Έμφυλες αναπαραστάσεις για τη φιλία μαθητών/τριών γενικών λυκείων

Abstract

The present thesis aims to explore the social representations of friendship in 920 adolescents (15-17 years old, Average: 16.4). More precisely, we examine differences on the social representations of friendship based on participants’ gender, socioeconomic status, and residence area (urban/provincial cities). To achieve this goal, we used both quantitative and qualitative methods. In the first study, the results of 14 semi-structured interviews present adolescents’ perceptions on issues such as friendship, cross-gender friendships, admiration to friends, activities with friends, conflicts, and friendship dissolution. The second study investigates the social representation of friendship through the method of free association. The third study examines adolescents' perceptions of betrayal, intimacy, behavioral influences, diminished self-disclosure, and selflessness in friendship. In the fourth study, adolescents completed the psychometric questionnaire of friendship quality functions (MFQ-FF, Mendelson & Aboud, 2012). The fifth study examines conflict and conflict resolution in friendships. The sixth study, using the method of structural equations, calculates the effect of variables and research factors on the quality of adolescents’ friendship. The results show that friendship is represented by adolescents as an idealized, hard-to-find and vital relationship for the personal and social self. Trust, exciting companionship, communication and solidarity are the core of the ideal and real representation of friendship. The most important predictors of the quality of friendship are the ability to resolve conflicts, closeness (stability, complementarity, commitment), selflessness and allocentrism.The representation of friendship and behavioral motif toward friends vary based on adolescents’ gender. Girls focus on emotional and verbal communication, while perceiving their friendships as more pleasant, closer, helpful and selfless, with a slight difference compared to boys. The intensity of the differences, compared to the boys, increases to moderate levels for the functions of intimacy, trusted alliance, self-validation and emotional security. Boys, more frequently than girls, represent their friendships such as practical, collaborative, exploratory and fun. The interviews show that girls are more likely to have conflicts in their friendships, they are more capable of resolving conflicts, and they do not forgive their friends when they have been betrayed compared to boys who give their friendships a second chance. The boys choose to avoid negotiating the conflicts with their friends because they have other boys as peacemakers. Boys’ friendships are affected by the fear of intimacy and girls by the obsessive pursuit of intimacy. Emotional expression in friendships among males poses a threat to their social and psychosexual identity, while maintaining diminished ideals and realistic expectations about their friendships. In cross-gender friendships, boys show increased self-disclosure and receive more emotional support, while girls enjoy their friendships without the jealousy and competition of girls. In addition, friendships are influenced by the socioeconomic status of the parents and the area of residence. Adolescent’s friendships of low parents’ socioeconomic status, who live in provincial cities, are characterized by an allocenric orientation, increased levels of