Η διδασκαλία της Φιλοσοφίας με τη χρήση του Κινηματογράφου

Abstract

The present thesis deals with the possibility of drawing on Cinema as an auxiliary medium for teaching introductory philosophy subjects in the context of secondary education. The work is divided into two main parts. In the first, a discussion of the ways in which a film can promote philosophical thought highlights the theoretical parameters of this coupling. It is argued that the presentation of abstract and sometimes difficult philosophical ideas through image and sound, the use of films as thought experiments, and, at the same time, the emotional involvement of viewers, contribute to the receptivity to philosophical questioning by facilitating the goal of philosophical reflection and philosophical reasoning. After mentioning - and rebutting- objections to the use of cinema in the study of philosophy, more specific methodological proposals are provided for the practical integration of films into the philosophy course in the Greek school reality of today's Lyceum. In the second and more extensive part of the thesis, several examples from international cinema are provided. They are analyzed in relation to philosophical issues, arranged in a systematic order, according to the existing curriculum. The films could be characterized as "philosophical" either because their content rests entirely on some philosophical ideas or because they indirectly address particular philosophical problems. They are submitted in support of our claim that Cinema can philosophize by "showing" in an understandable and demonstrative way what Philosophy states and sustains through logical argument. Moreover, at the beginning of each chapter, a kind of introduction to the corresponding philosophical issues is proposed, so that the thesis can be used for teaching purposes at the Lyceum.

Το παρόν πόνημα καταπιάνεται με το βασικό ερώτημα αν ο Κινηματογράφος δύναται να διαδραματίσει ρόλο μεσάζοντα κατά την εισαγωγική διδασκαλία θεμάτων φιλοσοφίας σε αρχάριους μαθητές στο πλαίσιο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Η εργασία διαρθρώνεται σε δύο βασικά μέρη. Στο πρώτο τίθενται θεωρητικές παράμετροι αυτής της σύζευξης, με κυρίαρχη την αναζήτηση του τρόπου με τον οποίο μία ταινία μπορεί να προάγει τη φιλοσοφική σκέψη. Υποστηρίζεται ότι η αισθητοποίηση αφηρημένων και ενίοτε δυσνόητων φιλοσοφικών ιδεών μέσω της εικόνας και του ήχου, η χρήση μίας ταινίας ως νοητικού πειράματος, αλλά συγχρόνως και η συναισθηματική εμπλοκή του θεατή κατά την παρακολούθησή της, συμβάλλουν στη δεκτικότητά του να τεθεί στη βάσανο της φιλοσοφικής απορίας διευκολύνοντας τον στόχο του φιλοσοφικού προβληματισμού και της φιλοσοφικής μέθεξης. Αφού αναφέρονται -και αντικρούονται- συγκεκριμένες ενστάσεις που σχετίζονται με τη νομιμοποίηση του κινηματογράφου ως μέσου για το φιλοσοφείν, παρέχονται ειδικότερες μεθοδολογικές προτάσεις για την πρακτική ενσωμάτωση μίας ταινίας στο μάθημα φιλοσοφίας στην ελληνική σχολική πραγματικότητα του σημερινού Λυκείου.Στο δεύτερο και εκτενέστερο τμήμα της εργασίας, παρέχονται συγκεκριμένα παραδείγματα ταινιών από τον διεθνή κινηματογράφο οι οποίες αναλύονται συνδεόμενες με φιλοσοφικές προβληματικές, με βάση τη συστηματική θεώρηση της φιλοσοφίας στο υπάρχον αναλυτικό πρόγραμμα. Οι εν λόγω ταινίες θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν «φιλοσοφικές» είτε επειδή η υπόθεσή τους στηρίζεται εξ ολοκλήρου σε κάποιες φιλοσοφικές ιδέες είτε επειδή θίγουν έμμεσα συγκεκριμένα φιλοσοφικά προβλήματα. Κατατίθενται δε προς επίρρωση του ισχυρισμού μας ότι ο Κινηματογράφος μπορεί να φιλοσοφεί «δείχνοντας» με τρόπο εύληπτο και παραστατικό αυτό που η Φιλοσοφία αναδεικνύει μέσω του λογικού επιχειρήματος. Συνεπικουρικά, στην αρχή κάθε κεφαλαίου προτάσσεται ένα είδος εισαγωγής στη Φιλοσοφία, αφού η παρούσα εργασία δύναται να αξιοποιηθεί διδακτικά από τον διδάσκοντα/διδάσκουσα του μαθήματος στο Λύκειο.