Οικολογικά Οικονομικά: οι δυναμικές της οικονομικής συσσώρευσης και ανάπτυξης ως προς τις περιβαλλοντικές διαστάσεις τους: μια πολιτικοοικονομική ανάλυση των

Abstract

The aim of this Doctoral Dissertation (DD) is to explore the relationship between economic accumulation and environmental impacts, through the lens of Ecological Economics and Political Economy. The research focuses on the systemic tendency of contemporary economic systems to intensify their ecological footprint. To this end, Theories of Value (ToV) and their relevance to ecological economics were examined, while a mathematical model was developed based on Marxist ToV and the Theory of Metabolic Rift (TMR). In the first part of the DD, the ToV and their significance for ecological economics are analyzed. The first chapter provides a systematic overview of all theories of value and presents their relationship with ecological issues. In the second chapter, the receiver-ToV are presented. The Neoclassical Theory and its applications to environmental issues are discussed, followed by an extensive critique of the problems it presents from an ecological perspective. Alternative ToV are also examined, such as functional/relational value, intrinsic value of objects, and pluralistic value theory, with a focus on their critical interpretation. The goal is to develop a coherent ecological approach to value based on the receiver’s perspective. The third chapter presents the approaches of the donnor-ToV. In this context, the theories of the Physiocrats and Neo-Physiocrats are reviewed and critically assessed. The approach of Classical Political Economy is also presented. Regarding the Radical ToV, the focus is on critically examining the contradictions in their definitions of value. Finally, the necessity of a systematic perspective on exchange value is demonstrated, distinguishing between anthropocentric and biophysical approaches to value. The fourth chapter provides an in-depth analysis of the Marxist ToV. This dissertation, distancing itself from Ricardian approaches and interpretations rooted in the “New Reading” of Marx, establishes an ecological Marxist approach based on metabolic theory. It systematizes the prerequisites and conditions for a contemporary Marxist ecological discourse. It deeply engages with the conceptual categories of use value, exchange value, and primitive accumulation, and subsequently presents a metabolic theory of labor. Ultimately, it seeks a re-conceptualization of capital and concludes with the necessity of the “negation of the negation” and the redefinition of the concept of wealth. The second part focuses on the TMR. This section includes a literature review of the TMR (fifth chapter) and the development of a model (sixth chapter). In this final chapter, the Simple Model of Metabolic Rift is presented. Using mathematical programming, the conclusions of the previous analysis are confirmed—at the levels of production, distribution, and consumption, as well as in terms of ecological imbalance—as a result of the accumulation process.

Ο στόχος της Διδακτορικής Διατριβής (ΔΔ) είναι η διερεύνηση της σχέσης μεταξύ οικονομικής συσσώρευσης και περιβαλλοντικών επιπτώσεων, μέσα από το πρίσμα των Οικολογικών Οικονομικών και της Πολιτικής Οικονομίας. Η έρευνα εστιάζει στη συστημική τάση των σύγχρονων οικονομικών συστημάτων να εντείνουν το οικολογικό τους αποτύπωμα. Για το σκοπό αυτό, εξετάστηκαν οι Θεωρίες της Αξίας (ΘτΑ) και η σημασία τους για τα οικολογικά οικονομικά. Ταυτόχρονα, δομήθηκε ένα μαθηματικό υπόδειγμα με βάση τη Μαρξιστική ΘτΑ και τη Θεωρία Μεταβολικής Ρήξης (ΘΜΡ). Στο πρώτο μέρος της ΔΔ, αναλύονται οι ΘτΑ και η σημασία τους για τα οικολογικά οικονομικά. Στο πρώτο κεφάλαιο, γίνεται μια συστηματική επισκόπηση όλων των θεωριών της αξίας και παρουσιάζεται η σχέση τους με το οικολογικό ζήτημα. Στο δεύτερο κεφάλαιο, παρουσιάζονται οι ΘτΑ βάσει του λήπτη. Παρουσιάζεται η Νεοκλασική Θεωρία και οι εφαρμογές της σε περιβαλλοντικά ζητήματα και στη συνέχεια γίνεται μια εκτενής κριτική στις προβληματικές που αυτές εμφανίζει, στη βάση της οικολογικής προσέγγισης. Ακόμα, εξετάζονται οι εναλλακτικές ΘτΑ, όπως η συναρτησιακή/σχεσιακή αξία, η εσωτερική αξία των αντικειμένων, καθώς και η πλουραλιστική ΘτΑ, στην κατεύθυνση της κριτικής ερμηνείας τους. Έτσι, επιδιώκεται μια συνεκτική οικολογική προσέγγιση της αξίας βάσει του λήπτη. Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζονται οι ΘτΑ βάσει του παρόχου. Σε αυτό το πλαίσιο, εστιάζουμε στις θεωρίες των Φυσιοκρατών και των Νεο-Φυσιοκρατών και την κριτική τους ανασκόπηση. Ακόμα, παρουσιάζεται η προσέγγιση της Κλασικής Πολιτικής Οικονομίας. Όσον αφορά τις βασικότερες ριζοσπαστικές ΘτΑ, εστιάζουμε κριτικά στις αντιφάσεις όσον αφορά τον ορισμό της αξίας που ακολουθούν. Τέλος, καταδεικνύεται η αναγκαιότητα μιας συστηματικής θεώρησης της ανταλλακτικής αξίας, διακρίνοντας την ανθρωποκεντρική από τη βιοφυσική προσέγγιση της αξίας. Στο τέταρτο κεφάλαιο αναλύεται διεξοδικά η Μαρξιστική ΘτΑ. Η παρούσα ΔΔ θεμελιώνει μια οικολογική μαρξιστική προσέγγιση στη βάση της μεταβολικής θεωρίας, οριοθετούμενη απέναντι σε Ρικαρδιανές προσεγγίσεις και θεωρήσεις που εδράζονται στη «Νέα Ανάγνωση» του Μαρξ,. Συστηματοποιεί τις προϋποθέσεις και τους όρους μιας σύγχρονης μαρξιστικής οικολογικής συζήτησης. Χρησιμοποιεί σε βάθος τις εννοιολογικές κατηγορίες της αξίας χρήσης, της ανταλλακτικής αξίας και της πρωταρχικής συσσώρευσης και στη συνέχεια παρουσιάζει μια μεταβολική θεωρία της εργασίας. Τέλος, επιδιώκει την εκ νέου εννοοιολόγηση του κεφαλαίου, καταλήγοντας στην αναγκαιότητα άρνησης της άρνησης και ανανοηματοδότησης της έννοιας του πλούτου. Στο δεύτερο μέρος εστιάζουμε στη ΘΜΡ. Διεξάγουμε τη βιβλιογραφική επισκόπηση της ΘΜΡ (πέμπτο κεφάλαιο) και την υποδειγματοποιούμε (έκτο κεφάλαιο). Στα πλαίσια αυτού του τελευταίου κεφαλαίου, παρουσιάζεται το Απλό Υπόδειγμα Μεταβολικής Ρήξης. Με χρήση μαθηματικού προγραμματισμού επιβεβαιώνονται τα συμπεράσματα όλης της προηγούμενης ανάλυσης, τόσο στο επίπεδο της παραγωγής όσο και στο επίπεδο της διανομής και κατανάλωσης, όσο και στο επίπεδο της οικολογικής ανισορροπίας, ως αποτελέσματος της διαδικασίας συσσώρευσης.