solidarity, intimacy, loyalty, stability and trust, despite the fact that they are plagued by more frequent quarrels and betrayals and have few opportunities for fun with their friends. The adolescents of upper parents’ socio-economic status, who live in Athens, represent more frequently their friendships by an idiocentric tendency and spend more free time for fun with their friends. Adolescents who live in provincial cities, according to the cultural values of the collective societies, more often express reduced self-disclosure and perceive their friendships as less selfless relations, but simultaneously they report that they feel higher level of closeness in their friendships, compared to the adolescents of Athens.However, adolescents of middle parents’ socioeconomic status face increased conflict and difficulties of reconciling with their friends, such as adolescents of low parents’ socioeconomic status. This finding may be related to the impoverishment of the middle classes in Greece during the last decades. In addition, teens of high and middle parents’ socioeconomic status, more often choose reduced self-disclosure in their friendships. The novelty result that middle-class adolescents are more likely to express reduced self-disclosure to friends, perhaps because they do not want to be perceived through their parents' wealth, was unexpected and may result from the continuing impoverishment of middle and lower classes that affects their friends’ self-image. Keywords: Friendship, best friends, middle adolescence, gender, socioeconomic status, area of residence

Ο σκοπός της παρούσας διατριβής είναι η διερεύνηση της έμφυλης αναπαράστασης της φιλίας στη μέση εφηβεία. Επίσης, μελετήθηκε η επίδραση του κοινωνικοοικονομικού επίπεδου των γονέων και της περιοχής κατοικίας στη διαμόρφωση των φιλικών σχέσεων.Για να επιτευχτεί ο σκοπός αυτός επιλέξαμε την πολυμεθοδολογική προσέγγιση. Η πρώτη μελέτη αφορά τη διεξαγωγή ημιδομημένων συνεντεύξεων σε δεκατέσσερις εφήβους σχετικά με τις αντιλήψεις τους για τη φιλία, την ετερόφυλη φιλία, το θαυμασμό, τις δραστηριότητες, τις συγκρούσεις και τους λόγους διάλυσης της φιλίας. Η δεύτερη μελέτη διερευνά την αναπαράσταση της φιλίας με τη μέθοδο του ελεύθερου συνειρμού. Στην τρίτη μελέτη ανιχνεύονται οι αντιλήψεις των εφήβων για την προδοσία, την εγγύτητα, τις επιρροές συμπεριφοράς, τη μειωμένη αυτοαποκάλυψη και την ανιδιοτέλεια στη φιλία. Στην τέταρτη μελέτη οι έφηβοι συμπλήρωσαν το ψυχομετρικό ερωτηματολόγιο των λειτουργιών της φιλίας (MFQ-FF, Mendelson & Aboud, 2012). Η πέμπτη μελέτη εξετάζει τις συγκρούσεις και την επίλυση των συγκρούσεων στις φίλιες με την κλίμακα των Parker και Asher (1993). Η έκτη μελέτη, με τη μέθοδο των δομικών εξισώσεων, υπολογίζει την επίδραση των μεταβλητών και των παραγόντων της έρευνας στην ποιότητα της φιλίας. Το δείγμα της έρευνας αποτελείται από 920 μαθητές/τριες (15-17 ετών, Μ.Ο.:16.4) γενικών λυκείων της Αθήνας και της επαρχίας. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι η φιλία αναπαρίσταται από τους εφήβους, ως εξιδανικευμένη, δυσεύρετη και ζωτικής σημασίας σχέση για τον προσωπικό και κοινωνικό εαυτό. Η εμπιστοσύνη, η συναρπαστική παρέα, η επικοινωνία και η αλληλεγγύη συνιστούν το πυρήνα της ιδεατής και πραγματικής αναπαράστασης της φιλίας. Οι σημαντικότεροι προβλεπτικοί παράγοντες της ποιότητας της φιλίας είναι πρωτίστως η ικανότητα επίλυσης των συγκρούσεων, η εγγύτητα (σταθερότητα, συμπληρωματικότητα, δέσμευση), η ανιδιοτέλεια και η αλλοκεντρικότητα.