Η διάσταση της διαπολιτισμικότητας στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση: συγκριτική μελέτη των προσωπικών θεωριών που αναπτύσσουν εκπαιδευτικοί δημόσιων κοινών και διαπολιτισμικών δημοτικών σχολείων σε θέματα διαχείρισης της ετερότητας

Abstract

The present doctoral thesis both examines and highlights the personal theories of teachers working in public common and intercultural primary schools regarding the way they perceive and manage cultural and linguistic diversity. The teacher who is called to teach in classes with a heterogeneous ethno-cultural and linguistic composition must take into account the different cultural and linguistic characteristics of their students and shape the methods one uses, in order to make them functional and effective (Coelho, 2007). Thus, the crucial role of the teacher in the way they manage ethno-cultural diversity in their classroom justifies the importance of studying their personal theory. This lies in the fact that in many cases the teacher is not able to identify precisely the theory behind the action that directs it. Therefore, the study of the teacher's personal theory helps them systematize it and accordingly modify or enrich it, relating it to the teaching practice. This process helps the teacher to improve themselves and deal with problematic situations in the classroom with greater knowledge and confidence (Matsangouras, 2006). The research uses triangulation by combining two methodological tools. On the one hand, the review, from which emerges the personal theory based on the teachers' own reports and which includes a series of dialogues between the researcher and the teachers during which they are asked to recall, by listening their recorded teaching, thoughts they had during it. On the other hand, the observation of their teaching, from which data is obtained and same is compared with the teachers' self-reports in order to show the consistency of their theory and their teaching practice. Other than highlighting teachers' personal theory on the basis of which they understand, interpret and manage cultural and linguistic diversity in their classroom and the control of possible contradictions in theory and teaching practice, the purposes of the research include the comparison of personal theories and the practices between the teachers of the common primary schools and those of the intercultural primary schools.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή μελετά και αναδεικνύει τις προσωπικές θεωρίες εκπαιδευτικών που εργάζονται σε δημόσια κοινά και διαπολιτισμικά δημοτικά σχολεία αναφορικά με τον τρόπο που αντιλαμβάνονται και διαχειρίζονται την πολιτισμική και γλωσσική ετερότητα. Ο εκπαιδευτικός που καλείται να διδάξει σε τάξεις με ανομοιογενή εθνοπολιτισμική και γλωσσική σύνθεση οφείλει να λαμβάνει υπόψη τα διαφορετικά πολιτισμικά και γλωσσικά χαρακτηριστικά των μαθητών και των μαθητριών του και να διαμορφώνει ανάλογα τις μεθόδους που χρησιμοποιεί, προκειμένου να τις καταστήσει λειτουργικές και αποτελεσματικές (Coelho, 2007). Ο σημαντικός ρόλος του εκπαιδευτικού, λοιπόν, στον τρόπο που διαχειρίζεται την εθνοπολιτισμική ετερότητα στην τάξη του δικαιολογεί τη σπουδαιότητα της μελέτης της προσωπικής θεωρίας του. Η σημασία της μελέτης των προσωπικών θεωριών έγκειται στο γεγονός ότι σε αρκετές περιπτώσεις ο εκπαιδευτικός δεν είναι σε θέση να προσδιορίσει με ακρίβεια τη θεωρία που βρίσκεται πίσω από τη δράση του και η οποία την κατευθύνει. Έτσι, η μελέτη της προσωπικής θεωρίας του εκπαιδευτικού τον βοηθά να την συστηματοποιεί και ανάλογα να την τροποποιεί ή να την εμπλουτίζει, συσχετίζοντάς την με τη διδακτική πράξη. Αυτή η διαδικασία βοηθά τον εκπαιδευτικό να αυτοβελτιώνεται και να αντιμετωπίζει με μεγαλύτερη γνώση και αυτοπεποίθηση προβληματικές καταστάσεις στην τάξη (Ματσαγγούρας, 2006). Στην έρευνα γίνεται χρήση της τριγωνοποίησης με τον συνδυασμό δύο μεθοδολογικών εργαλείων. Αφενός της ανασκόπησης, από την οποία προκύπτει η προσωπική θεωρία με βάση τις αναφορές των ίδιων των εκπαιδευτικών και η οποία περιλαμβάνει μια σειρά από διαλόγους της ερευνήτριας με τους εκπαιδευτικούς στη διάρκεια των οποίων τους ζητείται να ανακαλέσουν στη μνήμη τους, ακούγοντας την ηχογραφημένη διδασκαλία τους, σκέψεις που έκαναν κατά τη διάρκειά της. Αφετέρου της παρατήρησης διδασκαλίας, από την οποία προκύπτουν δεδομένα που συγκρίνονται με τις αυτοαναφορές των εκπαιδευτικών με σκοπό να διαφανεί η συνέπεια θεωρίας και διδακτικής πράξης. Στους σκοπούς της έρευνας εντάσσεται, εκτός από την ανάδειξη της προσωπικής θεωρίας των εκπαιδευτικών με βάση της οποία κατανοούν, ερμηνεύουν και διαχειρίζονται την πολιτισμική και γλωσσική ετερότητα στην τάξη τους και τον έλεγχο ενδεχόμενων αντιφάσεων στη θεωρία και τη διδακτική πράξη, και η σύγκριση των προσωπικών θεωριών και των πρακτικών ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς των κοινών και αυτούς των διαπολιτισμικών δημοτικών σχολείων.