Η χρήση καπνού στους επαγγελματίες υγείας στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας: αξιολόγηση κλινικών πρακτικών στη διακοπή καπνίσματος πριν και μετά την έκθεση τους σε εκπαιδευτική παρέμβαση

Abstract

Health professionals working in primary health care are a key role in providing support for smoking cessation. Their ability to provide effective support is based not only on their knowledge and skills but also on their personal attitudes towards smoking. An educational intervention designed to enhance knowledge and strategies for smoking cessation can have a dual benefit: on the one hand, it can improve the ability of HCPs to support their patients effectively, and on the other hand, it can bring about changes in their personal smoking attitudes. The aim of this thesis was to evaluate the impact of a structured education programme on the change in smoking status of health professionals in primary care and to investigate the attitudes and opinions of health professionals regarding the provision of smoking cessation support based on their smoking status. To achieve the above objectives within the PhD thesis, two separate studies were conducted. The first involved a quantitative secondary analysis to investigate the effect of the educational intervention within the multicenter TiTAN study on the smoking status and clinical interventions of HCPs regarding smoking cessation in the primary care. In the second study, the views and attitudes of HCPs regarding their smoking status and their role in providing effective smoking cessation support to patients were explored through qualitative analysis. In conclusion, through the analysis of the qualitative data an attempt was made to gain a deeper understanding of the dynamics that emerged from the quantitative findings, adding an explanatory dimension to the phenomena captured in the quantitative study.1st Study | Changes in the smoking status of primary care providers and its association with rates of tobacco treatment delivery: the TiTAN Greece & Cyprus tobacco dependence treatment training program Background: This study examines the impact of a continuing medical education (CME) intervention on smoking cessation among PCPs and explores the relationship between PCP smoking status and patient tobacco-treatment delivery. Aim: High rates of tobacco use among primary-care providers (PCPs) have been reported in several European countries. PCPs who smoke are less motivated to provide cessation support to their patients. Methods: A before-after study was conducted with 228 PCPs from Greece and Cyprus. The intervention included a one-day CME training, a 2.5-hour seminar three months later, and practice tools. Changes in PCP smoking status and 5As (ask, advise, assess, assist, arrange) tobacco treatment delivery were assessed before and six months after training. Quantitative analysis was performed using the statistical package SPSS v.27.Findings: At baseline, 18% (n=47) of PCPs were current smokers, and 39% (n=66) were ex-smokers. At follow-up, 31.9% of current smokers reported quitting (n=15/47; p<0.001). Smoking cessation was higher among female PCPs (p=0.02) and those in Cyprus and Thessaloniki (p<0.01). PCPs reported increased 5As delivery at follow-up, with the highest rates among ex-smokers (>6 months) and never smokers. Conclusions: Significant rates of smoking cessation among health professionals were recorded, as well as an increase in smoking cessation support interventions for patients, following an evidence-based comprehensive educational intervention.2nd Study | Perceptions of primary care providers on their role in tobacco treatment delivery based on their smoking status- A qualitative study Background: Despite the documented benefits of smoking cessation interventions, the implementation and success of these programs in primary care settings often encounter significant barriers. Aim: The aim of this qualitative study is to explore the experiences and perspectives of primary care providers regarding their role, based on their personal smoking status, when delivering smoking cessation interventions to patients. Methods: Qualitative study with Semi-structured interviews were conducted with 22 primary care providers from 6 public primary care units in Central Macedonia Region, Greece. Thematic analysis was used to analyze data. Findings: Healthcare providers who are current smokers may face unique challenges in effectively counseling patients on smoking cessation. On the contrast, non-smoking and especially previous smoking healthcare providers were noted to exhibit greater confidence and efficacy in delivering cessation support, often serving as role models for patients aiming to quit smoking. Participation in structured cessation training programs often catalyzed personal reflection among healthcare professionals regarding their own smoking habits. Conclusions: Personal smoking status of primary care providers impacts the delivery of tobacco treatment, affecting their credibility and effectiveness in providing cessation support. Understanding the complex factors that influence the delivery of smoking cessation interventions in primary care is crucial, as these settings represent a vital point of contact for reaching individuals who smoke and providing them with the necessary support to quit.General conclusion Overall, this thesis highlights the significant impact that health professionals' personal smoking behavior has on their ability to effectively support patients to quit smoking. The findings illustrate that educational strategies designed to support smoking cessation can play a critical role not only in improving the quality of care that HCPs provide to patients, but also in their own personal change and tobacco cessation. In addition, the study suggests that educational interventions should be tailored to the personal profile of HCPs, taking into account their levels of dependence and personal experiences with smoking. This could enhance their confidence in providing counselling and increase their commitment to promoting smoking cessation to their patients. Finally, it is important to boost the confidence of health professionals who have recently quit smoking, as this may enable them to act as role models for their patients and strengthen their commitment to smoking cessation interventions.