Διαπιστώθηκαν έμφυλες διαφοροποιήσεις που τροποποιούν τις αντιλήψεις και τα βιώματα των φιλικών σχέσεων των εφήβων. Τα κορίτσια εστιάζουν στη συναισθηματική και λεκτική επικοινωνία, ενώ αντιλαμβάνονται τις φιλίες τους, με μικρή διαφορά σε σύγκριση με τα αγόρια, ως πιο ευχάριστες, εγγύτερες, βοηθητικές και ανιδιοτελείς,. Η ένταση των διαφορών, σε σύγκριση με τα αγόρια, αυξάνεται σε μέτρια επίπεδα για τις λειτουργίες της οικειότητας, της αξιόπιστης συμμαχίας, της αυτοεπικύρωσης και της συναισθηματικής ασφαλείας. Τα αγόρια αναπαριστούν τις φιλίες τους συχνότερα πρακτικά, συνεργατικά, εξερευνητικά και διασκεδαστικά. Οι συνεντεύξεις έδειξαν ότι τα κορίτσια αντιμετωπίζουν συχνότερα συγκρούσεις στις φιλίες τους, είναι ικανότερα στην επίλυση των συγκρούσεων και δεν συγχωρούν τους φίλους τους όταν έχουν προδοθεί, σε σύγκριση με τα αγόρια, που δίνουν μια δεύτερη ευκαιρία στις φιλίες τους. Τα αγόρια, επιλέγουν την αποφυγή της διαπραγμάτευσης της σύγκρουσης, επειδή διαθέτουν άλλα αγόρια ως ειρηνοποιούς. Οι φιλίες των αγοριών πλήττονται από το φόβο της οικειότητας και των κοριτσιών από την εμμονική αναζήτηση της οικειότητας. Η συναισθηματική έκφραση στις φιλίες των αγοριών συνιστά απειλή για την κοινωνική και ψυχοσεξουαλική τους ταυτότητα, ενώ διατηρούν μειωμένες ιδεατές και πραγματικές προσδοκίες για τις φιλίες τους. Στις ετερόφυλες φιλίες τα αγόρια εκδηλώνουν αυξημένη αυτοαποκάλυψη και δέχονται περισσότερη συναισθηματική στήριξη, ενώ τα κορίτσια απολαμβάνουν τις φιλίες τους χωρίς τη ζήλεια και τον ανταγωνισμό των κοριτσιών. Επιπλέον, οι φιλίες επηρεάζονται από το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο των γονέων και την περιοχή κατοικίας τους. Οι φιλίες των εφήβων της επαρχίας, με χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο, χαρακτηρίζονται από αλλοκεντρική κατεύθυνση, αυξημένα επίπεδα αλληλεγγύης, οικειότητας, αφοσίωσης, σταθερότητας και εμπιστοσύνης, παρά το γεγονός ότι ταλανίζονται από συχνότερους καυγάδες και προδοσίες. Οι έφηβοι της Αθήνας, με υψηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο, αναπαριστούν συχνότερα ιδιοκεντρικά τις φιλίες τους, διασκεδάζουν συχνότερα και διαθέτουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο στις φιλίες τους. Οι έφηβοι της επαρχίας, σύμφωνα με τις πολιτισμικές αξίες των συλλογικών κοινωνιών, εκφράζουν συχνότερα μειωμένη αυτοαποκάλυψη και αντιλαμβάνονται ως λιγότερο ανιδιοτελείς τις φιλίες, χωρίς να επηρεάζεται η προσλαμβανόμενη αίσθηση εγγύτητας στις φιλίες τους, η οποία είναι εντονότερη, σε σχέση με τους εφήβους της Αθήνας. Από την άλλη, το καινοφανές εύρημα ότι και οι έφηβοι με μεσαίο κοινωνικοοικονομικό επίπεδο γονέων αντιμετωπίζουν αυξημένες συγκρούσεις και δυσκολίες στη συμφιλίωση με τους φίλους τους, όπως και οι έφηβοι με χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο γονέων, ενδεχομένως σχετίζεται με τη φτωχοποίηση των μεσαίων στρωμάτων την τελευταία δεκαετία στην Ελλάδα. Επιπρόσθετα, οι έφηβοι με υψηλό και μεσαίο κοινωνικοοικονομικό επίπεδο γονέων επιλέγουν συχνότερα τη μειωμένη αυτοαποκάλυψη στις φιλίες τους. Το καινοφανές έρημα ότι και οι έφηβοι από μεσαίο κοινωνικοοικονομικό επίπεδο εκφράζουν συχνότερα μειωμένη αυτοαποκάλυψη στους φίλους, ίσως διότι δεν θέλουν να γίνονται αντιληπτοί μέσω του πλούτου των γονέων τους, δεν ήταν αναμενόμενο και ενδέχεται να προκύπτει από την αδιάλειπτη φτωχοποίηση μέρους των μεσαίων και του συνόλου των κατώτερων στρωμάτων που πλήττει την αυτοεικόνα των φίλων τους. Λέξεις κλειδιά: Φιλία, καλύτεροι/ες φίλοι/ες, μέση εφηβεία, φύλο, κοινωνικοοικονομικό επίπεδο, περιοχή κατοικίας