Γλωσσική εκπαίδευση και εκμάθηση της αγγλικής γλώσσας από πρόσφυγες μαθητές σε δημοτικά σχολεία της Ελλάδας: παιδαγωγικά ζητήματα και διδακτικές προτάσεις

Abstract

In recent years, in Greece, as in most European countries, great emphasis has been placed on the implementation of programmes for vulnerable groups, such as immigrant and refugee populations, programmes which aim to educate both children and adults. During the planning and the implementation of these programmes in our country it is taken into account the fact that immigrant populations are taken initially as temporary, due to the fact that Greece is the main axis for the passage and diffusion of refugees to Europe. As far as language education is concerned, this means that learning the Greek language is not their main educational need, while, on the contrary, learning a universally accepted language, such as English, it is considered more important. At this point, it should be mentioned that learning English is an asset for the process of refugees' integration into the educational system, as well as for their inclusion in society. The fact that many of the immigrants/refugees often have basic knowledge of English, and not at all of Greek, elevates English to a “language bridge” to bring children closer to school and teachers, as English is a well known language across Greece (Gkaintartzi et al, 2015). A second element is the fact that a large number of foreigners may continue their journey to other countries, especially in Northern Europe, so knowledge of English is a particularly important asset that enables them to integrate in their new homelands (Gropas & Triandafyllidou, 2011).For refugees, important obstacles that hamper their efforts to integrate into the host society are the lack of language skills, stereotypes, religious and cultural differences, lack of understanding and negative attitudes of the elderly population. In particular, they are subject to discrimination regarding working conditions, negative housing and living conditions, the suspicion and reticence of the local society and the refusal to participate in public life (Fakiolas, 2007).The aim of this study is to investigate the teaching and learning framework of English language by refugee students attending primary schools in Athens. We will be concerned with both pedagogical issues and issues of Greek as a second and English as a third language teaching. Pedagogical issues are related to the pedagogical methods/techniques used by teachers, the content of the programme, as well as the support that teachers receive from the state, such as for example training programmes that may exist, interventions, actions etc. As for the suggestions that are expected to be made, they will focus on improving teaching experience and content of the teaching material, and finally, how the English language teaching programme should be designed in this learning context (places, visual aids, assessment etc.). We believe that the findings of the research will provide educational material for teaching English as a third language to the foreign language learner population. It should be mentioned that the research is particularly important because it offers material for a new field, such as that of teaching English to refugee students. At the same time, the findings are also useful for teacher training. We observed the classroom during the teaching of English, the language of teacher-student communication, and the interaction of refugee students. The necessity of the research arises from the new data, as groups of people move en masse and create new conditions in education, as they seek permanent settlement, come from various nationalities, with different level of literacy, different mentality and language.