Οι επαγγελματίες υγείας (Ε.Υ.) που εργάζονται στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (Π.Φ.Υ.) συντελούν ένα κομβικό ρόλο στην παροχή υποστήριξης για τη διακοπή του καπνίσματος. Η ικανότητά τους να παρέχουν αποτελεσματική υποστήριξη βασίζεται όχι μόνο στις γνώσεις και τις δεξιότητές τους αλλά και την προσωπική τους στάση απέναντι στο κάπνισμα. Μία εκπαιδευτική παρέμβαση σχεδιασμένη για την ενίσχυση των γνώσεων και των στρατηγικών διακοπής του καπνίσματος μπορεί να έχει διπλό όφελος, αφενός να βελτιώσει την ικανότητα των επαγγελματιών υγείας να υποστηρίζουν τους ασθενείς τους αποτελεσματικά, και αφετέρου να επιφέρει αλλαγές στην προσωπική τους καπνιστική ιδιότητα. Στόχος της παρούσας διατριβής ήταν η αξιολόγηση της επίδρασης ενός δομημένου εκπαιδευτικού προγράμματος στην αλλαγή της καπνιστικής ιδιότητας των επαγγελματιών υγείας στην Π.Φ.Υ. και η διερεύνηση των στάσεων και των απόψεων των επαγγελματιών υγείας αναφορικά με την παροχή υποστήριξης για την διακοπή καπνίσματος με βάση την καπνιστική τους ιδιότητα. Προκειμένου να επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι στο πλαίσιο της διδακτορικής διατριβής πραγματοποιήθηκαν δύο ξεχωριστές μελέτες. Η πρώτη αφορούσε μια ποσοτική δευτερογενή ανάλυση με σκοπό την διερεύνηση της επίδρασης της εκπαιδευτικής παρέμβασης στο πλαίσιο της πολυκεντρικής μελέτης TiTAN, στην καπνιστική ιδιότητα και τις κλινικές παρεμβάσεις των Ε.Υ. αναφορικά με την διακοπή καπνίσματος στην Π.Φ.Υ.. Στη δεύτερη μελέτη, μέσω ποιοτικής ανάλυσης διερευνήθηκαν οι απόψεις και οι στάσεις των Ε.Υ. αναφορικά με την καπνιστική τους ιδιότητα και του ρόλου τους στην παροχή αποτελεσματικής υποστήριξης για την διακοπή του καπνίσματος στους ασθενείς. Συμπερασματικά, μέσω της ανάλυσης των ποιοτικών δεδομένων, έγινε προσπάθεια για βαθύτερη κατανόηση των δυναμικών που αναδύθηκαν από τα ποσοτικά ευρήματα, προσθέτοντας μια επεξηγηματική διάσταση στα φαινόμενα που αποτυπώθηκαν στην ποσοτική μελέτη. Μελέτη 1 | Η αλλαγή στην καπνιστική ιδιότητα των επαγγελματιών υγείας στην Π.Φ.Υ. και η συσχέτισή της με τα ποσοστά παροχής θεραπείας για την εξάρτηση από τον καπνό: το πρόγραμμα εκπαίδευσης για την αντιμετώπιση της εξάρτησης από τον καπνό TiTAN Ελλάδα & ΚύπροςΕισαγωγή: Σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες έχουν αναφερθεί υψηλά ποσοστά χρήσης καπνού μεταξύ των επαγγελματιών υγείας πρωτοβάθμιας περίθαλψης. Οι Ε.Υ. που καπνίζουν έχουν λιγότερα κίνητρα να παρέχουν υποστήριξη για τη διακοπή του καπνίσματος στους ασθενείς τους. Σκοπός: Η παρούσα μελέτη εξετάζει τον αντίκτυπο μιας παρέμβασης συνεχιζόμενης ιατρικής εκπαίδευσης στη διακοπή του καπνίσματος μεταξύ των επαγγελματιών υγείας στην Π.