Das Telesterion von Eleusis im wandel: erste versuche zur eroberung des überdachten theaterraums

Abstract

The dissertation discusses the successive Telesteria of Eleusis. A new exhausting examination of these buildings has long been a research desideratum since after the publication of F. Noack’s monograph in 1927 they have not been the focus of any further research. Moreover, the excavation of the Telesterion in the 1930s brought to light additional evidence and data that have only been insufficiently published in excavation reports. This problem was dealt with the study of the material held in the archive of the Archaeological Society of Athens. With the help of this material, the evaluation of the available literature and personal observations a new picture of these buildings emerged: The remains were examined anew, the reconstruction plans were supplemented or modified, the circumstances of their founding and dating were verified and their form was analyzed thoroughly in the context of contemporary architecture. Special importance has the result that by every reconstruction of the Telesterion from the late Archaic to the last Classical one a proper project management was implemented: The project was divided into successive subprojects with the aim of keeping the period in which no building was available for the mysteries as short as possible. In light of this new insight, which is of importance for the study of the Greek sanctuaries in general, a new reconstruction of the building history of the Telesterion was proposed leading to answers for a number of open questions. The research further led to the conclusion that the plan of the Telesterion as well as of all so-called hypostyle halls of Greek antiquity are basically evaluated according to modern criteria given that the multi-columned interiors of these buildings cannot be justified with today’s sense of interior space. However, the comparison of the successive Telesteria that differ mainly in the number and arrangement of the inner columns demonstrates most clearly that by each new plan the aim was to construct a large gathering space with the best possible visibility, i.e. to create theatre space. This observation proved to be of critical importance with respect to the position of the Telesterion in architectural history and offered a new perspective on the questions of the origin of the hypostyle halls and its typology.

Η διδακτορική διατριβή εξετάζει το Τελεστήριο της Ελευσίνας στις διαδοχικές οικοδομικές του φάσεις. Η σε βάθος επανεξέταση των κτηρίων αυτών αποτελούσε ερευνητικό ζητούμενο, καθώς μετά από τη δημοσίευση της μονογραφίας του Noack το 1927 τα κτήρια αυτά δεν ξαναβρέθηκαν στο επίκεντρο της έρευνας. Επιπλέον, η ανασκαφή που πραγματοποιήθηκε στον χώρο του Τελεστηρίου τη δεκαετία του 1930 έφερε στο φως νέα ευρήματα που, όμως, δημοσιεύτηκαν μόνο συνοπτικά σε προκαταρκτικές εκθέσεις. Η έλλειψη της συστηματικής δημοσίευσης επιχειρήθηκε να καλυφθεί εδώ μέσω της μελέτης του Αρχείου της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας. Με τη βοήθεια του υλικού αυτού, της σχετικής βιβλιογραφίας και προσωπικών παρατηρήσεων επί τόπου, προέκυψε μια νέα εικόνα για τα εν λόγω κτήρια: Τα κατάλοιπά τους εξετάστηκαν εκ νέου, οι αναπαραστάσεις τους συμπληρώθηκαν ή τροποποιήθηκαν, οι συνθήκες κατασκευής και η χρονολόγησή τους επανεξετάστηκαν και η μορφή τους αναλύθηκε στο πλαίσιο της σύγχρονής τους αρχιτεκτονικής. Ιδιαίτερη σημασία έχει το συμπέρασμα ότι οι ανανεώσεις του Τελεστηρίου από την ύστερη αρχαϊκή έως την τελευταία κλασική του φάση υπάκουαν σε έναν προσεκτικό σχεδιασμό που προέβλεπε την τμηματική τους υλοποίηση υπό όρους σύγχρονου project management: Το προς εκτέλεση έργο διαιρείτο σε υποέργα που υλοποιούνταν διαδοχικά, ώστε να καθίσταται πάντοτε εφικτή η τέλεση της λατρείας στο εσωτερικό. Η διαπίστωση αυτή, που έχει αξία για τη μελέτη των ελληνικών ιερών εν γένει, οδήγησε τελικά σε μια νέα σύνθεση της οικοδομικής ιστορίας του Τελεστηρίου. Παράλληλα, η εξέταση των διαδοχικών Τελεστηρίων, το σχέδιο των οποίων παραλλάσει κυρίως τον αριθμό και τη διάταξη των εσωτερικών κιόνων, καταδεικνύει ότι ο εκάστοτε νέος σχεδιασμός κατέτεινε στη δημιουργία ενός χώρου συνάθροισης με τις καλύτερες δυνατές συνθήκες ορατότητας και ακουστικής, δηλαδή ενός υπό ευρεία έννοια θεατρικού χώρου. Η παρατήρηση αυτή είναι καθοριστικής σημασίας για τη θέση του Τελεστηρίου στην ιστορία της αρχιτεκτονικής και διανοίγει νέες προοπτικές τόσο ως προς το ερώτημα της καταγωγής των λεγόμενων υπόστυλων αιθουσών όσο και ως προς το ζήτημα της τυπολογίας.