The development, implementation, and effectiveness of a multimodal intervention for childhood attention deficits: integrating iVR-based cognitive training to traditional evidence-based intervention approaches

Abstract

Attention deficits often observed among school-aged children, which frequently coincide with impulsivity/hyperactivity, are widely known to affect various aspects of their lives. Additionally, parents of children with attention deficits report increased levels of parenting stress and diminished parental sense of competence. They also tend to adopt more authoritarian and/or permissive parenting practices. While pharmacotherapy and psychosocial interventions are evidence-based and have been shown to be effective in managing several difficulties presented by children and parents, there remains a need to develop innovative interventions that can produce short-term and long-term benefits. Therefore, developing multi-level intervention programs that address the needs of both children and their parents is considered particularly important.The goal of the current research, comprising two studies, was to create and evaluate the effectiveness of a multi-level intervention program for children aged 9-12 with attention deficits and their parents. The “Child ViReal Support Program” integrates a group parent psychoeducation program and an individual child training program. The parent training program aims to educate parents on optimal parenting practices, behavior modification techniques, techniques to enhance children's cognitive skills, and management strategies for the stress that parents themselves experience. The child training program leverages immersive virtual reality (iVR) technology for attention training while combining cognitive-behavioral techniques (CBT) for educating children on emotional and behavioral skills.The first study, involving five children and their parents, focused on assessing the feasibility and acceptance of the intervention program by participants. Results indicated potential benefits for both parents and children. Additionally, participants reported high satisfaction levels with both programs, praising their effectiveness and children’s acceptance of iVR technology. Suggestions and feedback from participants led to minor modifications in the parent training program and several changes in the child training program before implementing a randomized controlled trial (RCT) study.The second study was conducted to examine the effectiveness of the intervention program through the application of an RCT with a cross-over design involving 16 families. The intervention was evaluated at four time points using electronic and non-electronic cognitive assessments for children and self-report and other-report questionnaires completed by parents and children. Results from this study showed the effectiveness of the program in reducing parenting stress, increasing parental self-efficacy, and improving parenting practices. Additionally, parents reported reductions in their children's inattention and impulsivity/hyperactivity symptoms. Meanwhile, children showed improvements in executive attention and reductions in omission and commission errors, indicating improvements in attention and inhibitory control. Moreover, children showed enhancements in working memory, processing speed, and programming skills, while they reported reduced behavioral problems. Several of these results remained significant in the follow-up assessment conducted four months after the end of the intervention program.

