Η συμμετοχική συνεργασία των πολιτικών οργάνων, του ανθρώπινου δυναμικού της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και της τοπικής κοινωνίας, προς επίτευξη Βιώσιμης ανάπτυξης αγροτουρισμού - οικοτουρισμού στην ευρύτερη περιοχή της λίμνης Κάρλας

Abstract

This PhD thesis concerns the support of decision-making at the level of administration and management (Local Government Organizations, Central Government, Public Agencies) of the countryside, natural resources and human resources, as a case study, in the evaluation of the potential for the redevelopment of part of the rural activities, around the ecosystem of Lake Karla, in agrotourism - ecotourism.Given that, agritourism is an important and valuable tool for sustainable development in many rural areas and contributes positively to the culture of the local communities that receive visitors, while raising awareness among the communities regarding the cultural and economic value of the landscape and habitats they are undoubtedly seen as a powerful means of diversifying activities in rural areas, providing a sustainable alternative proposal.At the same time, ecotourism is considered a corresponding development activity, used for conservation strategy and economic development. For this reason, many countries embrace it for sustainable development, since it enables the socio-economic development of the local community by providing it with an alternative and sustainable source of livelihood, covering two (2) main objectives of ecotourism, namely,• the preservation of the natural environment and• the well-being of local communities.Therefore, agritourism - ecotourism is proposed as an alternative solution for the local and regional development of the wider area of Lake Karla, because on the one hand, it helps to reduce underemployment in the agricultural sector, and on the other hand, it contributes to strengthening family income and therefore promotes the socio-economic support and reformation of local rural communities.The Municipality of Killeler, and in particular the wider area of Lake Karla, was considered as an important development pole of sustainable development that has a significant spatial advantage, in order to play a strategic and multi-level role in the region and to become a factor of a sustainable development, in the triptych, society - economy - environment, for the benefit of local societies and indeed in the direction of agrotourism - ecotourism, as an ideal case study.The challenge of redesigning the priorities in the rural settlements of the region, is a basic pursuit, so as to promote the harmonization of their areas with the goals of AGENTA 2030, as they are stated, for well-being, personal security, innovation and employment of young people, with activities that are compatible with the natural and man-made environment of the area.The main purpose of this thesis, which is also its main body, concerns the investigation and evaluation of the opinions of residents and visitors of the area of interest on the possibility of developing agritourism - ecotourism in the wider area and integration of the results at the level of administration and management by local governments, central government and public bodies.From our extensive research, a total of 507 questionnaires were collected (257 from visitors and 250 from residents) and the statistical processing and analysis of the primary data was carried out, through the statistical package SPSS, 27.0.Through the research, the SWOT analysis of the area was supported, and current conditions have been recorded, in order to take measures to improve the ecological status, while other important parameters were investigated, such as the role of the local government, collective bodies, civil society, as well as