Ασφαλιστικά μέτρα νομής ή κατοχής

Abstract

Interim measures for the protection of possession or detention have long constituted the backbone of provisional judicial protection in civil procedural law. Traditionally, they have functioned as a safeguard against arbitrary interference with possession or detention, serving to prevent disputes and confrontations. Their predominance over other categories of interim relief is not merely quantitative—as evidenced by recent statistical data from the now-defunct Justices of the Peace courts—but, more importantly, qualitative, as the legislature has, in numerous provisions, afforded them distinctive and often heightened protection. This dissertation seeks to chart the legal framework governing interim measures for the protection of possession or detention, focusing on the underlying legal principles, procedural dimensions, and their contemporary application before Greek courts. Particular emphasis is placed on the implementation of the National Cadastre system and the broader objective of expediting the delivery of justice. Part One begins with an exploration of the purpose (telos) and rationale (ratio legis) of possession-related interim relief within the sphere of civil procedure. The subject matter of the relevant proceedings is delineated, alongside the scope of application of this legal institution, as historically shaped within both the national and international legal orders. A jurisprudential analysis of possession or detention cases follows, demonstrating the substantive range of the interim measures in question and underscoring the practical value of a scholarly approach to the issues at hand. It is emphasized that, within the framework of proceedings under Article 734 of the Greek Code of Civil Procedure (CCP), the court is not called upon to establish a substantive right, but rather to assess the likelihood of the need for provisional protection of possession or detention—thus reinforcing the institution’s purely procedural nature. Furthermore, the study revisits classical doctrinal issues, such as how possession and detention arise, and why and how they are protected—often urgently—seeking a balance between celerity and fairness. Part Two turns to a wide-angle view of the procedural framework of interim proceedings in possession or detention disputes, beginning with the filing of the petition and examining the specific features and institutional safeguards surrounding the process. Special attention is devoted to the general and specific procedural requirements for granting such measures, which function as procedural tools for the temporary regulation of disputed possession or detention. The scope and limits of the respondent's available means of defense are also thoroughly examined. Part Three delves into the legal effects of the court’s decision, as defined by the subject matter of the possession-related interim proceedings. Notably, the preclusive effect (res judicata) and enforceability of the decision significantly determine the practical efficacy of the institution, which must be characterized by speed, provisionality, and effectiveness. As a procedural counterbalance to celerity, the reduced possibility for full judicial assessment is offset—particularly in possession-related interim measures—by the exceptional availability of an appeal, in addition to other defensive remedies against the issued decision, all of which are addressed in detail.