Οι δυσκολίες προσοχής που παρουσιάζουν αρκετά παιδιά σχολικής ηλικίας, οι οποίες συχνά μπορεί να συνδυάζονται με δυσκολίες παρορμητικότητας/υπερκινητικότητας, είναι ευρέως γνωστό ότι επηρεάζουν αρκετούς τομείς της ζωής τους. Παράλληλα, οι γονείς των παιδιών με δυσκολίες προσοχής αναφέρουν αυξημένα επίπεδα γονικού στρες, μειωμένη αίσθηση γονικής επάρκειας και υιοθετούν πιο αυταρχικές ή/και επιτρεπτικές γονικές πρακτικές. Παρόλο που η φαρμακευτική αγωγή και οι ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις αποτελούν εμπειρικά βασισμένες παρεμβάσεις και έχουν φανεί αποτελεσματικές για τη διαχείριση αρκετών δυσκολιών που παρουσιάζουν τα παιδιά και οι γονείς, εντούτοις υπάρχει ανάγκη για ανάπτυξη νέων παρεμβάσεων που μπορούν να επιφέρουν βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα οφέλη. Επομένως, θεωρείται ιδιαίτερης σημασίας η ανάπτυξη πολυεπίπεδων προγραμμάτων παρέμβασης που ανταποκρίνονται στις ανάγκες τόσο των παιδιών όσο και των γονέων τους. Ο στόχος της παρούσας έρευνας, η οποία περιλαμβάνει δύο μελέτες, ήταν η δημιουργία και εξέταση της αποτελεσματικότητας ενός πολυεπίπεδου προγράμματος παρέμβασης για παιδιά με δυσκολίες προσοχής ηλικίας 9-12 ετών και τους γονείς τους. Το πρόγραμμα παρέμβασης «Εικο-Στήριξη και Παιδί» περιλαμβάνει ένα ομαδικό πρόγραμμα ψυχοεκπαίδευσης γονέων και ένα ατομικό πρόγραμμα εκπαίδευσης παιδιών. Το ομαδικό πρόγραμμα γονέων στοχεύει στην εκπαίδευση των γονέων σε βέλτιστες γονικές πρακτικές, σε τεχνικές διαμόρφωσης της συμπεριφοράς και τεχνικές ενίσχυσης των γνωστικών δεξιοτήτων των παιδιών, καθώς και σε στρατηγικές για τη διαχείριση του στρες που οι ίδιοι οι γονείς βιώνουν. Το ατομικό πρόγραμμα παιδιών αξιοποιεί τις δυνατότητες της τεχνολογίας εικονικής πραγματικότητας (virtual reality, VR) για την εκπαίδευση της προσοχής, ενώ συνδυάζει τεχνικές βασισμένες στη γνωσιακή-συμπεριφορική προσέγγιση για την εκπαίδευση των παιδιών σε συναισθηματικές και συμπεριφορικές δεξιότητες. Η πρώτη μελέτη, στην οποία έλαβαν μέρος πέντε παιδιά και οι γονείς τους, εστίασε στην αξιολόγηση της σκοπιμότητας και αποδοχής του προγράμματος παρέμβασης από τους συμμετέχοντες. Τα αποτελέσματα έδειξαν δυνητικά οφέλη για τους γονείς και τα παιδιά. Επίσης, οι συμμετέχοντες ανέφεραν υψηλά επίπεδα ικανοποίησης και από τα δύο προγράμματα επαινώντας την αποτελεσματικότητά τους και την αποδοχή της τεχνολογίας εικονικής πραγματικότητας από τα παιδιά. Οι προτάσεις και η ανατροφοδότηση των γονέων και των παιδιών οδήγησαν σε μικρές τροποποιήσεις στο πρόγραμμα εκπαίδευσης γονέων και αρκετές αλλαγές στο πρόγραμμα εκπαίδευσης παιδιών πριν την εφαρμογή μιας μελέτης τυχαιοποιημένης ελεγχόμενης δοκιμής (randomised controlled trial, RCT). Η δεύτερη μελέτη πραγματοποιήθηκε για να εξετάσει την αποτελεσματικότητα του προγράμματος παρέμβασης με την εφαρμογή μιας RCT διασταυρούμενου σχεδιασμού (cross-over design) με τη συμμετοχή 16 οικογενειών. Η παρέμβαση αξιολογήθηκε σε τέσσερις χρονικές στιγμές με τη χρήση ηλεκτρονικών και μη-ηλεκτρονικών γνωστικών αξιολογήσεων για τα παιδιά και ερωτηματολογίων αυτοαναφοράς και ετεροαναφοράς που συμπληρώθηκαν από τους γονείς και τα παιδιά. Τα αποτελέσματα από τη συγκεκριμένη μελέτη έδειξαν την αποτελεσματικότητα του προγράμματος στη μείωση του γονικού στρες, στην αύξηση της αίσθησης γονικής επάρκειας, και στη βελτίωση των γονικών πρακτικών. Επίσης, οι γονείς ανέφεραν μείωση στα συμπτώματα απροσεξίας και παρορμητικότητας/υπερκινητικότητας των παιδιών τους. Παράλληλα, τα παιδιά παρουσίασαν βελτιώσεις στην εκτελεστική προσοχή, καθώς και μειώσεις στα λάθη παράλειψης και στα λάθη εφαρμογής κριτηρίου, υποδεικνύοντας βελτιώσεις στην προσοχή και τον ανασταλτικό έλεγχο. Επιπλέον, τα παιδιά παρουσίασαν βελτιώσεις στη μνήμη εργασίας, στην ταχύτητα επεξεργασίας και στις δεξιότητες προγραμματισμού, ενώ ανέφεραν και μειώσεις στα προβλήματα συμπεριφοράς. Αρκετά από αυτά τα αποτελέσματα παρέμειναν σημαντικά και στην αξιολόγηση παρακολούθησης, η οποία πραγματοποιήθηκε τέσσερις μήνες μετά το τέλος του προγράμματος παρέμβασης.