Aesthetic perception in educational contexts, the mediational role of teacher-students’ interactions, the schemas of perception and the computer artifacts employed

Abstract

The research problem of the present study is focused on the ways students perceive, respond to and evaluate paintings in the context of educational activities. Overall, this study contributes to the development of a better understanding of the ways the teacher-students’ interactions, the schemas of perception and the artifacts employed might influence students’ perception, responses to and evaluations of paintings.A central assumption was that activities are mediated by tools and symbols. On this basis I discussed the possible mediational role of language and artifacts such as computers and artworks’ collections in aesthetic activities. Furthermore, developing a conceptual framework for the study of aesthetic/educational activities, I discussed the positional, dispositional and interactive dimension of activities. The main research questions were focused on the investigation of the ways aesthetic perception is mediated by a) a computer programme (KGEM) designed to offer access to images of paintings, and b) verbal interaction and teacher-students’ mental schemas of perception as they respond to and evaluate paintings. The empirical research was based on a number of educational/research activities with three secondary education classes which took place in Rethymnon, Greece (March-May 1995). The activities included slide and computer-based lessons, and gallery visits. All activities were audio/video-recorded. The investigation of the research questions is mainly based on the analysis and discussion of extracts from transcriptions of the recorded materials. The investigation of the mediational role of KGEM was based on two actions: a) selection/access of records-paintings, and b) search for records-paintings on the basis of grouping criteria. The analysis revealed that KGEM’s indexes played a major role in shaping students’ perception of the paintings. Students’ interpretation of paintings’ titles attracted their interest on particular paintings and often ‘pre-constructed’ students’ understanding of the latter. The students also faced difficulties in categorising paintings in thematic units. As it was suggested, students tend to perceive paintings as individual ‘events’; only when they were offered a ‘story’ about a painting they did manage to pay attention to common characteristics between paintings. As the analysis on paintings from van Eyck, Matisse and Braque suggested, students focused on the paintings’ formalistic and stylistic characteristics. In contrast, when students saw paintings from the Greek painter L.Kanakakis, they focused their attention and talk on the ‘reality’ represented. The analysis revealed that students employed different schemas in perceiving ‘realistic’ and ‘non-realistic’ paintings. Furthermore, the analysis revealed that the teacher-students’ interactions affected and were affected by the schemas of perception employed.

Το ερευνητικό πρόβλημα της παρούσας μελέτης επικεντρώνεται στους τρόπους με τους οποίους οι μαθητές αντιλαμβάνονται, ανταποκρίνονται και αξιολογούν τα έργα ζωγραφικής στο πλαίσιο των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων. Συνολικά, η παρούσα μελέτη συμβάλλει στην ανάπτυξη μιας καλύτερης κατανόησης των τρόπων με τους οποίους οι αλληλεπιδράσεις εκπαιδευτικών-μαθητών, τα σχήματα αντίληψης και τα χρησιμοποιούμενα μέσα μπορούν να επηρεάσουν την αντίληψη, τις αντιδράσεις και τις αξιολογήσεις των μαθητών για τους πίνακες ζωγραφικής.Μια κεντρική υπόθεση ήταν ότι οι ανθρώπινες δραστηριότητες διαμεσολαβούνται από εργαλεία και σύμβολα. Σε αυτή τη βάση συζήτησα τον πιθανό διαμεσολαβητικό ρόλο της γλώσσας και των τεχνουργημάτων, όπως οι υπολογιστές και οι συλλογές έργων τέχνης, στις αισθητικές δραστηριότητες. Επιπλέον, αναπτύσσοντας ένα εννοιολογικό πλαίσιο για τη μελέτη των αισθητικών/εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, συζήτησα τη θέση, τη διάθεση και τη διαδραστική διάσταση των δραστηριοτήτων. Τα κύρια ερευνητικά ερωτήματα επικεντρώθηκαν στη διερεύνηση των τρόπων με τους οποίους η αισθητική αντίληψη διαμεσολαβείται από α) ένα πρόγραμμα υπολογιστή (KGEM) που έχει σχεδιαστεί για να προσφέρει πρόσβαση σε εικόνες έργων ζωγραφικής και β) τη λεκτική αλληλεπίδραση και τα νοητικά σχήματα αντίληψης των εκπαιδευτικών-μαθητών καθώς βλέπουν και αξιολογούν έργα ζωγραφικής. Η εμπειρική έρευνα βασίστηκε σε μια σειρά εκπαιδευτικών/ερευνητικών δραστηριοτήτων με τρεις τάξεις δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που πραγματοποιήθηκαν στο Ρέθυμνο, Ελλάδα (Μάρτιος-Μάιος 1995). Οι δραστηριότητες περιλάμβαναν μαθήματα με διαφάνειες και ηλεκτρονικό υπολογιστή, καθώς και επισκέψεις σε γκαλερί. Όλες οι δραστηριότητες ηχογραφήθηκαν/βιντεοσκοπήθηκαν. Η διερεύνηση των ερευνητικών ερωτημάτων βασίζεται κυρίως στην ανάλυση και συζήτηση αποσπασμάτων από τις απομαγνητοφωνήσεις του καταγεγραμμένου υλικού. Η διερεύνηση του διαμεσολαβητικού ρόλου του KGEM βασίστηκε σε δύο δράσεις: α) επιλογή/πρόσβαση εικόνων από πίνακες ζωγραφικής και β) αναζήτηση εικόνων από πίνακες ζωγραφικής με βάση κριτήρια ομαδοποίησης. Η ανάλυση αποκάλυψε ότι τα ευρετήρια του KGEM έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της αντίληψης των μαθητών για τους πίνακες ζωγραφικής. Η ερμηνεία των τίτλων των πινάκων προσελκύει το ενδιαφέρον των μαθητών για συγκεκριμένους πίνακες και συχνά "προκατασκευάζει" την κατανόηση των μαθητών για αυτούς. Οι μαθητές αντιμετώπιζαν επίσης δυσκολίες στην κατηγοριοποίηση των πινάκων σε θεματικές ενότητες. Όπως προτάθηκε, οι μαθητές τείνουν να αντιλαμβάνονται τους πίνακες ως μεμονωμένα "γεγονότα"- μόνο όταν τους προσφέρθηκε μια "ιστορία" για έναν πίνακα κατάφεραν να δώσουν προσοχή στα κοινά χαρακτηριστικά μεταξύ των πινάκων. Όπως προέκυψε από την ανάλυση των πινάκων των van Eyck, Matisse και Braque, οι μαθητές επικεντρώθηκαν στα φορμαλιστικά και υφολογικά χαρακτηριστικά των πινάκων. Αντίθετα, όταν οι μαθητές είδαν πίνακες του Έλληνα ζωγράφου Λ. Κανακάκη, εστίασαν την προσοχή και τη συζήτησή τους στην "πραγματικότητα" που αναπαρίσταται. Η ανάλυση αποκάλυψε ότι οι μαθητές χρησιμοποίησαν διαφορετικά σχήματα κατά την αντίληψη "ρεαλιστικών" και "μη ρεαλιστικών" πινάκων. Επιπλέον, η ανάλυση αποκάλυψε ότι οι αλληλεπιδράσεις δασκάλου-μαθητών επηρέαζαν και επηρεάζονταν από τα σχήματα αντίληψης που χρησιμοποιούσαν.