the contribution of environmental education towards achieving sustainable development. Through the quantitative and statistical analysis of the questionnaires we thoroughly examined the following research questions: (a) What is the prevailing (current) situation in the wider area of Lake Karla? (b) What measures are considered necessary to improve (and restore) the ecological condition of the area? (c) Under what conditions, the participatory cooperation of the political bodies, the human resources of the local government and the local society, can contribute to the achievement of sustainable development of agritourism - ecotourism in the region? (d) Can environmental education contribute to solving local environmental issues by educating citizens for active and effective participation in sustainable development? (e) Are there differences in the preferences of both residents and visitors, depending on their gender, age, monthly income and educational level?The main results and conclusions of the research concern the adoption of forms of alternative tourism such as agritourism - ecotourism, as an important tool for the sustainable development of rural areas and the increase of environmental awareness among residents and visitors. Also, it is necessary to take brave attractive measures and incentives (financial, social, etc.), on the part of the Local Government and the State, with the aim of dealing with the reduction of the rural population and the prevention of our young people moving to the urban centers, while the promotion of Lake Karlas, as a Metropolitan node, for the interconnection of the mountainous arc of Kissavos - Mavrovouni - Pelion, will ecologically and culturally upgrade the wider area. It is a matter of vital importance that informed and sensitized citizens, as well as the collective management bodies of public bodies, participate in the decision-making processes, in order to adequately choose or prioritize the needs and measures to be implemented regarding sustainable development of the region and in particular for the advantages of ecological tourism.Highlighting the special natural and cultural characteristics of the wider area of the Municipality of Killeler and differentiating it from other areas, utilizing and promoting the term "territorial differentiation", in terms of special characteristics (products, landscapes, culture), is proposed as a dynamic agent of local development policies, to strengthen the "identity" and "brand of our place". The pursuit of the Municipality of Killeler acquiring a dynamic, authentic and collective "brand-name", which reflects its rural identity, but also the everyday life of the local community, as a comparative advantage, compared to other areas, is a new challenge and proposal, but also a broad establishment policy.In addition, the results of this extensive research provide the basic information to address and create a public debate on sustainable, integrated tourism development in the region, as requested by the national, regional and local objectives for a combined improvement of tourism and nature- of culture, where: Among other proposals, the upgrading, recording and certification of old paths and routes are proposed and ecotourism activities for Karla Lake are highlighted. The proposed eco-routes are selected and designed to support a year-round competitive advantage in the lake area.The research also shows that the administration and management exercised by the Municipalities and the region of Thessaly is an important driver of extroversion and sustainable development of the Local Government. They are now able to play an essential role, in terms of the networking and cooperation of the OTAs. both at the local, regional and national level, on the one hand for the