Τεχνολογικοί μετασχηματισμοί, υποδομές και περιβάλλον: η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων στη διεπιφάνεια πολιτικής, επιστήμης, κοινωνίας

Abstract

The Environmental Impact Assessment (EIA) of projects or activities is a 'systematic and comprehensive analysis', which 'refers to the 'identification, prediction, evaluation and avoidance or mitigation of environmental impacts' (Balias, 2018). The aim of the process is to 'make the appropriate decision on behalf of the administration for the approval of a project or an activity' (Balias, 2018). Part of the process is the Environmental Impact Study (EIS). The study "Technological Transformations, Infrastructures and Environment: the Study of Environmental Impacts at the interface of Politics, Science, Society" investigates the role of the EIS in shaping the technological environment of Greece in the period 19802019. EIS is analyzed at supranational, national and local level, to draw conclusions about the characteristics of its institutional appropriation at the national level and its demarcation at the local level, through the case study of a wind farm project proposal of total capacity 333MW within the administrative and territorial region of the island of Skyros. Aspects of the science of the EIS, such as the bearing capacity, the effects on Mavropetritis and the landscape, are disputed by the local community of Skyros, with the aid of the counter-expertise of NGOs such as the Hellenic Ornithological Society and the Hellenic Society for Environment and Culture. The deviations on these demarcations constitute the field in which the function of science in EIS is examined as well as its interaction with the social worlds of society and politics. From the above analysis of EIS, evidence is deduced not only about its identity in the Greek case but also about the character of the development model of the Greek state. Demonstrating that the dominant paradigm of development implemented in the Greek case does not allow the substantive inclusion of the social factor, it is argued that the opening of the organizational structure of EIS, the transition from the logic of exclusions to the logic of expanded social, cognitive and value inclusions, would lead to a more democratic form of governance. The analysis of the case study of Skyros highlights the importance of counter-expertise or the construction of alternative knowledge to the established one, around EIS and its disputes. Bringing the issue of anti-expertise to the epicenter, it is demonstrated that the epistemological problem of knowledge is a problem of social ordering (Shapin and Schaffer, 2014). Different knowledge shapes different social orderings, which are ultimately related to the technological environment to be implemented.

Η Εκτίμηση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΕΠΕ) έργων ή δραστηριοτήτων αποτελεί μία 'συστηματική και ολοκληρωμένη ανάλυση’, που ‘αφορά στον ‘εντοπισμό, την πρόβλεψη, την αξιολόγηση και την αποφυγή ή μετριασμό των επιπτώσεων στο περιβάλλον’ (Μπάλιας, 2018). Στόχος της διαδικασίας αποτελεί το να ληφθεί η κατάλληλη απόφαση εκ μέρους της διοίκησης για την έγκριση ενός έργου ή μιας δραστηριότητας’ (Μπάλιας, 2018). Τμήμα της διαδικασίας αποτελεί η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ). Στη διατριβή «Τεχνολογικοί Μετασχηματισμοί, Υποδομές και Περιβάλλον: η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων στη διεπιφάνεια Πολιτικής, Επιστήμης, Κοινωνίας» διερευνάται ο ρόλος της ΜΠΕ στη διαμόρφωση του τεχνολογικού περιβάλλοντος της Ελλάδας την περίοδο 1980-2019. Το νομοτεχνικό αντικείμενο της ΜΠΕ αναλύεται σε υπερεθνικό, εθνικό και τοπικό επίπεδο, προκειμένου για την εξαγωγή συμπερασμάτων για τα χαρακτηριστικά της θεσμικής οικειοποίησης της μελέτης σε εθνικό επίπεδο και της πρακτικής περιχαράκωσής της σε τοπικό επίπεδο, μέσω της μελέτης της περίπτωσης πρότασης έργου αιολικού πάρκου συνολικής ισχύος τριακοσίων τριάντα τριών (333)MW εντός της διοικητικής και εδαφικής περιφέρειας της νήσου Σκύρου. Πτυχές της επιστήμης της ΜΠΕ, όπως η φέρουσα ικανότητα, οι επιπτώσεις στον Μαυροπετρίτη και το τοπίο, αμφισβητούνται από την τοπική κοινωνία της Σκύρου, με όχημα την αντι-ειδημοσύνη ΜΚΟ όπως η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία (ΕΟΕ) και η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΕΤ). Οι αποκλίσεις επί αυτών των οριοθετήσεων, αποτελούν το πεδίο στο οποίο εξετάζεται η λειτουργία της επιστήμης στην ΜΠΕ και η αλληλεπίδρασή της με τους κοινωνικούς κόσμους της κοινωνίας και της πολιτικής. Από την ανωτέρω ανάλυση της ΜΠΕ, συνάγονται στοιχεία όχι μόνο για την ταυτότητα της συγκρότησης της ΜΠΕ στην ελληνική περίπτωση αλλά και για το χαρακτήρα του αναπτυξιακού μοντέλου του ελληνικού κράτους και τη συγκρότηση της ενεργειακής και περιβαλλοντικής του πολιτικής. Καταδεικνύοντας ότι το κυρίαρχο παράδειγμα ανάπτυξης που υλοποιείται στην ελληνική περίπτωση δεν επιτρέπει την ουσιαστική συμπερίληψη του κοινωνικού παράγοντα, στη διατριβή υποστηρίζεται ότι το άνοιγμα της οργανωσιακής δομής της ΜΠΕ, η μετάβαση από την λογική των αποκλεισμών, στη λογική των διευρυμένων κοινωνικών, γνωσιακών και αξιακών συμπεριλήψεων, θα οδηγούσε σε μια πιο δημοκρατική μορφή διακυβέρνησης. Η ανάλυση της περιπτωσιολογικής μελέτης της Σκύρου αναδεικνύει τη σημασία της αντι-ειδημοσύνης ή της συγκρότησης μιας εναλλακτικής γνώσης ως προς την εδραιωμένη γνώση, γύρω από την ΜΠΕ και τα επίδικα της. Φέρνοντας το ζήτημα της αντι-ειδημοσύνης στο επίκεντρο, αποδεικνύει ότι το επιστημολογικό πρόβλημα της γνώσης αποτελεί στην πραγματικότητα ένα πρόβλημα κοινωνικής οργάνωσης (Shapin και Schaffer, 2014). Διαφορετικές γνώσεις διαμορφώνουν διαφορετικές κοινωνικές οργανώσεις, οι οποίες σχετίζονται εν τέλει με το τεχνολογικό περιβάλλον που πρόκειται να υλοποιηθεί.