Φ.Υ. και διερευνά τη σχέση μεταξύ της καπνιστικής τους ιδιότητας και της παροχής θεραπείας καπνού στους ασθενείς. Υλικό και μέθοδος: Πραγματοποιήθηκε μια πριν και μετά μελέτη (before – after study) όπου συμμετείχαν 228 Ε.Υ. από Ελλάδα και Κύπρο. Η παρέμβαση περιελάμβανε μία ολοήμερη εκπαιδευτική παρέμβαση καθώς και ένα σεμινάριο 2,5 ωρών μετά από τρεις μήνες. Αξιολογήθηκε η αλλαγή στην καπνιστική ιδιότητα των Ε.Υ. καθώς και η παροχή θεραπευτικών παρεμβάσεων για την διακοπή καπνίσματος με βάση την προσέγγιση των 5As (ask, advise, assess, assist, arrange) πριν, αμέσως μετά και έξι μήνες μετά την εκπαίδευση. Η ποσοτική επεξεργασία πραγματοποιήθηκε με το στατιστικό πακέτο SPSS v.27Αποτελέσματα: Κατά την αρχική αξιολόγηση, το 18% (n=47) των Ε.Υ. ήταν ενεργοί καπνιστές και το 39% (n=66) πρώην καπνιστές. Κατά την επαναξιολόγηση, το 31,9% των καπνιστών ανέφερε ότι διέκοψε το κάπνισμα (n=15/47; p<0,001). Η διακοπή του καπνίσματος ήταν υψηλότερη μεταξύ των ανδρών (p=0,02), και των Ε.Υ. με έδρα την Κύπρο και τη Θεσσαλονίκη (p<0,01). Οι Ε.Υ. κατέγραψαν αυξημένα επίπεδα παροχής υποστήριξης με βάση τα επίπεδα των 5As κατά την παρακολούθηση, με τα υψηλότερα ποσοστά να καταγράφονται μεταξύ των πρώην καπνιστών και των μη καπνιστών. Συμπεράσματα: Μετά από μια ολοκληρωμένη εκπαιδευτική παρέμβαση βασισμένη σε τεκμήρια καταγράφηκε σημαντικό ποσοστό διακοπής του καπνίσματος στους Ε.Υ. καθώς και αύξηση των παρεμβάσεων υποστήριξης για την διακοπή του καπνίσματος στους ασθενείς. Μελέτη 2 | Οι αντιλήψεις των επαγγελματιών υγείας Π.Φ.Υ. για το ρόλο τους στη θεραπεία διακοπής καπνίσματος με βάση την καπνιστική τους ιδιότητα: Μια ποιοτική μελέτη Εισαγωγή: Η καπνιστική ιδιότητα των Ε.Υ. είναι δυνατόν να επηρεάσει τις κλινικές τους πρακτικές, ιδιαίτερα αναφορικά με τις παρεμβάσεις τους σχετικά με την διακοπή του καπνίσματος που προσφέρουν στους ασθενείς τους. Παρά τα τεκμηριωμένα οφέλη των παρεμβάσεων για τη διακοπή του καπνίσματος, η εφαρμογή και η επιτυχία αυτών των προγραμμάτων στην Π.Φ.Υ. συναντά συχνά σημαντικά εμπόδια. Σκοπός της ποιοτικής μελέτης ήταν να διερευνήσει τις απόψεις και τις στάσεις των Ε.Υ. πρωτοβάθμιας φροντίδας σχετικά με τον ρόλο τους, βάσει της προσωπικής τους καπνιστικής ιδιότητας, κατά την παροχή παρεμβάσεων διακοπής του καπνίσματος στους ασθενείς τους. Υλικό και μέθοδος: Πραγματοποιήθηκε ποιοτική μελέτη στη οποία διεξήχθησαν ημιδομημένες συνεντεύξεις από 22 επαγγελματίες Π.Φ.Υ. από 6 δημόσιες μονάδες πρωτοβάθμιας φροντίδας στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας. Για την επεξεργασία των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε θεματική ανάλυση. Αποτελέσματα: Οι καπνιστές Ε.