planning of sustainable and innovative projects, and on the other hand, for the finding and utilization of financial sources, which will concern the service of their development goals and the promotion of the local public interest.In addition, the results of this thesis constitute a first attempt to spatially identify and evaluate the types of ecosystems that exist in the area, alongside the management and development preferences for establishing and highlighting priorities for the development of ecological and cultural tourism at a local scale, with the final goal is the scientifically documented support of management and political decision-making, at all levels of administration and governance.From the results also and mainly from the demand of residents and visitors to upgrade the environment of the wider area, the solutions based on nature (Nature Based Solutions - NBS), qualify more than ever (also due to the recent catastrophic floods), as the new model of protection, prevention and restoration, on which decisions will be made and policies for the region will be guided.With the above thoughts, the participative cooperation of the collective political bodies, the human resources of the local government of the historical Municipality of Killeler and the local society, through a responsible rational administration and management, will effectively contribute to the achievement of Sustainable development of agritourism - ecotourism in the wider area of Lake Karlas, with multiple benefits for our local community, economy and development.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή, αφορά στην υποστήριξη της λήψης αποφάσεων σε επίπεδο διοίκησης και διαχείρισης (Oργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης, κεντρική Κυβέρνηση, Φορείς Δημοσίου), της υπαίθρου, των φυσικών πόρων και του ανθρώπινου δυναμικού, ως μελέτη περίπτωσης στην αξιολόγηση των δυνατοτήτων μετεξέλιξης μέρους των αγροτικών δραστηριοτήτων, γύρω από το οικοσύστημα της λίμνης Κάρλας, σε αγροτουριστικές - οικοτουριστικές. Με δεδομένο λοιπόν ότι, ο αγροτουρισμός αποτελεί ένα σημαντικό και πολύτιμο εργαλείο για την βιώσιμη ανάπτυξη σε πολλές αγροτικές περιοχές και συμβάλλει θετικά στην κουλτούρα των τοπικών κοινοτήτων που δέχονται επισκέπτες, ενώ, ευαισθητοποιεί τις κοινότητες ως προς την πολιτιστική και οικονομική αξία του τοπίου και των οικοτόπων τους, αναμφίβολα θεωρείται, ως ένα ισχυρό μέσον για τη διαφοροποίηση των δραστηριοτήτων στις αγροτικές περιοχές, παρέχοντας μια βιώσιμη εναλλακτική πρόταση.Παράλληλα, ο οικοτουρισμός θεωρείται μια αντίστοιχη αναπτυξιακή δραστηριότητα, που χρησιμοποιείται για τη στρατηγική διατήρησης και την οικονομική ανάπτυξη. Για το λόγο αυτό, πολλές χώρες τον ενστερνίζονται για βιώσιμη ανάπτυξη, καθόσον, επιτρέπει την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη της τοπικής κοινότητας παρέχοντάς της μια εναλλακτική και βιώσιμη πηγή διαβίωσης, καλύπτοντας δύο (2) κύριους στόχους του οικοτουρισμού, δηλαδή, •τη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος και• την ευημερία των τοπικών κοινωνιών.Επομένως, ο αγροτουρισμός – οικοτουρισμός προτείνεται, ως εναλλακτική λύση για την τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής της λίμνης Κάρλας, γιατί αφενός μεν, βοηθά στη μείωση της υποαπασχόλησης στον αγροτικό τομέα, αφετέρου δε, συμβάλλει στην ενίσχυση του οικογενειακού εισοδήματος και συνεπώς, προωθεί την κοινωνικοοικονομική υποστήριξη και αναμόρφωση των τοπικών αγροτικών κοινοτήτων.Ο Δήμος Κιλελέρ, αλλά και ειδικότερα η ευρύτερη περιοχή της λίμνης Κάρλας, θεωρήθηκε, ως σημαντικός αναπτυξιακός πόλος βιώσιμης ανάπτυξης που διαθέτει σημαντικό χωρικό πλεονέκτημα, ώστε να διαδραματίσει ένα στρατηγικό και πολυεπίπεδο ρόλο στην περιοχή και να καταστεί συντελεστής μιας βιώσιμης ανάπτυξης, στο τρίπτυχο, κοινωνία - οικονομία - περιβάλλον, προς όφελος των τοπικών κοινωνιών και μάλιστα προς την κατεύθυνση του αγροτουρισμού – οικοτουρισμού, ως ιδανική μελέτη περίπτωσης.