Οι εργασιακές σχέσεις στην εκκλησία

Abstract

This thesis examines the multi-layered system of labour relations within the Greek legal order, with the employer being a church or a legal entity established by such religious institution and serving its purposes. It is a dialogue between churches and employees, where the rights and obligations of both parties may conflict, influence each other and ultimately coexist in a divinely inspired modus vivendi. Why, however, are churches distinguished from other “secular” employers? The fundamental right of ecclesiastical self-determination, derived from religious freedom, provides the possibility of introducing autonomous employment regulations. Based on this privilege, the study investigates the extent to which churches apply the provisions of labour law, when and under what circumstances they are exempt from them, the areas in which they implement their own regulatory provisions, and the degree to which these align with EU law and the constitutionally and legislatively protected rights of employees. The study is structured into six chapters and focuses primarily on the personnel of the Church of Greece, in a broad sense. Based on article 42 par. 2 of law 590/1977, Regulation no. 5/1978 of the Church of Greece, titled "Code of Ecclesiastical Employees" has been issued, which governs the labour relations of employees of the Church of Greece, as a special law. The tools mainly of Directive 2000/78/EC, Law 4443/2016, and the significant contribution of decisions by national courts, the European Court of Human Rights, the Court of Justice of the European Union, and other foreign courts, provide the framework for the principle of equal treatment of employees and the guarantee of the fundamental individual and collective rights of church personnel, both within and beyond the employment context. These rights include religious freedom, protection of personality, privacy, the right to marry, gender identity, sexual orientation, freedom of expression, movement, and trade union freedom. Furthermore, the employment status of parish priests and deacons, preachers, and cantors is examined. All applicable legislative provisions are analysed in combination with the regulatory texts of the Church of Greece, highlighting the particular nature of the employment relationship within this group. A brief examination of the Church of Crete and a comparative view of relevant issues in the Vatican City State and the Federal Republic of Germany complete the scope of this compelling research.

Η παρούσα διατριβή μελετά το πολυεπίπεδο σύστημα των εργασιακών σχέσεων μέσα στην ελληνική έννομη τάξη με εργοδότη μια εκκλησία ή ένα νομικό πρόσωπο το οποίο έχει ιδρυθεί από αυτήν και εξυπηρετεί τους σκοπούς της. Πρόκειται για ένα διάλογο μεταξύ εκκλησιών και εργαζομένων όπου δικαιώματα και υποχρεώσεις των δύο πλευρών συγκρούονται, αλληλοεπηρεάζονται και εν τέλει συνυπάρχουν σε ένα θεόδοτο modus vivendi. Για ποιο λόγο όμως ξεχωρίζουν οι εκκλησίες από τους λοιπούς «κοσμικούς» εργοδότες; Το θεμελιώδες δικαίωμα αυτοκαθορισμού του εκκλησιαστικού εργοδότη, όπως πηγάζει από τη θρησκευτική ελευθερία, παρέχει τη δυνατότητα εισαγωγής αυτοτελών εργασιακών ρυθμίσεων. Με βάση αυτήν την ιδιαιτερότητα, ερευνάται σε ποια σημεία οι εκκλησίες εφαρμόζουν τις διατάξεις του εργατικού δικαίου, πότε και υπό ποιες προϋποθέσεις εξαιρούνται από αυτές, σε ποιες περιπτώσεις εφαρμόζουν δικές τους κανονιστικές διατάξεις εργατικού ενδιαφέροντος και εάν αυτές συμφωνούν με το ενωσιακό δίκαιο και τα συνταγματικά και νομοθετικά κατοχυρωμένα δικαιώματα των εργαζομένων. Η μελέτη δομείται σε έξι κεφάλαια και εστιάζεται κυρίως στο προσωπικό της Εκκλησίας της Ελλάδος εν ευρεία εννοία. Με βάση το άρθρο 42 παρ. 2 του ν. 590/1977 έχει εκδοθεί ο υπ’ αριθμόν 5/1978 Κανονισμός της Εκκλησίας της Ελλάδος «περί Κώδικος Εκκλησιαστικών Υπαλλήλων», ο οποίος, διέπει τις εργασιακές σχέσεις των υπαλλήλων της Εκκλησίας της Ελλάδος, ως ειδικό δίκαιο. Τα εργαλεία κυρίως της Οδηγίας 2000/78 ΕΚ, του νόμου 4443/2016 και η σημαντική συμβολή των αποφάσεων των εθνικών δικαστηρίων, του ΕΔΔΑ, του ΔΕΕ και των λοιπών αλλοδαπών δικαστηρίων πλαισιώνουν την αρχή της ίσης μεταχείρισης των εργαζομένων και της κατοχύρωσης των θεμελιωδών ατομικών και συλλογικών δικαιωμάτων του εκκλησιαστικού προσωπικού, εντός και εκτός εργασιακού βίου, όπως της θρησκευτικής ελευθερίας, της προστασίας της προσωπικότητας, της ιδιωτικής ζωής, του δικαιώματος στο γάμο, στο φύλο, στον σεξουαλικό προσανατολισμό, στην έκφραση, στη μετακίνηση και στη συνδικαλιστική ελευθερία. Περαιτέρω, εξετάζεται το εργασιακό καθεστώς των εφημερίων και διακόνων, των ιεροκηρύκων και των ιεροψαλτών της Εκκλησίας της Ελλάδος. Αναλύονται όλες οι ισχύουσες νομοθετικές και κανονιστικές ρυθμίσεις, αναδεικνύοντας όλο το φάσμα της ιδιόρρυθμης εργασιακής σχέσης και αυτής της ομάδας. Ένας σύντομος διάλογος με την Εκκλησία της Κρήτης και μια συγκριτική θεώρηση στο κρατίδιο του Βατικανού και στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας για τα συγκεκριμένα θέματα ολοκληρώνουν το πεδίο της ενδιαφέρουσας έρευνας.