Τα τελευταία χρόνια, στην Ελλάδα, όπως και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, δίνεται έμφαση στην εφαρμογή προγραμμάτων που αφορούν ευπαθείς ομάδες, όπως πληθυσμούς μεταναστευτικούς και προσφυγικούς, προγραμμάτων που έχουν ως στόχο την εκπαίδευση τόσο των παιδιών όσο και των ενηλίκων. Κατά τον σχεδιασμό και την εφαρμογή των προγραμμάτων αυτών στη χώρα μας συνυπολογίζεται το γεγονός ότι οι μεταναστευτικοί πληθυσμοί εκλαμβάνονται αρχικά ως προσωρινοί, λόγω της θέσης της Ελλάδας ως βασικού άξονα για το πέρασμα και τη διάχυση των προσφύγων προς την Ευρώπη. Όσον αφορά τη γλωσσική εκπαίδευση, αυτό σημαίνει ότι η εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας δεν είναι η κύρια εκπαιδευτική ανάγκη, ενώ, αντίθετα, η εκμάθηση μιας παγκοσμίως αποδεκτής γλώσσας, όπως είναι η αγγλική, θεωρείται σημαντικότερη. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφερθεί ότι η εκμάθηση της αγγλικής γλώσσας συνιστά εφόδιο για τη διαδικασία ένταξης των προσφύγων στο εκπαιδευτικό σύστημα, καθώς και για τη συμπερίληψη στο κοινωνικό σύνολο. Το γεγονός ότι πολλοί από τους μετανάστες/πρόσφυγες έχουν συχνά βασική γνώση της αγγλικής γλώσσας, και καθόλου της ελληνικής, ανάγει τα αγγλικά σε «γλωσσική γέφυρα» για να έρθουν τα παιδιά πιο κοντά στο σχολείο και τους εκπαιδευτικούς, καθώς τα αγγλικά είναι μια γλώσσα που τη γνωρίζουν πολλοί στην Ελλάδα (Gkaintartzi et al, 2015). Ένα δεύτερο στοιχείο είναι το γεγονός ότι ένας μεγάλος αριθμός αλλοδαπών ενδεχομένως να συνεχίσει το ταξίδι του προς άλλες χώρες, κυρίως της Βορείου Ευρώπης, άρα η γνώση των αγγλικών αποτελεί ένα ιδιαίτερα σημαντικό εφόδιο για να μπορέσουν να ενταχθούν στις νέες πατρίδες τους (Gropas & Triandafyllidou, 2011). Για τους πρόσφυγες σημαντικά εμπόδια που δυσχεραίνουν την προσπάθεια ενσωμάτωσής τους στην κοινωνία υποδοχής είναι η έλλειψη γλωσσικών δεξιοτήτων, τα στερεότυπα, οι θρησκευτικές και πολιτισμικές διαφορές, η έλλειψη κατανόησης και η αρνητική στάση του γηγενούς πληθυσμού. Ειδικότερα, υπόκεινται σε διακρίσεις σχετικά με τις εργασιακές συνθήκες και αντιμετωπίζουν αντίξοες συνθήκες στέγασης και διαβίωσης, την καχυποψία και την επιφυλακτικότητα της τοπικής κοινωνίας και την άρνηση συμμετοχής στα κοινά (Φακιολάς, 2007). Στην παρούσα μελέτη σκοπός είναι η διερεύνηση του πλαισίου διδασκαλίας και εκμάθησης της αγγλικής γλώσσας από τους πρόσφυγες μαθητές που φοιτούν σε δημοτικά σχολεία της Αθήνας. Θα μας απασχολήσουν τόσο παιδαγωγικά ζητήματα όσο και θέματα διδακτικής της ελληνικής ως δεύτερης και της αγγλικής ως τρίτης γλώσσας. Τα παιδαγωγικά ζητήματα σχετίζονται με τις παιδαγωγικές μεθόδους/τεχνικές που χρησιμοποιούν οι εκπαιδευτικοί, το περιεχόμενο του προγράμματος, καθώς και τη στήριξη που λαμβάνουν οι εκπαιδευτικοί από την πολιτεία, όπως για παράδειγμα τα προγράμματα επιμόρφωσης που μπορεί να υπάρχουν, παρεμβάσεις, δράσεις κ.λπ. Ως προς τις προτάσεις που αναμένεται να γίνουν, θα σχετίζονται με τον τρόπο βελτίωσης της διδακτικής εμπειρίας, το περιεχόμενο του εκπαιδευτικού υλικού, αλλά και το πώς θα πρέπει να σχεδιαστεί το πρόγραμμα διδασκαλίας της αγγλικής γλώσσας σε αυτό το μαθησιακό πλαίσιο (χώροι, εποπτικά μέσα, αξιολόγηση κ.λπ.). Τα ευρήματα της έρευνας θεωρούμε ότι θα προσφέρουν εκπαιδευτικό υλικό για τη διδασκαλία της αγγλικής ως τρίτης γλώσσας στον αλλόγλωσσο μαθητικό πληθυσμό. Θα πρέπει να αναφερθεί ότι η έρευνα είναι ιδιαίτερα σημαντική, λόγω του ότι προσφέρει υλικό για ένα νέο πεδίο, όπως είναι αυτό της διδασκαλίας της αγγλικής γλώσσας σε πρόσφυγες μαθητές. Παράλληλα, τα ευρήματα είναι χρήσιμα και για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Παρατηρήσαμε την τάξη κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας του μαθήματος των αγγλικών, τη γλώσσα επικοινωνίας εκπαιδευτικού - μαθητών, την αλληλεπίδραση των προσφύγων μαθητών. Η αναγκαιότητα της έρευνας προκύπτει από τα νέα δεδομένα, καθώς ομάδες ανθρώπων μετακινούνται μαζικά και δημιουργούν νέες συνθήκες στην εκπαίδευση, αφού αναζητούν μόνιμη εγκατάσταση και προέρχονται από ποικίλες εθνότητες, με διαφορετικό επίπεδο αλφαβητισμού, διαφορετική νοοτροπία και γλώσσα.