Υ. αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις στην αποτελεσματική συμβουλευτική των ασθενών για τη διακοπή του καπνίσματος. Αντιθέτως, οι μη καπνιστές και ιδιαίτερα οι πρώην καπνιστές επιδεικνύουν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και αποτελεσματικότητα στην παροχή υποστήριξης για τη διακοπή του καπνίσματος, λειτουργώντας συχνά ως πρότυπα για τους ασθενείς που στοχεύουν στη διακοπή του καπνίσματος. Η συμμετοχή σε δομημένα εκπαιδευτικά προγράμματα για τη διακοπή του καπνίσματος αποτελεί σημαντικό κινητοποιό παράγοντα για την αλλαγή της καπνιστικής ιδιότητας των επαγγελματιών υγείας και αύξηση των παρεμβάσεων σε επίπεδο ασθενών. Συμπεράσματα: Η προσωπική καπνιστική ιδιότητα των επαγγελματιών υγείας Π.Φ.Υ. επηρεάζει την παροχή παρεμβάσεων για την διακοπή του καπνίσματος, επηρεάζοντας ακόμη την αξιοπιστία και την αποτελεσματικότητά τους κατά την υποστήριξη των ασθενών στη διακοπή. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα διακοπής καπνίσματος όχι μόνο ενισχύουν την ικανότητα των επαγγελματιών υγείας να παρέχουν υποστήριξη διακοπής, αλλά λειτουργούν και ως πιθανοί καταλύτες για αλλαγή της προσωπικής καπνιστικής ιδιότητας και των ίδιων. Γενικό συμπέρασμα Συνολικά, η παρούσα διατριβή αναδεικνύει τον σημαντικό αντίκτυπο που έχει η προσωπική καπνιστική ιδιότητα των επαγγελματιών υγείας στην ικανότητά τους να υποστηρίζουν αποτελεσματικά τους ασθενείς στη διακοπή του καπνίσματος. Τα ευρήματα αποτυπώνουν ότι οι εκπαιδευτικές στρατηγικές, που έχουν σχεδιαστεί για να υποστηρίξουν τη διακοπή του καπνίσματος, μπορούν να διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο όχι μόνο στη βελτίωση της ποιότητας της φροντίδας που παρέχουν οι Ε.Υ. στους ασθενείς, αλλά και στη δική τους προσωπική αλλαγή και απεξάρτηση από τον καπνό. Επιπλέον, η μελέτη αναδεικνύει ότι οι εκπαιδευτικές παρεμβάσεις θα πρέπει να προσαρμόζονται στο προσωπικό προφίλ των επαγγελματιών υγείας, λαμβάνοντας υπόψη τα επίπεδα εξάρτησης και τις προσωπικές τους εμπειρίες με το κάπνισμα. Αυτό θα μπορούσε να ενισχύσει την αυτοπεποίθησή τους στην παροχή συμβουλευτικής υποστήριξης και να αυξήσει την αφοσίωσή τους στην προώθηση της διακοπής του καπνίσματος στους ασθενείς τους. Τέλος, είναι σημαντικό να ενισχυθεί η αυτοπεποίθηση των επαγγελματιών υγείας που πρόσφατα διέκοψαν το κάπνισμα, καθώς αυτό μπορεί να τους επιτρέψει να λειτουργήσουν ως πρότυπα για τους ασθενείς τους και να ενδυναμώσουν τη δέσμευσή τους στις παρεμβάσεις για τη διακοπή του καπνίσματος.