Δημιουργία προγράμματος παρέμβασης για την ενίσχυση της αναγνωστικής κατανόησης και της παραγωγής γραπτού λόγου σε παιδιά με Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες

Abstract

The significance of intervention for students with Specific Learning Difficulties (SLD) in written expression and reading comprehension is fundamental to their successful academic journeys. However, targeted intervention programs in Greece are limited. Nevertheless, international literature has highlighted their effectiveness of such programs in enhancing these skills. In this context, the current thesis investigates writing and reading comprehension skills and explores the most efficient methods for their reinforcement. Initially, a meta-analysis was conducted to examine the effectiveness of intervention programs that focus either exclusively on written expression or combine written expression with reading comprehension. Simultaneously, the most suitable practices for enhancing written expression were analyzed, along with the characteristics of the most effective interventions. Based on the examined effect sizes, it was demonstrated that programs targeting written -particularly those incorporating diverse practices within small groups, conducted through systematic sessions of manageable duration, and involving collaboration between researchers and educators- showed greater effectiveness. Following the meta-analysis, the related findings were used to develop, implement and assess an intervention program aimed at reinforcing the writing and reading comprehension skills of children with SLD attending fifth and sixth grades in resource rooms. The program was founded on the principles of Self-Regulated Strategy Development (SRSD). Its efficacy was evaluated using a sample of 118 children, who were randomly assigned to three groups; the intervention group, which received the fully developed program (covering writing and reading), the comparison group, which received the program without the reading comprehension activities, and the control group, which received typical instruction. Children were administered standardized tests to assess their writing and reading performance at four distinct times: before the intervention, midway through, immediately after the completion, and six weeks after post- intervention. By conducting Multilevel Random Effects Analysis (MREA), it was confirmed that the performance of the experimental and comparison groups improved more than that of the control group, leading to statistically significant differences between them. It was also observed that improvements in reading comprehension contributed to better written expression. The obtained results are discussed in the context of potential research and educational implications, highlighting the effectiveness of the SRSD approach and the importance of teaching these skills to children with SLD. These interventions can lead to substantial improvements in their performance.

Η σημασία της παρέμβασης σε μαθητές με Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες (ΕΜΔ) στην αναγνωστική κατανόηση και τον γραπτό λόγο είναι θεμελιώδης για τη μετέπειτα επιτυχή σχολική τους πορεία. Τα στοχευμένα προγράμματα παρέμβασης στην Ελλάδα, ωστόσο, είναι περιορισμένα. Παρόλα αυτά, η σύγχρονη και διεθνής βιβλιογραφία έχει αναδείξει την αποτελεσματικότητά τους σε αυτές τις δεξιότητες. Προς αυτή την κατεύθυνση, στην παρούσα διατριβή μελετήθηκε η αναγνωστική κατανόηση και η γραπτή έκφραση και εξετάστηκαν οι αποτελεσματικότερες μέθοδοι για την ενίσχυσή τους. Αρχικά, διενεργήθηκε μία μετα-ανάλυση με στόχο την εξέταση της αποτελεσματικότητας των Προγραμμάτων Παρέμβασης (ΠΠ) που στόχευαν είτε αποκλειστικά στην ενίσχυση της γραπτής έκφρασης είτε στη βελτίωση της γραπτής έκφρασης συνδυαστικά με την ενίσχυση της αναγνωστικής κατανόησης. Παράλληλα, εξετάστηκαν οι καταλληλότερες πρακτικές ενίσχυσης της γραπτής έκφρασης αλλά και τα χαρακτηριστικά που έχουν τα αποτελεσματικότερα από αυτά προγράμματα. Με βάση τα μεγέθη επίδρασης, παρατηρήθηκε υψηλότερη αποτελεσματικότητα στα ΠΠ που στοχεύουν στη γραπτή έκφραση, ιδιαίτερα όταν περιλαμβάνουν πολλαπλές και διαφορετικές γνωστικές και μεταγνωστικές στρατηγικές, που εφαρμόζονται σε μικρές ομάδες, σε συνεδρίες μικρής συστηματικής διάρκειας και υπό τη συνεργασία ερευνητών και εκπαιδευτικών. Στη συνέχεια, τα ευρήματα της μετα-ανάλυσης αξιοποιήθηκαν για την εφαρμογή και την αξιολόγηση ενός ΠΠ για την ενίσχυση της γραπτής έκφρασης και αναγνωστικής κατανόησης παιδιών με ΕΜΔ που φοιτούσαν στη Ε΄ και ΣΤ΄ Δημοτικού και παρακολουθούσαν τμήματα ένταξης. Το ΠΠ βασιζόταν στις αρχές της διδακτικής προσέγγισης Ανάπτυξη Στρατηγικών Αυτορρύθμισης (ΑΣΑ) με την ενσωμάτωση εμπειρικά αποδεδειγμένων αποτελεσματικών γνωστικών και μεταγνωστικών στρατηγικών. Η αποτελεσματικότητα του ΠΠ εξετάστηκε σε δείγμα 118 παιδιών, τα οποία χωρίστηκαν τυχαία σε 3 ομάδες, την Πειραματική Ομάδα (ΠΟ), στην οποία εφαρμόστηκε το πρόγραμμα παρέμβασης με στόχο την ενίσχυση της γραπτής έκφρασης και της αναγνωστικής κατανόησης, την Ομάδα Σύγκρισης (ΟΣ), στην οποία εφαρμόστηκε το πρόγραμμα για την ενίσχυση της γραπτής έκφρασης (χωρίς τις δραστηριότητες ενίσχυσης της αναγνωστικής κατανόησης) και την Ομάδα Ελέγχου (ΟΕ), η οποία συμμετείχε σε παραδοσιακές πρακτικές διδασκαλίας. Χορηγήθηκαν σταθμισμένα εργαλεία αξιολόγησης των δεξιοτήτων αυτών σε 4 χρονικές στιγμές: πριν από την παρέμβαση, κατά τη διάρκεια της υλοποίησής της, μετά την ολοκλήρωσή της και 6 εβδομάδες μετά τη λήξη της. Μέσω των αναλύσεων Multilevel Random Effects (MREA), παρατηρήθηκε ότι και για τις δύο ομάδες (ΠΟ + ΟΣ) στις οποίες εφαρμόστηκε παρέμβαση βελτιώθηκε σημαντικά η επίδοση τους στις δεξιότητες αυτές σε σχέση με την Ομάδα Ελέγχου παρουσιάζοντας στατιστικά σημαντικές διαφορές. Επιπλέον, παρατηρήθηκε ότι η εφαρμογή γνωστικών και μεταγνωστικών στρατηγικών αναγνωστικής κατανόησης συνέβαλε στη βελτίωση της γραπτής έκφρασης. Τα αποτελέσματα συζητούνται στο πλαίσιο πιθανών ερευνητικών και εκπαιδευτικών προεκτάσεων, αναδεικνύοντας την αποτελεσματικότητα της ΑΣΑ. Παράλληλα, τονίζεται η σημασία της διδασκαλίας αυτών των δεξιοτήτων σε παιδιά με ΕΜΔ, καθώς οι επιδόσεις τους μπορούν να βελτιωθούν σημαντικά βάσει κατάλληλων προγραμμάτων παρέμβασης.