Βυζαντινή και μοντέρνα τέχνη: εφαπτόμενες σφαίρες - ομόκεντρες ιδέες

Abstract

A notion that the artistic phenomena are recurrent in their manifestation, with regressions, revivals and recoveries throughout the history of art is a concept widely shared. This is most often what prompts many to determine the degree of pertinence and recurrence across distinct periods of artistic production. It so happens that two of them, so distant in time and with no apparent convergence or contact, within their own particular and unprecedented historical context, namely Byzantine and Modern art, should share a certain number of common qualities. The former, an artistic system propagated within and beyond the geographical limits of the Byzantine Empire, and the latter, the art of Modernism, as introduced by avant-garde movements in the first decades of the 20th century, at first sight may occur to us as detached and far apart; it is nonetheless possible, on closer examination, to detect elements of affinity. The key question in the present analysis is to determine the nature of this dialectic relationship, seeking the latent, subconscious influences, exploring its preconditions and ramifications, and to do so by well-rounded scrutiny of a cultural phenomenon recurring regularly within diverse frameworks of reference. The analysis will proceed via analytical discussion of the specific forms and circumstances under which this uncommon connection is revealed and visual documentation and comparison of artworks from both periods, through which additional considerations and conclusions are expected to emerge and will thereafter be incorporated to final conclusions.

Η διαπίστωση ότι τα φαινόμενα της τέχνης εκδηλώνονται με μια περιοδικότητα, με παλινδρομήσεις, αναβιώσεις και επιστροφές, σε όλη την καταγεγραμμένη ιστορική της πορεία δεν είναι βέβαια πρωτότυπη. Έτσι, δύο περίοδοι της τέχνης, με τόσο μεγάλη χρονική απόσταση, χωρίς εμφανή σημεία επαφής ή σύγκλισης, δεμένες σφιχτά η καθεμία πάνω στη δική της ανεπανάληπτη ιστορική συγκυρία, η Βυζαντινή και η Μοντέρνα τέχνη, είναι δυνατόν να μοιράζονται κάποια κοινά στοιχεία. Από τη μία πλευρά, η τέχνη που προωθήθηκε και εξαπλώθηκε μέσα και έξω από τα γεωγραφικά όρια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και από την άλλη, η τέχνη του Μοντερνισμού, όπως εκδηλώθηκε με τα κινήματα της Πρωτοπορίας των αρχών του 20ού αιώνα, μοιάζουν δύο μακρινά συστήματα, ωστόσο, πιο προσεκτική εξέταση μπορεί να αποκαλύψει συγκλίσεις. Δεν αρκεί όμως μόνο η διαπίστωση ότι χρησιμοποιούν κοινά μορφοπλαστικά εργαλεία, ούτε μόνο η διερεύνηση συγκλίσεων στο εικονογραφικό επίπεδο. Κεντρική θέση στα ζητούμενα αυτής της διατριβής έχει ο προσδιορισμός της φύσης αυτής της διαλεκτικής, με την αναζήτηση των ασύνειδων επιρροών, των προϋποθέσεων και των προεκτάσεών της, και η ερμηνεία της κάτω από πολλαπλά πρίσματα, ως ένα φαινόμενο του ανθρώπινου πολιτισμού που επανέρχεται μέσα σε εντελώς διαφορετικά συμφραζόμενα. Η διδακτορική διατριβή με τίτλο Βυζαντινή και Μοντέρνα Τέχνη: Εφαπτόμενες Σφαίρες, Ομόκεντρες Ιδέες θα επιχειρήσει να ανιχνεύσει και να ορίσει με τη μεγαλύτερη δυνατή σαφήνεια τις παραμέτρους αυτής της ιδιότυπης συνάφειας. Η εργασία ακολουθεί μια διττή μέθοδο: α. Θεωρητική συζήτηση των προϋποθέσεων και των μορφών που η συνάφεια αυτή προσλαμβάνει και β. οπτική τεκμηρίωση των παραπάνω με αντιπαραβολή και σχολιασμό έργων και από τις δύο περιόδους.