Η πρόκληση του ανασχεδιασμού των προτεραιοτήτων στους αγροτικούς οικισμούς της περιοχής, αποτελεί βασική επιδίωξη, έτσι ώστε, να προωθηθεί η εναρμόνιση των περιοχών τους με τους στόχους της AGENTA 2030, όπως αυτές αναφέρονται, για την ευημερία, την προσωπική ασφάλεια, την καινοτομία και την απασχόληση των νέων, με δραστηριότητες που είναι συμβατές με το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον της περιοχής. Ο βασικός σκοπός της παρούσας διατριβής, ο οποίος αποτελεί και τον βασικό κορμό της, αφορά στην διερεύνηση και αξιολόγηση των απόψεων κατοίκων και επισκεπτών της περιοχής ενδιαφέροντος για τη δυνατότητα ανάπτυξης του αγροτουρισμού – οικοτουρισμού στην ευρύτερη περιοχή και ενσωμάτωση των αποτελεσμάτων σε επίπεδο διοίκησης και διαχείρισης από τους ΟΤΑ, κεντρική κυβέρνηση και δημόσιους φορείς.Από την εκτεταμένη έρευνά μας, συγκεντρώθηκαν συνολικά 507 ερωτηματολόγια, (257 των επισκεπτών και 250 των κατοίκων) και πραγματοποιήθηκε η στατιστική επεξεργασία και ανάλυση των πρωτογενών δεδομένων, μέσω του στατιστικού πακέτου SPSS, 27.0.Μέσα από την έρευνα υποστηρίχθηκε η SWOT ανάλυση της περιοχής και επίσης, η καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης, για την λήψη μέτρων προς βελτίωση της οικολογικής κατάστασης, ενώ διερευνήθηκαν και άλλες σημαντικές παράμετροι, όπως ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης, των συλλογικών οργάνων, της κοινωνίας των πολιτών, καθώς και η συμβολή της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στην επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης. Μέσω της ποσοτικής και στατιστικής ανάλυσης των ερωτηματολογίων εξετάστηκαν τα εξής ερευνητικά ερωτήματα: (α) Ποια είναι η επικρατούσα (υφιστάμενη) κατάσταση στην ευρύτερη περιοχή της λίμνης Κάρλας; (β) Ποια μέτρα κρίνονται απαραίτητα για τη βελτίωση (και αποκατάσταση) της οικολογικής κατάστασης της περιοχής; (γ) Κάτω από ποιες προϋποθέσεις, η συμμετοχική συνεργασία των πολιτικών οργάνων, του ανθρώπινου δυναμικού της τοπικής Αυτοδιοίκησης και της τοπικής κοινωνίας, μπορεί να συμβάλλει στην επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης αγροτουρισμού – οικοτουρισμού στην περιοχή; (δ) Η Περιβαλλοντική εκπαίδευση, μπορεί να συμβάλλει στην επίλυση τοπικών περιβαλλοντικών ζητημάτων, με την εκπαίδευση των πολιτών για ενεργή και αποτελεσματική συμμετοχή στη βιώσιμη ανάπτυξη; (ε) Υπάρχουν διαφοροποιήσεις στις προτιμήσεις, τόσο των κατοίκων όσο και των επισκεπτών, ανάλογα με το φύλο, την ηλικία το μηνιαίο τους εισόδημα και το μορφωτικό τους επίπεδο;Τα κύρια αποτελέσματα και συμπεράσματα της έρευνας αφορούν, στην υιοθέτηση μορφών εναλλακτικού τουρισμού όπως, αγροτουρισμός - οικοτουρισμός, ως ένα σημαντικό εργαλείο για τη βιώσιμη ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών και την αύξηση της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης των κατοίκων και των επισκεπτών. Επίσης, προκύπτει ως αναγκαιότητα η λήψη γενναίων ελκυστικών μέτρων και κινήτρων (οικονομικών, κοινωνικών κ.λπ.), από πλευράς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και του Κράτους, με στόχο την αντιμετώπιση της μείωσης του αγροτικού πληθυσμού και της αναχαίτισης των νέων μας, σε μετακινήσεις προς τα αστικά κέντρα, ενώ, η ανάδειξη της λίμνης Κάρλας, ως Μητροπολιτικού κόμβου, για τη διασύνδεση του ορεινού τόξου Κισσάβου – Μαυροβουνίου – Πηλίου, θα αναβαθμίσει οικολογικά και πολιτισμικά την ευρύτερη περιοχή. Αποτελεί θέμα ζωτικής σημασίας, να συμμετέχουν ενημερωμένοι και ευαισθητοποιημένοι πολίτες, καθώς και τα συλλογικά όργανα διοίκησης των δημόσιων φορέων, στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, προκειμένου να επιλέγουν επαρκώς ή και να ιεραρχούν τις ανάγκες και τα μέτρα που θα εφαρμοστούν σχετικά με την αειφόρο – βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής και ειδικότερα για τα πλεονεκτήματα του οικολογικού τουρισμού.