Εκχρηματισμός της οικονομίας, θρησκεία, κοινωνικοί ανταγωνισμοί: ο "πόλεμος των χωρικών" 1524-25

Abstract

In 1524-25, a major uprising of mainly peasant populations, the so-called "Peasant War", spread to the southern and central regions of German-speaking Europe. The movement was directed against the lords, the official church and the authorities of the time. During the uprising in the region of Milhausen in Thuringia, the rebels, led by Thomas Mintzer, established for two months, from 17 March to 25 May 1525, a special regime which, for the first time in Christian Europe, was based on the denial of all property, a system of communal ownership and self-government based on the motto 'everything is common'. A few years later, in February 1534, the Anabaptists, whose formation coincided with the 'Peasants' War', established in the city of Münster a regime similar to that of Milhausen. At the beginning of the 16th century, monetary economic relations were dominant in the main European countries, including the Holy Roman Empire: capitalist relations of production were already well established, while production, mining wealth and commercial activity were increasing as trade routes passed through the German-speaking territories. Important banks (e.g. Velzer and Fugger in Augsburg) and joint-stock companies had been established, and bills of exchange were an established economic practice. Feudal estates in many regions were transformed into 'businesses' for the production of monetary surplus, the state organised the interests of the money holders, while both the landlords and a portion of the peasants were transformed into 'sharecroppers' with the help of the 'preemption agent'. We can observe the existence of an economic system resulting from the misuse of feudalism in a society where the capitalist mode of production is already established. The worker remains in bondage to the serf and the landowner becomes an "entrepreneur", i.e. he uses the labour of the serfs for business purposes in order to maximise profit. The slave-owner's production and production was transformed into an "entrepreneurial feudalism". We should understand the Peasants' War as an outgrowth of the social transformations that took place in connection with the commodification of society, which displaced the classical feudal mode of production and transformed it into "entrepreneurial feudalism".Labour was nationalised due to the subordination of production to the logic of exchange value, while at the same time the rulers transformed the communal ownership of the villages into their private ownership, altogether aggravating the living conditions of the popular classes. This explosive mixture led, on the one hand, to insurrection and, on the other hand, to the search for a communist perspective on the part of a section of the insurgents of a social class that refused money and all forms of power and exploitation.

Το 1524-25 εξαπλώθηκε στις νότιες και κεντρικές περιοχές της γερμανόφωνης Ευρώπης μια μεγάλη εξέγερση αγροτικών κυρίως πληθυσμών, ο ονομαζόμενος «Πόλεμος των Χωρικών». Το κίνημα στράφηκε κατά των αρχόντων, της επίσημης εκκλησίας και γενικότερα των αρχών της εποχής. Στη διάρκεια της εξέγερσης στην περιοχή του Μιλχάουζεν της Θουριγγίας, οι εξεγερμένοι υπό την ηγεσία του Τόμας Μίντσερ, εγκαθίδρυσαν για δύο μήνες, από τις 17 Μαρτίου έως τις 25 Μαΐου 1525, ένα ιδιαίτερο καθεστώς, το οποίο για πρώτη φορά στη χριστιανική Ευρώπη στηριζόταν στην άρνηση κάθε ιδιοκτησίας, ένα καθεστώς κοινοκτημοσύνης και αυτοδιοίκησης με βάση το σύνθημα «όλα είναι κοινά». Λίγα χρόνια μετά, τον Φεβρουάριο 1534, οι Αναβαπτιστές, που η συγκρότησή τους συμπίπτει χρονικά με τον «Πόλεμο των Χωρικών», εγκαθίδρυσαν στην πόλη του Μύνστερ ένα καθεστώς ανάλογο με αυτό του Μιλχάουζεν. Στις αρχές του 16ου αι. οι χρηματικές οικονομικές σχέσεις είναι κυρίαρχες στις βασικές ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας: οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής έχουν ήδη εδραιωθεί, ενώ παράλληλα αυξάνονταν η παραγωγή, ο εξορυκτικός πλούτος και η εμπορική δραστηριότητα, καθώς οι εμπορικοί δρόμοι περνούσαν από τα γερμανόφωνα εδάφη. Είχαν ιδρυθεί σημαντικές τράπεζες (π.χ. Βέλζερ και Φούγκερ στο Άουγκσμπουργκ) και μετοχικές εταιρίες, ενώ οι συναλλαγματικές ήταν μια παγιωμένη οικονομική πρακτική. Οι φεουδαρχικές ιδιοκτησίες σε πολλές περιοχές μετατρέπονται σε «επιχειρήσεις» για την παραγωγή χρηματικού πλεονάσματος, το κράτος οργανώνει τα συμφέροντα των κατόχων χρήματος, ενώ και οι οικοτέχνες αλλά και μια μερίδα αγροτών μετασχηματίζονται σε «μισθωτούς με το κομμάτι» με τη βοήθεια του «προαγοραστή». Παρατηρείται λοιπόν η ύπαρξη ενός οικονομικού συστήματος που προκύπτει από τον εκχρηματισμό της φεουδαρχίας σε μια κοινωνία όπου έχει ήδη εδραιωθεί ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής. Ο εργαζόμενος παραμένει δέσμιος σχέσεων δουλοπαροικίας και ο γαιοκτήμονας γίνεται «επιχειρηματίας», δηλ. χρησιμοποιεί επιχειρηματικά την εργασία των δουλοπάροικων για τη μεγιστοποίηση του κέρδους.Θα πρέπει να αντιληφθούμε τον Πόλεμο των Χωρικών ως απότοκο των κοινωνικών μετασχηματισμών που λάμβαναν χώρα σε συνάρτηση με τον εκχρηματισμό της κοινωνίας, που εκτόπιζε τον κλασικό φεουδαρχικό τρόπο παραγωγής και τον μετέτρεπαν σε «επιχειρηματική φεουδαρχία». Η εργασία ενταντικοποιήθηκε λόγω της υπαγωγής της παραγωγής στη λογική της ανταλλακτικής αξίας, ενώ παράλληλα οι άρχοντες μετέτρεπαν την κοινοτική ιδιοκτησία των χωριών σε ατομική ιδιοκτησία τους, συνολικά επιβαρύνοντας τους όρους ζωής των λαϊκών τάξεων. Το εκρηκτικό αυτό μείγμα, οδήγησε αφενός στην εξέγερση και αφετέρου στην αναζήτηση εκ μέρους μιας μερίδας εξεγερμένων μιας κοινωνικής τάξης που αρνιόταν το χρήμα και κάθε μορφή εξουσίας και εκμετάλλευσης, μιας κομμουνιστικής προοπτικής.