Η αφίσα στην παγκόσμια πολιτική προπαγάνδα κατά το πρώτο μισό του 20ου αιώνα μέσα από τις περιπτώσεις της γαλλικής, ρωσικής / σοβιετικής και ιταλικής αφίσας

Abstract

The following thesis deals with the role and development of the propaganda poster during the first half of the 20th century and especially the period 1915 – 1945.The study focuses on three countries, France, USSR and Italy, which during most of this period were aligned with the main ideological and political systems of modern European history, respectively, democracy, socialism - communism and fascism. These three countries were chosen because of the emphasis their leadership placed on the use of printed media and especially the poster, which they elevated to become the central protagonist of their political propaganda. Within this historical and geographical frame, we will investigate this form of committed Art, which has not previously been the subject of in-depth academic review in Greece. The main object of our exploration is the interrogation of the functional relationship that connects Art with propaganda and politics. The study is attempted through the individual "decoding" of the verbal and pictorial messages of a large collection of propaganda posters. This approach was chosen in recognition of the importance of allowing the images themselves to stand as supporting evidence for the arguments developed and conclusions drawn. The collection of the images presented on the following pages is the result of many years’ re-search in greek and foreign bibliographic, archival, internet and other sources. The careful selection, examination and classification of the material with chronological criteria, is followed by a critical analysis of themes, slogans, rhetoric and aesthetics, in the context of the respective political and ideological landscapes. Beyond the value of gathering and critically commenting on such a large number of rare propaganda posters as a revealing historical, political, social and visual document of the most turbulent period of recent European history or even as a "treasure" of important examples of graphic Art, the final result of our effort is the correlation of the political, social and ideological trends of each country and era with specific visual dialects as they were expressed to the general public through the poster.

Η διατριβή πραγματεύεται τον ρόλο και την εξέλιξη της προπαγανδιστικής αφίσας κατά το πρώτο μισό του 20ου αιώνα και ιδιαίτερα κατά την περίοδο 1915 - 1945. Η μελέτη επικεντρώνεται στα πλαίσια τριών κρατών, τα οποία κατά το μεγαλύτερο μέρος της συγκεκριμένης 30ετίας ταυτίστηκαν με τα κυριότερα ιδεολογικοπολιτικά συστήματα της νεότερης ευρωπαϊκής Ιστορίας: Της δημοκρατικής Γαλλίας, της κομουνιστικής ΕΣΣΔ και της φασιστικής Ιταλίας. Βασικό κριτήριο για την επιλογή των συγκεκριμένων κρατών αποτέλεσε η έμφαση που έδωσαν οι ηγετικοί τους μηχανισμοί στη χρήση της έντυπης εικονογραφίας και ιδιαίτερα στην αφίσα, την οποία ανέδειξαν σε πρωταγωνιστικό φορέα της πολιτικής τους προπαγάνδας. Κινούμενοι σε αυτό το ιστορικό και γεωγραφικό πλαίσιο ιχνηλατούμε αυτή την, παραγκωνισμένη στις μέρες μας, μορφή καλλιτεχνικής έκφρασης φιλοδοξώντας να συμβάλουμε στη συμπλήρωση του σχετικού κενού που εντοπίζεται στην ελληνική ακαδημαϊκή έρευνα. Κεντρικό αντικείμενο της ανάλυσής μας αποτελεί η διερεύνηση της λειτουργικής σχέσης που συνδέει την καλλιτεχνική εικονογραφία με την προπαγάνδα και την πολιτική. Η διερεύνηση αυτή επιχειρείται μέσα από την επιμέρους «αποκωδικοποίηση» των λεκτικών και εικονογραφικών μηνυμάτων μεγάλου αριθμού παραδειγμάτων. Η συγκέντρωση των εικόνων που παρατίθενται είναι αποτέλεσμα πολυετούς έρευνας σε ελληνικές και ξένες βιβλιογραφικές, αρχειακές, διαδικτυακές και άλλες πηγές. Μετά από την προσεκτική επιλογή και ταξινόμηση του υλικού με χρονολογικά κριτήρια ακολούθησε η κριτική ανάλυσή του σε επίπεδο θεματολογίας, συνθηματολογίας αλλά και αισθητικής, σε σχέση πάντοτε με το εκάστοτε πολιτικό και ιδεολογικό πλαίσιο. Το τελικό αποτέλεσμα της προσπάθειάς μας, πέραν της αξίας που μπορεί να έχει η συγκέντρωση και ο κριτικός σχολιασμός ενός τόσο μεγάλου αριθμού σπάνιων προπαγανδιστικών αφισών ως ένα αποκαλυπτικό ιστορικό, πολιτικοκοινωνικό και εικαστικό ντοκουμέντο ή έστω ως ένας «θησαυρός» από κορυφαία δείγματα γραφιστικής Τέχνης, είναι ο συσχετισμός των πολιτικών, κοινωνικών και ιδεολογικών τάσεων κάθε χώρας και εποχής με συγκεκριμένες εικαστικές διαλέκτους όπως αυτές εκφράστηκαν προς το ευρύ κοινό με όχημα την αφίσα.