Τα ασφαλιστικά μέτρα νομής ή κατοχής αποτέλεσαν τη σπονδυλική στήλη στην οποία οικοδομήθηκε σύσσωμη η προσωρινή δικαστική προστασία. Ανέκαθεν λειτουργούσαν ως ανάχωμα ενάντια στην αυθαίρετη προσβολή της νομής ή κατοχής, προλαμβάνοντας έριδες και συγκρούσεις. Η, δε, υπεροχή τους σε σύγκριση με τις υπόλοιπες κατηγορίες ασφαλιστικών μέτρων, δεν κρίνεται απλώς ποσοτική -όπως καταδεικνύεται από τη μελέτη των πρόσφατων στατιστικών δεδομένων από τα επιμέρους ήδη καταργηθέντα ειρηνοδικεία- παρά πρωτίστως ποιοτική, καθότι ο ίδιος ο νομοθέτης σε πληθώρα διατάξεών του, έχει επιφυλάξει διακριτική, και κάποιες φορές μείζονα, προστασία. Η παρούσα διατριβή, λοιπόν, σκοπεί ακριβώς να ιχνηλατήσει τον θεσμό των ασφαλιστικών μέτρων νομής και κατοχής, εστιάζοντας στις νομικές αρχές, στις διαδικαστικές πτυχές, καθώς και στη σύγχρονη εφαρμογή τους στα ελληνικά δικαστήρια, ιδίως με αφορμή τη συγκρότηση του κτηματοκεντρικού συστήματος του Εθνικού Κτηματολογίου, και την εν γένει προσπάθεια για επιτάχυνση απονομής της δικαιοσύνης. Εκκινώντας στο 1ο μέρος από την προσέγγιση της αποστολής και της ratio των ασφαλιστικών μέτρων νομής ή κατοχής στον χώρο της πολιτικής δικονομίας, οριοθετείται το αντικείμενο της σχετικής δίκης, αλλά και το πεδίο εφαρμογής του οικείου θεσμού, όπως σκιαγραφήθηκε στο εθνικό και διεθνές στερέωμα ανά τους αιώνες. Επιχειρείται μια νομολογιακή προσέγγιση των υποθέσεων νομής ή κατοχής, ώστε να καταδειχθεί το εύρος των υπό κρίση προσωρινών μέτρων, εξ απόψεως αντικειμένου, και να καταδειχθεί η πρακτική αξία επιστημονικής προσέγγισης των απορρεόντων ζητημάτων. Σημειωτέον πως στο πλαίσιο της δίκης ασφαλιστικών μέτρων νομής ή κατοχής, αντικείμενο διάγνωσης αποτελεί η πιθανολόγηση της αναγκαιότητας λήψης προσωρινών μέτρων προστασίας της νομής ή κατοχής, τα οποία θα διασφαλίσουν και δεν θα διαγνώσουν το ουσιαστικό δικαίωμα που τίθεται υπό διακινδύνευση. Χαρακτηριστικά που προσδίδουν στην διαδικασία της ΚΠολΔ 734, έναν ακραιφνώς δικονομικό χαρακτήρα. Από, δε, τα διαχρονικά ζητήματα που απασχολούν την νομική επιστήμη, δέον να εστιάσουμε στο πώς γεννώνται η νομή και η κατοχή, καθώς και γιατί και πώς προστατεύονται -και μάλιστα άμεσα- αναζητώντας την ισορροπία μεταξύ ταχύτητας και δικαιότητας. Εν συνεχεία, στο 2ο μέρος, στον ευρυγώνιο φακό μας τίθεται η δίκη των ασφαλιστικών μέτρων νομής ή κατοχής, που αφετηριάζει από την κατάθεση του δικογράφου, με τις ιδιαιτερότητες και τις θεσμικές εγγυήσεις που την συνοδεύουν. Ώστε, μελετώνται ειδικότερα οι γενικές και ειδικές διαδικαστικές προϋποθέσεις για τη λήψη ασφαλιστικών μέτρων νομής ή κατοχής, τα οποία ούτως ή άλλως λειτουργούν δικονομικώς ως εργαλεία προσωρινής ρύθμισης της εριζόμενης νομής ή κατοχής, καθώς επίσης και το επιτρεπτό πλαίσιο άμυνας του καθ’ ου η αίτηση ασφαλιστικών μέτρων. Ακολουθεί στο 3ο μέρος η διερεύνηση των εννόμων συνεπειών της εκδοθησόμενης απόφασης, υπό το πρίσμα του αντικειμένου της δίκης των ασφαλιστικών μέτρων νομής ή κατοχής, όπως αυτό ήδη έχει οριοθετηθεί. Σημειωτέον πως το βεληνεκές του δεδικασμένου και η εκτελεστότητα της εν λόγω απόφασης, σε μεγάλο βαθμό καθορίζουν την πρακτική αποτελεσματικότητα του θεσμού, ο οποίος στο σύνολό του δέον να διακρίνεται από ταχύτητα, προσωρινότητα και αποτελεσματικότητα. Δικονομικό αντίμετρο της ταχύτητας, το ήσσον μέτρο επίτευξης ορθοκρισίας, το οποίο αντισταθμίζεται, ιδίως στην περίπτωση των ασφαλιστικών μέτρων νομής ή κατοχής, με την κατ’ εξαίρεση δυνατότητα άσκησης έφεσης, παράλληλα με τους λοιπούς τρόπους άμυνας εναντίον της εκδοθησόμενης απόφασης, οι οποίοι εξετάζονται ενδελεχώς.