Η αξιοποίηση των θεωριών της σχεσιακής ηγεσίας στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της διοίκησης των υπηρεσιών υγείας

Abstract

Relational Leadership Theory (RLT) as implemented through the operations, perceptions, dialogues, processes and members of an organization, is a relatively new term in the leadership theory that has gained a rising attention the past years and the studies move beyond leadership as a personal dominance and focuses on leadership that continuously emerges through engaging in interpersonal relationships and in the specific each time organizational environment. However, less emphasis has been placed on leadership in health units and in military health organizations in particular. Healthcare Organizations are inherently complex and operate in a complex ‘ecosystem’ characterized by uncertainty (emergencies) and unpredictability (COVID-19) in its everyday practice in which their trying to deliver on managerial part (business models, creativity, sustainability, innovation), as well as on the operative space (processes, day to day running of the organization, provision of healthcare services, clinical protocols). Healthcare organizations where structured on the bureaucratic model to succeed hierarchical balance and control model. This model proved to be less effective in a rapidly changing world (fast big data processing) and does not drive to adaptable, flexible and innovative healthcare services, for it is not designed to take into account the relational dynamics that constantly emerge from the interrelatedness of the members (e.g. dyadic relationships manager –subordinate or leader – member), within the hierarchical structures, from which new ideas, perceptions and conceptualizations of leadership come about, moving forward together through space and time. The way supervisors and subordinates relate to each other (leader-member exchanges) and the relational dynamics emerged by their interpersonal relationships (organizational silence, relational identity, trust) influence the effectiveness of healthcare workers and therefore the effectiveness of healthcare organizations (organizational citizenship behaviors, job satisfaction). The understanding of human social constructions has been enhanced by emphasizing that certain dynamics exist and influence leadership relationships among military health professionals. The study’s findings support the idea that enhancing self-esteem through quality leader-member interactions, supporting open communication and fostering trust are agents that enhance job satisfaction and organizational value added behaviors in the military health care organizations.

Η θεωρία της σχεσιακής ηγεσίας όπως εφαρμόζεται μέσω των λειτουργιών, αντιλήψεων, διαλόγων, διαδικασιών και μελών ενός οργανισμού, είναι ένας σχετικά νέος όρος στη θεωρία ηγεσίας που έχει κερδίσει αυξανόμενη προσοχή τα τελευταία 20 έτη. Οι μελέτες απομακρύνονται από την ηγεσία ως προσωπική κυριαρχία του ηγέτη και εστιάζουν στην ηγεσία που αναδύεται συνεχώς μέσα από τη συμμετοχή σε διαπροσωπικές σχέσεις και στο συγκεκριμένο κάθε φορά οργανωσιακό περιβάλλον. Ωστόσο, λιγότερη έμφαση έχει δοθεί στην ηγεσία στις υγειονομικές μονάδες και ειδικότερα στους στρατιωτικούς οργανισμούς υγείας. Οι οργανώσεις υγείας είναι εγγενώς πολυσύνθετες και επιχειρούν καθημερινά σε ένα πολυσχιδές «οικοσύστημα» αβέβαιων (επείγοντα περιστατικά) και απρόβλεπτων καταστάσεων (COVID-19) στο οποίο καλούνται να ανταποκριθούν, τόσο οργανωτικά και διοικητικά (επιχειρησιακό μοντέλο, δημιουργικότητα, αξιοποίηση πόρων, βιωσιμότητα, καινοτομία), όσο και λειτουργικά (διαδικασίες, καθημερινή λειτουργία του οργανισμού, παροχή υπηρεσιών υγείας, κλινικά πρωτόκολλα). Στο εσωτερικό τους οι εν λόγω οργανισμοί δομήθηκαν γύρω από το γραφειοκρατικό μοντέλο διοίκησης ιεραρχικής ισορροπίας και ελέγχου. Αυτό το μοντέλο δεν αποδείχθηκε αποτελεσματικό σε έναν ταχύτατα μεταβαλλόμενο κόσμο (ταχεία επεξεργασία μεγάλου όγκου πληροφοριών), καθότι δεν προωθεί την προσαρμοστικότητα, την ευελιξία και την καινοτομία στα νέα δεδομένα των υπηρεσιών υγείας, επειδή δεν έχει σχεδιαστεί να λαμβάνει υπόψιν τις σχεσιακές δυναμικές που αναδύονται συνεχώς μέσα από τις συσχετίσεις των μελών (π.χ. δυαδική σχέση υφιστάμενου – προϊστάμενου ή ηγέτη - μέλους), εντός και εκτός ιεραρχικών δομών, μέσα από τις οποίες προκύπτουν ιδέες, αντιλήψεις και συλλογιστικές της ηγεσίας, με συνέχεια στο χώρο και στο χρόνο. Ο τρόπος με τον οποίο προϊστάμενοι και υφιστάμενοι συνδέονται μεταξύ τους (διεπαφή ηγέτη-μέλους) και οι σχεσιακές δυναμικές που αναδύονται από τις διαπροσωπικές σχέσεις (οργανωσιακή σιωπή, σχεσιακή ταυτότητα, εμπιστοσύνη) επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα τoυ υγειονομικού προσωπικού και κατ΄επέκταση την αποτελεσματικότητα των οργανισμών υγείας (συμπεριφορές οργανωσιακής ιθαγένειας, εργασιακή ικανοποίηση). Η κατανόηση των ανθρώπινων κοινωνικών κατασκευών ενισχύθηκε δίνοντας έμφαση στην ύπαρξη ορισμένων δυναμικών που επηρεάζουν τις ηγετικές σχέσεις μεταξύ των στρατιωτικών επαγγελματιών υγείας. Τα ευρήματα της μελέτης υποστηρίζουν την ιδέα ότι η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης μέσω ποιοτικών αλληλεπιδράσεων ηγέτη-μέλους, η υποστήριξη της ανοιχτής και συχνής επικοινωνίας και η ενίσχυση της εμπιστοσύνης αποτελούν παράγοντες ενίσχυσης της εργασιακής ικανοποίησης και των συμπεριφορών που παράγουν προστιθέμενη αξία στους στρατιωτικούς οργανισμούς υγειονομικής περίθαλψης.