Sustainable agrifood entrepreneurship, rural national and european policies and socio-economic crises

Abstract

The agri-food sector is important not only for the socio-economic development of countries and rural areas, but also for ensuring a regular supply of food to consumers. This doctoral thesis contributes to the knowledge of the agri-food sector by investigating the weaknesses, challenges and opportunities of rural very small, small and medium-sized agri-food enterprises in an international environment characterised by instability, prolonged economic crises and climate change. The global economic crisis that began in 2007, the health crisis of the pandemic Covid-19 and the recent energy crisis caused by the Russian invasion of Ukraine have exacerbated the structural problems of very small, small and medium-sized agri-food enterprises and greatly increased the risk of recession. The crises have been accompanied by policy changes, such as the new EU Common Agricultural Policy (CAP), which aims at a green and digital transition for sustainable entrepreneurship. As a result, the agri-food sector in rural Greece is called upon to respond both to the supply of sufficient and quality food to consumers and the country's development and sustainability goals. In this context, the research questions of the present study were formulated. First, a systematic literature review was conducted to examine the impact of the pandemic, support policies for agri-food enterprises and their shift towards alternative methods of production, processing and distribution. This was followed by a quantitative survey of 404 very small, small and medium-sized agri-food enterprises in rural Greece, active in olive oil, viticulture, livestock, fruit and vegetables, bee-keeping among others. The viability of these enterprises in the two ongoing crises, the economic crisis and the pandemic Covid-19, was investigated. Initially, the economic crisis had already worsened their financial situation, which was exacerbated by the pandemic due to the major problem in the transportation of raw materials and products. In this respect, it was reflected that the role of support policies for agri-food enterprises through additional funding, promotion of cooperatives, networking and digital technology such as e-commerce is crucial. Finally, through qualitative research, the views and experiences of 15 executives responsible for the design and development of agri-food enterprises policies have been explored. Conclusions are drawn on the need for policies and financial instruments to support the implementation of additional pro-environmental practices by enterprises in the face of the climate crisis. The results of the above research highlight the need to review the current institutional framework and reconsider the financial support policies for rural agri-food enterprises that have been implemented so far. The agri-food sector needs to promote a green and digital transition and strengthen cooperation networks for sustainability and resilience to the impacts of future crises.

Ο αγροδιατροφικός τομέας είναι σημαντικός όχι μόνο για την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη της χώρας και της υπαίθρου αλλά και για την κάλυψη της ομαλής τροφοδοσίας των καταναλωτών. Η παρούσα διδακτορική διατριβή συμβάλλει στην περαιτέρω γνώση του αγροδιατροφικού τομέα με την διερεύνηση των αδυναμιών, προκλήσεων και ευκαιριών των μικρομεσαίων αγροδιατροφικών επιχειρήσεων της υπαίθρου, μέσα σε ενα διεθνές περιβάλλον που χαρακτηρίζεται απο αστάθεια, συνεχιζόμενες οικονομικές κρίσεις και αλλαγές του κλίματος. Η παγκόσμια οικονομική κρίση που ξεκίνησε το 2007, η υγειονομική κρίση της πανδημίας Covid-19 αλλά και η πρόσφατη ενεργειακή κρίση που προκλήθηκε απο την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, επιδείνωσαν τα δομικά προβλήματα των πολύ μικρών και μικρομεσαίων αγροδιατροφικών επιχειρήσεων και αύξησαν κατακόρυφα τον κίνδυνο ύφεσης. Οι κρίσεις συνοδεύονται απο αλλαγές πολιτικών, όπως η νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) της ΕΕ, που στοχεύουν στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση για μια αειφόρο επιχειρηματικότητα. Ως εκ τούτου, ο αγροδιατροφικός τομέας της ελληνικής υπαίθρου καλείται να ανταποκριθεί αφενός στην τροφοδοσία με επαρκή και ποιοτικά τρόφιμα των καταναλωτών και αφετέρου στους αναπτυξιακούς και βιώσιμους στόχους της χώρας. Στο πλαίσιο αυτό, διαμορφώθηκαν τα ερευνητικά ερωτήματα της παρούσας μελέτης. Αρχικά, μέσα από την συστηματική βιβλιογραφική ανασκόπηση διερευνήθηκαν οι επιπτώσεις της πανδημίας, οι πολιτικές στήριξης των αγροδιατροφικών επιχειρήσεων καθώς και η στροφή τους προς εναλλακτικές μεθόδους παραγωγής, μεταποίησης και εμπορίας των προϊόντων τους. Ακολούθως, πραγματοποιήθηκε ποσοτική έρευνα σε 404 μικρομεσαίες αγροδιατροφικές επιχειρήσεις της ελληνικής υπαίθρου που δραστηριοποιούνται κυρίως στον ελαιοκομικό, αμπελοοινικό, κτηνοτροφικό, φρούτων λαχανικών, μελισσοκομικό τομέα κ.α. Ερευνήθηκε η βιωσιμότητα αυτών των επιχειρήσεων στις δυο συνεχιζόμενες κρίσεις, οικονομική και πανδημία Covid-19. Αρχικά, η οικονομική κρίση είχε ήδη επιβαρύνει την οικονομική τους κατάσταση, η οποία επιδεινώθηκε από την πανδημία λόγω του μεγάλου προβλήματος στις μεταφορές πρώτων υλών και παραγόμενων προϊόντων. Εν προκειμένω, αποτυπώθηκε ότι καθοριστικός ήταν ο ρόλος των πολιτικών στήριξης στις αγροδιατροφικές επιχειρήσεις μέσω επιπλέον χρηματοδοτήσεων, προώθησης του συνεργατισμού, της δικτύωσης και των ψηφιακών εργαλείων, όπως το ηλεκτρονικό εμπόριο. Τέλος, μέσω της ποιοτικής έρευνας διερευνήθηκαν οι απόψεις και οι εμπειρίες 15 στελεχών που έχουν την ευθύνη σχεδιασμού και χάραξης πολιτικών για τις αγροδιατροφικές επιχειρήσεις. Εξάγονται συμπεράσματα σχετικά με την αναγκαιότητα ύπαρξης πολιτικών και χρηματοδοτικών εργαλείων για την εφαρμογή πρόσθετων φιλοπεριβαλλοντικών πρακτικών από τις επιχειρήσεις δεδομένης της ύπαρξης της κλιματικής κρίσης. Τα ευρήματα των παραπάνω ερευνών αναδεικνύουν την ανάγκη αναθεώρησης του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου και επανεξέτασης των πολιτικών οικονομικής στήριξης των αγροδιατροφικών επιχειρήσεων της υπαίθρου που μέχρι τώρα εφαρμόστηκαν. Επιβάλλεται στον αγροδιατροφικό τομέα να ευνοηθούν η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, να ενδυναμωθούν τα δίκτυα συνεργασίας με στόχο την αειφορία και την ανθεκτικότητά του απέναντι στις επιπτώσεις μελλοντικών κρίσεων.