Μελέτη μαθήματος (Lesson Study) και διαφοροποιημένη διδασκαλία: διερεύνηση της σχέσης στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Abstract

Abstract The purpose of this present research was to investigate the effect of lesson study in the context of the implementation of differentiated instruction by teachers in the Modern Greek Language course of the second class of Lyceum. In particular, this research aimed to: a. to investigate the effectiveness of using lesson study in the way the teacher research participants plan, implement, and understand differentiation and b. to identify which specific features of lesson study, as a professional development activity, influence how teachers plan, implement and understand differentiation. Grounded theory data collection and analysis techniques were used in the present qualitative research. The survey was conducted in three schools in two municipalities of Eastern Attica, with the participation of four teachers and eighty students in one lesson study cycle. Data were collected before, during, and after the lesson study cycle and included classroom observations, qualitative assessment rubric of the degree of the differentiation of the lesson, interviews of the participating teachers, protocols for planning, observing, revising, and reflecting on the research lesson as well as transcripts of teacher meetings, and the teachings, diaries, which were kept during the implementation of the lesson study, students’ assignments as well as their interviews after the teaching. The results of the research have shown that lesson study helped teachers to develop flexibility in planning their teaching, encouraged them to apply new differentiation strategies and techniques, pushed them to manage differentiation proactively, and successfully implement it, addressing the needs of students and the challenges of teaching, influencing their existing beliefs and practices. Furthermore, through lesson study, teachers were able to develop more comprehensive views of what differentiation is and is not. Moreover, lesson study outcomes for each participating teacher were highly influenced by the completion of all stages of a lesson study cycle, as these characteristics emerged at each of its stages and cannot be isolated, but are examined holistically, demonstrating that all stages of the lesson study cycle are important and interdependent. In addition, the lesson study cycle, through the fruitful exchange of views and constructive dialogue, appeared to influence the way teachers planned, implemented and understood differentiation. Finally, from the implementation of the lesson study and differentiated instruction, the teachers and the students found several advantages, difficulties, and conditions for their effective implementation.

Περίληψη Η παρούσα ερευνητική εργασία είχε σκοπό να διερευνήσει την επίδραση της μελέτης μαθήματος στο πλαίσιο εφαρμογής της διαφοροποιημένης διδασκαλίας από τους εκπαιδευτικούς στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β΄ τάξης Λυκείου. Ειδικότερα, η συγκεκριμένη έρευνα αποσκοπούσε: α. να διερευνήσει την αποτελεσματικότητα της αξιοποίησης της μελέτης μαθήματος στον τρόπο με τον οποίο οι συμμετέχοντες στην έρευνα εκπαιδευτικοί σχεδιάζουν, εφαρμόζουν και κατανοούν τη διαφοροποίηση και β. να εντοπίσει ποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της μελέτης μαθήματος, ως δραστηριότητα επαγγελματικής ανάπτυξης, επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο οι εκπαιδευτικοί σχεδιάζουν, εφαρμόζουν και κατανοούν τη διαφοροποίηση. Στην παρούσα ποιοτική έρευνα χρησιμοποιήθηκαν τεχνικές συλλογής και ανάλυσης δεδομένων θεμελιωμένης θεωρίας. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε τρία σχολεία δύο δήμων της Ανατολικής Αττικής, με τη συμμετοχή τεσσάρων εκπαιδευτικών και ογδόντα μαθητών σε έναν κύκλο μελέτης μαθήματος. Τα δεδομένα συλλέχθηκαν πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τον κύκλο μελέτης μαθήματος και περιλάμβαναν παρατηρήσεις στην τάξη, ποιοτική ρουμπρίκα αξιολόγησης του βαθμού διαφοροποίησης του μαθήματος, συνεντεύξεις των συμμετεχόντων εκπαιδευτικών, πρωτόκολλα σχεδιασμού, παρατήρησης, αναθεώρησης και αναστοχασμού του ερευνητικού μαθήματος καθώς και απομαγνητοφωνήσεις των συναντήσεων των εκπαιδευτικών και των διδασκαλιών, ημερολόγια, που τηρήθηκαν κατά τη διάρκεια υλοποίησης της μελέτης μαθήματος, εργασίες των μαθητών καθώς και συνεντεύξεις τους μετά από τη διδασκαλία. Από τα αποτελέσματα της έρευνας προέκυψε ότι η μελέτη μαθήματος βοήθησε τους εκπαιδευτικούς να αναπτύξουν ευελιξία κατά το σχεδιασμό της διδασκαλίας τους, τους ενθάρρυνε να εφαρμόσουν νέες στρατηγικές και τεχνικές διαφοροποίησης, τους ώθησε να διαχειριστούν τη διαφοροποίηση ενεργητικά και να την εφαρμόσουν με επιτυχία, αντιμετωπίζοντας τις ανάγκες των μαθητών και τις προκλήσεις της διδασκαλίας, ασκώντας επίδραση στις υπάρχουσες πεποιθήσεις και πρακτικές τους. Επίσης, μέσω της μελέτης μαθήματος, οι εκπαιδευτικοί μπόρεσαν να αναπτύξουν πιο ολοκληρωμένες απόψεις για το τι είναι και τι δεν είναι διαφοροποίηση. Ακόμα, τα αποτελέσματα του κύκλου μελέτης μαθήματος για κάθε συμμετέχοντα εκπαιδευτικό επηρεάστηκαν σε μεγάλο βαθμό από την ολοκλήρωση όλων των σταδίων ενός κύκλου μελέτης μαθήματος, καθώς τα χαρακτηριστικά αυτά αναδείχθηκαν σε κάθε στάδιό της και δεν μπορούν να απομονωθούν, αλλά εξετάζονται ολιστικά, καταδεικνύοντας ότι όλα τα στάδια του κύκλου μελέτης μαθήματος είναι σημαντικά και εξαρτώνται το ένα από το άλλο. Επιπρόσθετα, ο κύκλος μελέτης μαθήματος, μέσω της γόνιμης ανταλλαγής απόψεων και του εποικοδομητικού διαλόγου, φάνηκε να επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο οι εκπαιδευτικοί σχεδιάζουν, εφαρμόζουν και κατανοούν τη διαφοροποίηση. Τέλος, από την εφαρμογή της μελέτης μαθήματος και της διαφοροποιημένης διδασκαλίας οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές διαπίστωσαν αρκετά πλεονεκτήματα, δυσκολίες αλλά και προϋποθέσεις αποτελεσματικής εφαρμογής τους.