Διαπολιτισμική προσέγγιση της επαγγελματικής συμβουλευτικής ανέργων: χαρτογράφηση του προφίλ των διαπολιτισμικών συμβούλων και εμπειρική διερεύνηση των επιμορφωτικών τους αναγκών

Abstract

This thesis sought to formulate a theoretical approach for the continuing training of vocational counselors in intercultural vocational guidance. It is focused on mapping the professional profile of counselors with experience in this field and its shaping factors, with the ultimate goal of identifying their particular training needs in terms of knowledge, attitudes, skills and paths to acquire them. The qualitative methodology was chosen as the most appropriate research approach, while thirty vocational counselors, experienced in the field of guidance of unemployed people from different cultural backgrounds, were chosen as participants with the method of theoretical sampling. The collection of factual material through semi-structured interviews and its analysis were made according to the principles of Grounded Theory in its constructivist version. The resulting theory was named: "Grounded theory for the development of intercultural skills of vocational counselors through the response to field challenges". According to this theory, intercultural vocational guidance is perceived as a challenge with the constant need of counselors for flexibility in the face of its growing demands as a profession and the management of the unpredictable and its focus on change. The optimism intercultural vocational guidance involves and the continuous self-improvement that it presupposes for the counselor are highlighted as the main criteria for its selection as a specialty. The research participants have developed and are constantly improving their own intercultural vocational guidance epistemology. Each counselor has created a counseling path with continuous introspection, utilization of knowledge and characteristics and every opportunity for learning. Participants know their weaknesses in terms of knowledge, attitudes and skills. The awareness that the main tool in intercultural vocational guidance is themselves defines the clearly open attitude of all towards change and learning and, therefore, the targeted educational processes. With their metacognitive skills in an environment sparing of systematic education and training activities, they ensure, as far as possible, the best use of experience and any source of intercultural learning. The research findings highlight the potentially educational nature of each intercultural vocational guidance session, the workplace and the wider environment, promote the development of educational practices in the workplace that relate not only to content but also processes and suggests solutions for the design of vocational education and training policies. Generally, the thesis presents a complete picture of the provision of intercultural vocational guidance as a social event; it makes visible the perspective of vocational counselors and the importance of their experience in the field; it answers important provision issues; it maps a dynamic model of professional development, the professional profile of experienced counselors, the paths for its formulation, and, finally, it adequately maps the person behind the profession. The results of the thesis are discussed in the light of the international literature as well as its contribution to issues of theory and application in the field of intercultural vocational guidance, in the field of continuing vocational education and training of vocational counselors, but also in applied social policy.

