Κατάθλιψη και οδηγική συμπεριφορά

Abstract

Introduction: Road traffic collisions (RTCs) and related casualties are one of the major public health challenges which threaten people’s health and impose huge costs for health systems and the society. They mainly affect young and middle-aged people, resulting in individual and family suffering as well as in disability-adjusted life years. Most studies have focused on the human factor contributing to RTCs, such as socio-demographic characteristics, general personality traits, driving ability, behaviour and attitudes towards driving. RTCs avoidance counselling includes both medical and social services, particularly for patients with chronic diseases and disabilities. Mental disorders and the effects of their treatment often affect sleep and functioning and may have an impact on driving behaviour. On the other hand, banning all patients from driving indiscriminately is a measure that leads to social exclusion and therefore needs to be dealt with differently on a case-by-case basis, weighing up the pros and cons based on existing scientific knowledge. Depression has a global prevalence of 4,7% in the general population, is characterised by cognitive, emotional and executive dysfunction, and for a proportion of patients the disease becomes chronic, resulting in ongoing medication and the development of chronic disability. The social services daily undertake social support for patients with depression (often under treatment) and during counselling the issue of driving is likely to arise.Symptoms of depression or adverse effects of pharmacotherapy, such as daytime sleepiness and sleep disturbances are expected to affect the person's functionality and daily life, possibly increasing the risk of RTCs. However, studies related to the likelihood of accident occurrence by patients with depression have not consistently highlighted differences compared to the general population. Aim: The aim of the current study was to investigate the driving behaviour and performance in a driving simulator of patients with depression (taking into account sleep disturbances and medication) versus healthy controls. Methods: Participants (patients N=39 and controls N=30) initially completed questionnaires regarding: a) demographic and medical information (including use of any medication), b) depression severity, c) sleepiness and sleep disturbance severity, d) stress and behaviour while driving. Afterwards, they drove on a driving simulator under low and high traffic conditions in an urban, a rural and a motorway scenario. The driving simulator data included speed, safety distance from the vehicle ahead, lateral position and reaction time.Results: Gender, age and, to a lesser extent, body mass index influenced almost all variables. The group of patients with depression did not differ from the control group regarding driving behaviour as assessed through questionnaires. Subjective fatigue was found to be positively correlated with aggressive driving (β=0,027, p=0,005), dislike of driving (β=0,036, p=0,006), hazard monitoring (β=0,046, p=0,001) and violations (β=0,010, p=0,020), as assessed by questionnaires. On the driving simulator, patients maintained a greater distance from the preceding vehicle. Higher scores on the Epworth sleepiness scale and the Athens insomnia scale were found to be positively associated with maintaining a longer distance and with a reduced ability to maintain a stable lateral position in the rural road environment (β=2,108, p=0,003 and β=0,047, p=0,004 respectively). Conclusions: It seems that although certain symptoms of depression (insomnia, fatigue and somnolence) may affect driving performance, patients drive more carefully eliminating, thus, their impact. The fact that patients with depression seem to realise the impact that the disease per se and its symptoms have on their driving ability and therefore drive more carefully may, at least partly, explain why crashes do not seem to be more common in depression.

Εισαγωγή: Τα οδικά ατυχήματα βρίσκονται ανάμεσα στις δέκα πρώτες αιτίες θανάτου παγκοσμίως, αλλά πέραν αυτού δημιουργούν και χρόνια αναπηρία σε σημαντικό ποσοστό των εμπλεκομένων. Τα ανωτέρω έχουν σημαντικές κοινωνικές επιπτώσεις, καθώς αφορούν κυρίως νέους και άτομα μέσης ηλικίας, με αποτέλεσμα ατομική και οικογενειακή δυστυχία, καθώς και απώλεια ημερών εργασίας. Οι περισσότερες μελέτες έχουν εστιάσει στον ανθρώπινο παράγοντα που συμβάλλει στα τροχαία ατυχήματα, όπως είναι τα κοινωνικοδημογραφικά χαρακτηριστικά, τα γενικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας, η οδηγική ικανότητα, η συμπεριφορά και η στάση απέναντι στην οδήγηση. Η συμβουλευτική για την αποφυγή ατυχημάτων αφορά τόσο τις ιατρικές όσο και τις κοινωνικές υπηρεσίες, ιδιαίτερα όσον αφορά ασθενείς με χρόνιες νόσους και αναπηρίες. Οι ψυχικές διαταραχές και τα αποτελέσματα της αγωγής τους συχνά επηρεάζουν τον ύπνο και την εγρήγορση και μπορεί να έχουν επιπτώσεις στην οδηγική συμπεριφορά. Από την άλλη πλευρά, η απαγόρευση της οδήγησης αδιακρίτως σε όλους τους ασθενείς αποτελεί μέτρο το οποίο οδηγεί σε κοινωνικό αποκλεισμό και για τον λόγο αυτό χρειάζεται να υπάρχει διαφορετική αντιμετώπιση ανά περίπτωση και κάθε φορά να ζυγίζονται τα υπέρ και τα κατά με βάση την υπάρχουσα επιστημονική γνώση για την συμμετοχή της κάθε ασθένειας στον κίνδυνο ατυχήματος. Η κατάθλιψη, της οποίας η παγκόσμια επικράτηση ανέρχεται σε ποσοστό 4,7% στο γενικό πληθυσμό, χαρακτηρίζεται από νοητική, συναισθηματική και εκτελεστική δυσλειτουργία, ενώ για ένα μέρος των ασθενών η νόσος καθίσταται χρόνια με αποτελέσματα την λήψη συνεχούς φαρμακευτικής αγωγής και την ανάπτυξη χρόνιας αναπηρίας. Οι κοινωνικές υπηρεσίες καθημερινά αναλαμβάνουν την κοινωνική υποστήριξη ασθενών με κατάθλιψη (συχνά υπό αγωγή) και κατά την συμβουλευτική είναι πιθανό να ανακύπτει και το θέμα της οδήγησης. Συμπτώματα της κατάθλιψης ή ανεπιθύμητες ενέργειες της φαρμακοθεραπείας, όπως είναι η ημερήσια υπνηλία και οι διαταραχές του ύπνου αναμένεται ότι επηρεάζουν τη λειτουργικότητα και την καθημερινότητα του ατόμου, πιθανώς αυξάνοντας τον κίνδυνο τροχαίου ατυχήματος. Ωστόσο, μελέτες σχετικές με την πιθανότητα πρόκλησης ατυχήματος από τους ασθενείς με κατάθλιψη δεν έχουν αναδείξει με συνέπεια διαφορές σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό. Σκοπός: Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν η μελέτη της οδηγικής συμπεριφοράς και της απόδοσης σε προσομοιωτή οδήγησης ασθενών που έπασχαν από κατάθλιψη (λαμβάνοντας υπόψη και τις διαταραχές του ύπνου και την φαρμακευτική αγωγή) έναντι υγιών μαρτύρων. Μεθοδολογία: Οι συμμετέχοντες (ασθενείς Ν=39 και μάρτυρες Ν=30) αρχικά συμπλήρωσαν ερωτηματολόγια σχετικά με: α) δημογραφικές και ιατρικές πληροφορίες (που περιελάμβαναν και τυχόν λαμβανόμενη φαρμακευτική αγωγή), β) τη βαρύτητα της κατάθλιψης, γ) την ένταση συμπτωμάτων υπνηλίας και διαταραχών του ύπνου, δ) τo στρες και την συμπεριφορά κατά την οδήγηση. Στην συνέχεια οδήγησαν σε προσομοιωτή οδήγησης σε συνθήκες χαμηλού και υψηλού κυκλοφοριακού φορτίου σε σενάριο πόλης, επαρχιακής οδού και αυτοκινητόδρομου. Τα δεδομένα του προσομοιωτή περιελάμβαναν την ταχύτητα, την απόσταση ασφαλείας από το προπορευόμενο όχημα, την πλευρική θέση και τον χρόνο αντίδρασης. Αποτελέσματα: Το φύλο, η ηλικία και σε μικρότερο βαθμό ο δείκτης μάζας σώματος βρέθηκαν να επηρεάζουν σχεδόν όλες τις μεταβλητές. Η ομάδα των ασθενών με κατάθλιψη δεν διέφερε από την ομάδα ελέγχου όσον αφορά την οδηγική συμπεριφορά, όπως αυτή αξιολογήθηκε μέσω των ερωτηματολογίων. Το υποκειμενικό αίσθημα κόπωσης βρέθηκε να σχετίζεται θετικά με την επιθετική οδήγηση (β=0,027, p=0,005), την αντιπάθεια προς την οδήγηση (β=0,036, p=0,006), την εκτίμηση κινδύνου (β=0,046, p=0,001) και τις παραβάσεις (β=0,010, p=0,020), όπως αυτά μετρήθηκαν μέσα από τα σχετικά ερωτηματολόγια. Στον προσομοιωτή οδήγησης οι ασθενείς διατηρούσαν μεγαλύτερη απόσταση από το προπορευόμενο όχημα. Η υψηλότερη βαθμολογία στην κλίμακα υπνηλίας και στην κλίμακα αϋπνίας Αθηνών βρέθηκαν να σχετίζονται θετικά με την διατήρηση μεγαλύτερης απόστασης από το προπορευόμενο όχημα (β=2,108, p=0,003) και με μειωμένη ικανότητα διατήρησης σταθερής της πλευρικής θέσης στο σενάριο οδήγησης σε επαρχιακή οδό (β=0,047, p=0,004). Συμπεράσματα: Ενώ ορισμένα συμπτώματα της κατάθλιψης (υπνηλία και αϋπνία) διαπιστώθηκαν ότι επηρεάζουν την ικανότητα οδήγησης, οι ασθενείς με κατάθλιψη στον προσομοιωτή οδήγησης φαίνεται ότι διατηρούν μεγαλύτερη απόσταση από το προπορευόμενο όχημα, μειώνοντας έτσι τον αντίκτυπο που μπορεί να έχει η νόσος στην οδήγηση. Το ότι οι ασθενείς με κατάθλιψη φαίνεται να συνειδητοποιούν τις επιπτώσεις που έχει η ίδια νόσος και τα συμπτώματά της στην ικανότητα οδήγησης και κατά συνέπεια οδηγούν πιο προσεκτικά μπορεί, τουλάχιστον εν μέρει, να εξηγήσει γιατί δεν υπάρχουν σαφή ευρήματα από τις σχετικές μελέτες ότι τα ατυχήματα είναι ότι τα ατυχήματα είναι πιο συχνά στην κατάθλιψη. Τα ευρήματα αυτά είναι χρήσιμα τόσο για την ιατρική κοινότητα όσο και για τους εργαζόμενους σε κοινωνικές υπηρεσίες, οι οποίες συχνά εξυπηρετούν ασθενείς με κατάθλιψη και άλλες ψυχικές διαταραχές.