Η λογική της μορφής και το ζήτημα του τραγικού στη φιλοσοφία του Nietzsche

Abstract

The present doctoral thesis explores the relationship between form and the tragic. This relationship is based on Nietzsche’s key philosophical view of the Dionysian and the Apollonian. The convergence and divergence of these two aesthetic spheres are akin to the natural and human will responsible for the creation and annihilation of external and internal forms of corporeality. From this point of view, the thesis investigates the logic of form in the external and internal representations of space and time. Cosmic becoming ceaselessly creates new modal individuations, irrevocably annihilating – within the constantly transfigured phenomenal world – the one and only modal individuation that exists at any given time. Simultaneously, an apparent morphic horizon is established in the innermost representations space and time in human subjects, where the morphic states that compose it approach their external and irreversible annihilation. Accessing their external temporality is achieved by a return to a dream–fantasy representation of space and time. This innermost morphic horizon is examined on the basis of the following duality: a) the morphic horizon that is set within us by the holding principles and values of ascetic ideals and b) the morphic horizon that is created on the basis of our free subjective morphing dynamics. The former morphic horizon oppresses human subjects, while the latter liberates them. This liberation is associated with the Nietzschean notion of the abyss; that is the continuous rupture with ascetic ideals and the successive creation of an innermost phenomenal horizon that progressively represents who we really are. Human subjects become tragic as they are called to constantly access, through their personal formative dynamics, the Apollonian horizon set within themselves by their ascetic ideals, as well as the formless Dionysian abyss that occurs within them from the rupture and physical annihilation of their external form. The above ambiguity is approached in relation to the Nietzschean notions of eternal return, forgetting and memory, meaning and feeling, free spirit, art, drunkenness, power, the small and the big man.

Στην παρούσα διδακτορική διατριβή διερευνάται η σχέση ανάμεσα στη μορφή και το τραγικό. Τούτη τη σχέση την στηρίζουμε στην καίρια φιλοσοφική θεώρηση του Nietzsche για το διονυσιακό και το απολλώνιο. Η σύγκλιση και η απόκλιση των δύο αισθητικών δυνάμεων συναρτάται με την ανθρώπινη θέληση τόσο για τη δημιουργία όσο και την εκμηδένισή των εξωτερικών και των εσωτερικών μορφικών υποστάσεων. Υπό την οπτική αυτή, διερευνούμε τη λογική της μορφής στον εξωτερικό και στον εσωτερικό χωροχρόνο. Το κοσμικό γίγνεσθαι δημιουργεί ακατάπαυστα νέες μορφικές εξατομικεύσεις, εκμηδενίζοντας αμετάκλητα την μία και μοναδική κάθε φορά μορφική εξατομίκευση. Παράλληλα, στον εσώτερο χωροχρόνο των ανθρώπινων υποκειμένων, δημιουργείται ένας φαινομενικός ορίζοντας, στον οποίο οι μορφικές υποστάσεις που τον συνθέτουν, προσπελάζουν την εξωτερική αμετάκλητη εκμηδένισή τους. Η προσπέλαση της εξωτερικής χρονικότητάς τους επιτυγχάνεται με την επιστροφή τους στον ονειρικό – φαντασιακό χωροχρόνο. Τούτος ο εσώτερος φαινομενικός μορφικός ορίζοντας εξετάζεται στη βάση της ακόλουθης διττότητας: α) στον μορφικό ορίζοντα που τίθεται εντός μας από τις κρατούσες αρχές και αξίες των ασκητικών ιδεωδών και β) στον μορφικό ορίζοντα που δημιουργείται στη βάση της ελεύθερης μορφοποιητικής δυναμικής μας. Ο πρώτος μορφικός ορίζοντας κατισχύει τα ανθρώπινα υποκείμενα, ενώ ο δεύτερος μορφικός ορίζοντας τα ελευθερώνει. Τούτη η απελευθέρωση συναρτάται με την άβυσσο: με τη συνεχή ρήξη με τα ασκητικά ιδεώδη και την αλλεπάλληλη δημιουργία ενός εσώτερου μορφικού φαινομενικού ορίζοντα, ο οποίος θα αντιπροσωπεύει όλο και περισσότερο αυτό που πραγματικά είμαστε. Το ανθρώπινο υποκείμενο καθίσταται τραγικό καθώς καλείται να υπερβαίνει διαρκώς, μέσω της προσωπικής μορφοποιητικής του δυναμικής, τον απολλώνιο ορίζοντα που θέτουν τα ασκητικά ιδεώδη, την διονυσιακή άβυσσο που επέρχεται εντός του από αυτή τη ρήξη και τη φυσική εκμηδένιση της εξωτερικής μορφής του. H παραπάνω προβληματική προσεγγίζεται σε συνάρτηση με την αιώνια επιστροφή, τη λήθη και τη μνήμη, το νόημα και την αίσθηση, το ελεύθερο πνεύμα, την τέχνη, τη μέθη, τη δύναμη, τον μικρό και τον μεγάλο άνθρωπο.