Η ανάδειξη των ιδιαίτερων φυσικών και πολιτιστικών χαρακτηριστικών της ευρύτερης περιοχής του Δήμου Κιλελέρ και η διαφοροποίησή του από τις άλλες περιοχές, αξιοποιώντας και προβάλλοντας τον όρο «εδαφική διαφοροποίηση», όσον αφορά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (προϊόντα, τοπία, πολιτισμός), προτείνεται, ως δυναμικός παράγοντας των πολιτικών της τοπικής ανάπτυξης, για την ενίσχυση της «ταυτότητας» και της «επωνυμίας του τόπου μας». Η επιδίωξη απόκτησης από το Δήμο Κιλελέρ, ενός δυναμικού, αυθεντικού και συλλογικού «brand- name», στο οποίο να αποτυπώνεται η αγροτική του ταυτότητα, αλλά και η καθημερινότητα της τοπικής κοινωνίας, ως συγκριτικό πλεονέκτημα, έναντι άλλων περιοχών, αποτελεί μια νέα πρόκληση και πρόταση, αλλά και πολιτική ευρείας καθιέρωσης.Επιπλέον, τα αποτελέσματα της παρούσας εκτεταμένης έρευνας, παρέχουν τις βασικές πληροφορίες για την αντιμετώπιση και τη δημιουργία δημόσιας συζήτησης για βιώσιμη, ολοκληρωμένη τουριστική ανάπτυξη στην περιοχή, όπως ζητείται από τους εθνικούς, περιφερειακούς και τοπικούς στόχους για μια συνδυασμένη βελτίωση του τουρισμού και της φύσης-πολιτισμού, όπου: Μεταξύ άλλων προτάσεων, προτείνονται η αναβάθμιση, η καταγραφή και πιστοποίηση παλαιών μονοπατιών και διαδρομών και επισημαίνονται οι οικοτουριστικές δραστηριότητες για τη λίμνη Κάρλα. Οι προτεινόμενες οικολογικές διαδρομές επιλέγονται και σχεδιάζονται για να υποστηρίξουν ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για όλο τον χρόνο, στην περιοχή της λίμνης.Από την έρευνα προκύπτει επίσης ότι, η διοίκηση και διαχείριση που ασκείται από τους Δήμους και την περιφέρεια Θεσσαλίας αποτελεί σημαντικό μοχλό εξωστρέφειας και βιώσιμης ανάπτυξης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Έχουν πλέον τη δυνατότητα να διαδραματίσουν ουσιαστικό ρόλο, όσον αφορά τη δικτύωση και τη συνεργασία των Ο.Τ.Α. τόσο σε τοπικό, όσο και σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, αφενός μεν για τον σχεδιασμό βιώσιμων και καινοτόμων έργων, αφετέρου δε, για την εξεύρεση και αξιοποίηση χρηματοδοτικών πηγών, που θα αφορούν στην εξυπηρέτηση των αναπτυξιακών τους στόχων και την προαγωγή του τοπικού δημοσίου συμφέροντος.Επιπρόσθετα, τα αποτελέσματα της παρούσας διατριβής αποτελούν μια πρώτη προσπάθεια χωρικής αναγνώρισης και αξιολόγησης των τύπων οικοσυστημάτων που υπάρχουν στην περιοχή, παράλληλα με τις προτιμήσεις διαχείρισης και ανάπτυξης για τη χάραξη και την ανάδειξη προτεραιοτήτων για την ανάπτυξη του οικολογικού και πολιτιστικού τουρισμού σε τοπική κλίμακα, με τελικό στόχο την επιστημονικά τεκμηριωμένη υποστήριξη της λήψης διαχειριστικών και πολιτικών αποφάσεων, σε όλα τα επίπεδα διοίκησης και διακυβέρνησης.Από τα αποτελέσματα επίσης και κύρια από τη ζήτηση κατοίκων και επισκεπτών για την αναβάθμιση του περιβάλλοντος της ευρύτερης περιοχής, οι λύσεις βασισμένες στη φύση (Nature Based Solutions - NBS), προκρίνονται περισσότερο από ποτέ (λόγω και των πρόσφατων καταστροφικών πλημυρών), ως το νέο μοντέλο προστασίας, πρόληψης και αποκατάστασης, πάνω στο οποίο θα λαμβάνονται αποφάσεις και θα καθοδηγούνται οι πολιτικές για την περιοχή. Με τις παραπάνω σκέψεις, η συμμετοχική συνεργασία των συλλογικών πολιτικών οργάνων, του ανθρώπινου δυναμικού της τοπικής Αυτοδιοίκησης του ιστορικού Δήμου Κιλελέρ και της τοπικής κοινωνίας, μέσα από μια υπεύθυνη ορθολογική διοίκηση και διαχείριση, θα συμβάλλει αποτελεσματικά στην επίτευξη Βιώσιμης ανάπτυξης αγροτουρισμού – οικοτουρισμού στην ευρύτερη περιοχή της λίμνης Κάρλας, με πολλαπλά οφέλη για την τοπική μας κοινωνία, την οικονομία και περιφερειακή ανάπτυξη.