Ο ρόλος του γραμματισμού υγείας στην επικοινωνία ιατρών με δημοσιογράφους

Abstract

Aim: This research attempts for the first time to explore the way in which Greek physicians and medical journalists’ approach, understand and manage Health Literacy, as well as the effectiveness of their collaboration. Methods: For the implementation of the objectives of the research, the method of qualitative in-depth interviews was chosen. The strategy for selecting the sample of the physicians' survey followed was that of purposive sampling, while for journalists the deliberate sampling was chosen in combination with snowballing sampling. For the conduct of quality interviews, two interview guides were created based on the critical evaluation of prior knowledge, which was done through the Systematic Literature Review. Thirty interviews (n=30) were conducted with journalists and thirty interviews (n=30) were conducted with physicians. For the analysis of the data, the method of inductive thematic analysis was chosen. Results: The results of the survey highlight that the concept of Health Literacy has not been introduced in the medical and journalistic field in Greece. The physicians and journalists seemed unaware that the methods and communication tools they were using to perceived related to Health Literacy. The biggest barriers that limit physicians from developing a patient's Health Literacy are lack of time, health system dysfunctions, influence of third parties, attitudes and medical jargon. Greek physicians recognize the important part of their responsibility in developing patient Health Literacy. The interprofessional cooperation of physicians and health journalists, in order to be effective, should overcome certain friction points that may come from the lack of education and specialization, the popularization of medical information, the work pressure, the differences in the culture of the two professions, the different expectations and goals but also the personal characteristics of each side. Journalistic specialization in health reporting seemed to be based mainly on work experience rather than education. Job conflicts are one of the biggest problems journalists face in their workplace. Regarding the pandemic, it seems that the overall communication management of the health crisis was problematic, sending the wrong messages to the final recipient who was the general public, with negative consequences, such as the loss of public trust in science. Conclusions: The results of the study highlight the need to strengthen medical education on Health Literacy. To improve cooperation between physicians and journalists, interprofessional training and education opportunities could be provided and it is important to encourage specialisation in journalism. Cooperation between physicians and journalists are vital for effective prevention and promotion of public health. By addressing potential points of friction, the two groups will be able to work together more effectively to better inform and educate the public on issues related to Health Literacy and to better connect medical research and society.

Σκοπός: Στόχος της εργασίας είναι να διερευνηθεί ο τρόπος με τον οποίον οι Έλληνες ιατροί και οι εξειδικευμένοι δημοσιογράφοι υγείας προσεγγίζουν, κατανοούν και διαχειρίζονται τον Γραμματισμό Υγείας, καθώς και η αποτελεσματικότητα της μεταξύ τους επικοινωνίας και συνεργασίας. Μέθοδοι: Για την υλοποίηση των στόχων της έρευνας, επιλέχθηκε η μέθοδος των ποιοτικών συνεντεύξεων σε βάθος ενώ ακολουθήθηκε η σκόπιμη δειγματοληψία για τους ιατρούς και η σκόπιμη δειγματοληψία σε συνδυασμό με δειγματοληψία χιονοστιβάδας για τους δημοσιογράφους. Για τη διενέργεια των ποιοτικών συνεντεύξεων δημιουργήθηκαν δύο οδηγοί συνέντευξης οι οποίοι βασίστηκαν στην κριτική αξιολόγηση της προηγούμενης γνώσης, μέσω της Βιβλιογραφικής Συστηματικής Ανασκόπησης. Πραγματοποιήθηκαν τριάντα (n=30) συνεντεύξεις με δημοσιογράφους υγείας και τριάντα (n=30) συνεντεύξεις με ιατρούς. Για την ανάλυση των δεδομένων επιλέχθηκε η μέθοδος της (επαγωγικής) θεματικής ανάλυσης. Αποτελέσματα: Τα αποτελέσματα της έρευνας αναδεικνύουν ότι η έννοια του Γραμματισμού Υγείας δεν έχει εισαχθεί στον ιατρικό και δημοσιογραφικό χώρο στην Ελλάδα. Οι ιατροί και δημοσιογράφοι φάνηκαν να μην γνωρίζουν ότι οι μέθοδοι και τα εργαλεία επικοινωνίας που χρησιμοποιούσαν για να γίνουν αντιληπτοί από τους ασθενείς και το κοινό αντίστοιχα, σχετίζονται με τον Γραμματισμό Υγείας. Τα μεγαλύτερα εμπόδια που περιορίζουν τους ιατρούς να αναπτύξουν τον Γραμματισμό Υγείας ενός ασθενούς, είναι η έλλειψη χρόνου, οι δυσλειτουργίες του ελληνικού συστήματος υγείας, η επιρροή τρίτων, νοοτροπίες και η εκλαΐκευση της ιατρικής ορολογίας. Η διεπαγγελματική συνεργασία ιατρών και δημοσιογράφων, για να είναι αποτελεσματική, θα πρέπει να ξεπεράσει ορισμένα σημεία τριβής τα οποία μπορεί να προέρχονται από την έλλειψη εκπαίδευσης και εξειδίκευσης, την εκλαΐκευση της ιατρικής πληροφορίας, την εργασιακή πίεση, τις διαφορές στην κουλτούρα των δύο επαγγελμάτων, τις διαφορετικές προσδοκίες και στόχους αλλά και τα προσωπικά χαρακτηριστικά της κάθε πλευράς. Ένα σημαντικό σημείο τριβής της συνεργασίας είναι ότι οι δημοσιογράφοι αλλά και οι ιατροί, συχνά έχουν έλλειψη εκπαίδευσης ώστε να συνεργάζονται αποτελεσματικά μεταξύ τους. Η δημοσιογραφική εξειδίκευση στο ρεπορτάζ υγείας φάνηκε ότι βασίζεται κυρίως στην εργασιακή εμπειρία και όχι στην εκπαίδευση. Όσον αφορά στην πανδημία, φαίνεται ότι η συνολική επικοινωνιακή διαχείριση της υγειονομικής κρίσης ήταν προβληματική, έστελνε λάθος μηνύματα στον τελικό αποδέκτη που ήταν το ευρύ κοινό, με αρνητικές συνέπειες, όπως η απώλεια της εμπιστοσύνης από μέρος του κοινού στην επιστήμη. Επιπρόσθετα, καταγράφηκε η υποτίμηση του ρόλου του Γραμματισμού Υγείας στη διαχείριση της πανδημίας από την πλευρά της Πολιτείας. Συμπεράσματα: Τα αποτελέσματα της μελέτης αναδεικνύουν την ανάγκη ενίσχυσης της ιατρικής εκπαίδευσης σε θέματα Γραμματισμού Υγείας. Για τη βελτίωση της συνεργασίας ιατρών και δημοσιογράφων θα μπορούσαν δοθούν ευκαιρίες διεπαγγελματικής κατάρτισης και εκπαίδευσης ενώ είναι σημαντική η ενθάρρυνση της εξειδίκευσης στον δημοσιογραφικό χώρο. Αντιμετωπίζοντας τα πιθανά σημεία τριβής, οι δύο ομάδες θα μπορούν να συνεργαστούν αποτελεσματικότερα για την καλύτερη ενημέρωση και εκπαίδευση του κοινού σε θέματα που σχετίζονται με τον Γραμματισμό Υγείας αλλά και για την καλύτερη σύνδεση μεταξύ της ιατρικής έρευνας και της κοινωνίας.