous examination of multiple relationships between observable and latent variables. The analysis of the effect of moderator variables was conducted using a combination of statistical methods, including SEM, Multigroup Confirmatory Factor Analysis (CFA) and the two-stage method (Fassott et al., 2016; Henseler & Chin, 2010). The results of the study largely confirm the research hypotheses about the positive influence of attitudes, subjective norms and perceived behavioural control on the intention of future teachers to use the museum as an educational tool. Academic education relevant to museum education appears to strengthen these relationships, particularly regarding subjective norms and perceived control, although the hypothesis that it strengthens the relationship between attitudes and intention is rejected. Similarly, personal experiences with museums during school and university years, positively influence most relationships, except for their effect on perceived behavioural control during the school years. Furthermore, the results highlight the significant role of beliefs in shaping future teachers' intentions, as their perceptions of what is beneficial, effective, socially acceptable, and feasible influence their intentions to integrate museums into their teaching practices. The research concludes with recommendations for policy development, including integrating museums into university curricula and establishing infrastructure for the systematic use of museums as teaching tools. The findings contribute to a deeper understanding of the value of museums in education and suggest strategies to strengthen the connection between informal learning and formal education.

Η παρούσα διατριβή ασχολείται με την εναλλακτική της τυπικής εκπαίδευσης μάθηση, αναγνωρίζοντας το μουσείο ως ιδανικό περιβάλλον για όλες τις μορφές μάθησης, με σκοπό να ενισχυθεί η εκπαιδευτική διαδικασία, ιδιαίτερα στην πρώιμη παιδική, προσχολική και σχολική ηλικία. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, αναδεικνύει τις σύγχρονες εξελίξεις και τάσεις στην εκπαίδευση του 21ου αιώνα, με ιδιαίτερη έμφαση στη μεταβολή της παραδοσιακής εκπαιδευτικής προσέγγισης προς πιο ευέλικτες μορφές μάθησης. Ειδικότερα, σκοπός της παρούσας ερευνητικής μελέτης είναι να διερευνηθούν οι στάσεις και οι αντιλήψεις μελλοντικών παιδαγωγών (φοιτητές παιδαγωγοί/εκπαιδευτικοί) για το μουσείο και τη μουσειακή εμπειρία ως παιδαγωγικό εργαλείο, καθώς και οι παράγοντες που επηρεάζουν την πρόθεσή τους να το αξιοποιήσουν στην τάξη. Ως κύριο ερευνητικό πλαίσιο για την ανάλυση των παραγόντων που επηρεάζουν αυτήν την πρόθεση χρησιμοποιείται η Θεωρία της Προσχεδιασμένης Συμπεριφοράς (TPB) του Ajzen μέσω της οποίας εξετάζουμε πώς οι στάσεις, τα υποκειμενικά πρότυπα και ο αντιλαμβανόμενος έλεγχος της συμπεριφοράς (μέτρα πρόβλεψης) επηρεάζουν την πρόθεση των μελλοντικών εκπαιδευτικών να ενσωματώσουν το μουσείο στην παιδαγωγική τους πρακτική. Επιπλέον, εισάγονται ως ρυθμιστικοί παράγοντες η προσωπική εμπειρία στο μουσείο και η σχετική με αυτό ακαδημαϊκή εκπαίδευση των μελλοντικών παιδαγωγών του δείγματος. Μελετάται, επίσης, πώς αυτοί οι παράγοντες επηρεάζουν τις σχέσεις των μέτρων πρόβλεψης, με την πρόθεση αξιοποίησης του μουσείου ως παιδαγωγικό εργαλείο. Με τυχαία δειγματοληψία επιλέγεται δείγμα από τον πληθυσμό φοιτητών, τέταρτου (4ου) έτους σπουδών και άνω, των πανεπιστημιακών τμημάτων αγωγής της πρώιμης παιδικής ηλικίας, καθώς και αγωγής και εκπαίδευσης της προσχολικής και της σχολικής ηλικίας, στην Ελλάδα. Κατασκευάζεται, σταθμίζεται και χρησιμοποιείται εργαλείο μέτρησης και, κατά το χρονικό διάστημα Νοέμβριος 2020 - Φεβρουάριος 2021, συλλέγονται τα ερευνητικά δεδομένα. Η ανάλυση και στατιστική επεξεργασία των δεδομένων που συλλέγονται από τα τετρακόσια πενήντα τέσσερα (454) έγκυρα ερωτηματολόγια, γίνεται με τη μέθοδο της ανάλυσης μοντέλων Δομικών Εξισώσεων (Structural Equation Modeling – SEM), η οποία είναι ένα ισχυρό και δυναμικό εργαλείο που επιτρέπει την ταυτόχρονη εξέταση πολλών σχέσεων και διασυνδέσεων μεταξύ παρατηρήσιμων και λανθανουσών μεταβλητών. Η ανάλυση της επίδρασης των ρυθμιστικών παραγόντων γίνεται με έναν συνδυασμό μεθόδων ανάλυσης όπως η SEM, η επιβεβαιωτική ανάλυση παραγόντων πολλαπλών ομάδων (Multigroup CFA) και η μέθοδος των δύο σταδίων (Fassott et al., 2016; Henseler & Chin, 2010). Τα αποτελέσματα της έρευνας επιβεβαιώνουν σε μεγάλο βαθμό τις ερευνητικές υποθέσεις σχετικά με τη θετική επίδραση των στάσεων, των υποκειμενικών προτύπων και του αντιλαμβανόμενου συμπεριφορικού ελέγχου στην πρόθεση των μελλοντικών παιδαγωγών να αξιοποιήσουν το μουσείο και τη μουσειακή εμπειρία ως παιδαγωγικό εργαλείο. Η σχετική ακαδημαϊκή εκπαίδευση φαίνεται να ενισχύει αυτές τις σχέσεις, ειδικά σε ό,τι αφορά τα υποκειμενικά πρότυπα και τον αντιλαμβανόμενο έλεγχο, με εξαίρεση την υπόθεση ότι η ακαδημαϊκή εκπαίδευση ενισχύει τη σχέση μεταξύ στάσεων και πρόθεσης. Αντίστοιχα, η προσωπική ενασχόληση με το μουσείο και η εμπειρία σε αυτό, κατά τη διάρκεια της σχολικής και πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, έχει θετική επίδραση στις περισσότερες σχέσεις, με εξαίρεση την επίδραση στον αντιλαμβανόμενο συμπεριφορικό έλεγχο κατά τα σχολικά χρόνια. Επίσης, τα αποτελέσματα υπογραμμίζουν τη σημασία των πεποιθήσεων στην ενίσχυση της πρόθεσης των μελλοντικών παιδαγωγών, καθώς οι αντιλήψεις τους για το τι είναι εφικτό, κοινωνικά αποδεκτό και αποτελεσματικό, επηρεάζουν τη στάση τους και την πρόθεσή τους να ενσωματώσουν τα μουσεία στη διδασκαλία τους. Η έρευνα καταλήγει σε προτάσεις για την ανάπτυξη πολιτικών που θα ενισχύσουν τη χρήση των μουσείων στην εκπαίδευση, όπως η ενσωμάτωση της μουσειακής εκπαίδευσης στα πανεπιστημιακά προγράμματα σπουδών και η δημιουργία υποδομών για συστηματική χρήση των μουσείων ως εργαλείων διδασκαλίας. Τα ευρήματα συμβάλλουν στην κατανόηση της σημασίας των μουσείων στην εκπαιδευτική διαδικασία και υποδεικνύουν πρακτικές που ενισχύουν τη σύνδεση της άτυπης μάθησης με την τυπική εκπαίδευση.