Η παρούσα διατριβή επιδίωξε να διαμορφώσει θεωρία για τη συνεχιζόμενη εκπαίδευση επαγγελματικών συμβούλων στη διαπολιτισμική επαγγελματική συμβουλευτική. Εστίασε στη χαρτογράφηση του επαγγελματικού προφίλ έμπειρων στον τομέα αυτό συμβούλων και τους παράγοντες διαμόρφωσής του με απώτερο στόχο να προσδιορίσει τις ιδιαίτερες επιμορφωτικές τους ανάγκες σε επίπεδο γνώσεων, στάσεων, δεξιοτήτων και διαδρομών απόκτησής τους. Επιλέχθηκε η ποιοτική μεθοδολογία ως η καταλληλότερη ερευνητική προσέγγιση και συμμετέχοντες/ουσες, με τη μέθοδο της θεωρητικής δειγματοληψίας, τριάντα έμπειροι στη συμβουλευτική ανέργων διαφορετικού πολιτισμικού υπόβαθρου επαγγελματικοί σύμβουλοι. Η συλλογή του πραγματολογικού υλικού μέσα από ημιδομημένες συνεντεύξεις και η ανάλυσή του, έγιναν σύμφωνα με τις αρχές της εμπειρικά θεμελιωμένης θεωρίας στην κονστρουκτιβιστική της εκδοχή. Η θεωρία που προέκυψε ονομάστηκε: «Εμπειρικά θεμελιωμένη θεωρία για την ανάπτυξη της διαπολιτισμικής δεξιότητας των επαγγελματικών συμβούλων μέσα από την απάντηση προκλήσεων στο πεδίο». Σύμφωνα με αυτή, η διαπολιτισμική επαγγελματική συμβουλευτική γίνεται αντιληπτή ως πρόκληση με διαρκή την ανάγκη των συμβούλων για ευελιξία απέναντι στις αυξανόμενες απαιτήσεις της ως επάγγελμα και τη διαχείριση του απρόβλεπτου. Κύριο κριτήριο επιλογής της ως ειδικότητα αναδεικνύεται η εστίαση στην αλλαγή, η αισιοδοξία που ενέχει και η συνεχής αυτοβελτίωση που προϋποθέτει για το σύμβουλο. Όπως προκύπτει από την έρευνα, κάθε σύμβουλος έχει δημιουργήσει ένα δικό του συμβουλευτικό δρόμο με συνεχή ενδοσκόπηση, αξιοποίηση γνώσεων και χαρακτηριστικών και κάθε ευκαιρίας για μάθηση. Οι συμμετέχοντες/ουσες γνωρίζουν τις αδυναμίες τους σε επίπεδο γνώσεων, στάσεων και δεξιοτήτων. Η επίγνωση ότι κυριότερο εργαλείο στη συμβουλευτική είναι ο εαυτός τους, καθορίζει και την ξεκάθαρα ανοιχτή στάση όλων απέναντι στην αλλαγή και τη μάθηση και, ως εκ τούτου, στις στοχευμένες εκπαιδευτικές διαδικασίες. Με τις μεταγνωστικές τους δεξιότητες σε ένα περιβάλλον φειδωλό σε συστηματικές δράσεις εκπαίδευσης και κατάρτισης, διασφαλίζουν στο μέτρο του δυνατού τη βέλτιστη αξιοποίηση της εμπειρίας και κάθε πηγής διαπολιτισμικής μάθησης. Αναδεικνύει η θεωρία που προέκυψε από την έρευνα τον εν δυνάμει εκπαιδευτικό χαρακτήρα κάθε συνεδρίας διαπολιτισμικής επαγγελματικής συμβουλευτικής, του χώρου εργασίας και του ευρύτερου περιβάλλοντος. Επίσης, προωθεί την ανάπτυξη εκπαιδευτικών πρακτικών στο χώρο εργασίας που αφορούν όχι μόνο σε περιεχόμενα αλλά και διεργασίες και προτείνει λύσεις γενικότερα για το σχεδιασμό πολιτικών επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης συμβούλων διαπολιτισμικής επαγγελματικής συμβουλευτικής. Η διατριβή παρουσιάζει μία ολοκληρωμένη εικόνα παροχής διαπολιτισμικής επαγγελματικής συμβουλευτικής ως κοινωνικού γεγονότος⸱ κάνει ορατή την οπτική των επαγγελματικών συμβούλων και τη σημασία της εμπειρίας τους στο πεδίο⸱ απαντά σημαντικά ζητήματα παροχής⸱ χαρτογραφεί ένα δυναμικό μοντέλο επαγγελματικής εξέλιξης, το επαγγελματικό προφίλ των έμπειρων στη διαπολιτισμική επαγγελματική συμβουλευτική συμβούλων, τις διαδρομές διαμόρφωσής του, τις επιμορφωτικές τους ανάγκες και επαρκώς τον άνθρωπο που βρίσκεται πίσω από το επάγγελμα. Τα αποτελέσματα της διατριβής συζητούνται διεξοδικά υπό το πρίσμα της διεθνούς βιβλιογραφίας καθώς και η συμβολή της σε ζητήματα θεωρίας και εφαρμογής στον τομέα της επαγγελματικής συμβουλευτικής, στον τομέα της συνεχιζόμενης επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης συμβούλων εργασίας, αλλά και στην εφαρμοσμένη κοινωνική πολιτική ειδικά σε ό,τι αφορά στην ανάπτυξη και λειτουργική εφαρμογή προγραμμάτων παρέμβασης για ανέργους/ες με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο.