Δημόσια ιστορία και περιοδικός τύπος "ιστορία εικονογραφημένη" (2008-2018): πρόταση εκπαιδευτικής αξιοποίησης του περιοδικού

Abstract

The Greek magazine "The Illustrated History " is a monthly public history magazine, which is published continuously from July 1968 until today. In the pre-research we identified the research gap for Greek public history magazines, while in Europe Doris Lechner (2017) research "Histories for the Many, The Victorian Family Magazine and Popular Representations of the Past. The Leisure Hour 1852-1870 ", Susanne Popp, Jutta Schumann, Miriam Hanning (2015), Commercialized History: Popular History Magazines in Europe» and Laurène Pain Prado (2010) "La question de l'histoire grand public. Étude comparée de deux magazines d’histoire: Historia et L’Histoire, 2004-2008» have already created a database about the history of public history magazines as sources and as a research object on public history.The qualitative and quantitative method was used for the research, collection, classification and analysis of the total material, which comes from the magazine, the interview, the school speech and the audience research.Our research is a case study, focusing on the semiotic triangle a) the magazine as the material, b) the transmitters (publishers, authors) and c) the receivers (indicative sample of readers). The thematic and semiotic analysis of the magazine is applied a) as a message, b) the magazine readership survey using questionnaires and c) the documentation of the magazine as a choice of public history by the publisher / transmitter.Specifically, it is recorded, classified and studied a) the visual and linguistic content of 132 covers of the period (2008-2018), period when the editorial direction has changed and issues of national public history in our country are activated, b) the content of 27 articles of the magazine, which concern the relationship of Greece with other nations, c) magazine readership survey and d) the contributors of the magazine (publisher, authors). Case study research through the database from previous studies, such as the European magazines that we identified in the pre-research, allows the understanding of complex topics. It can be considered as a powerful research method, especially when a holistic and in-depth investigation is required. Based on inductive reasoning we can develop hypotheses and find new relationships from one or more specific cases.The theoretical material that supports our questions and the collection, indexing and analysis techniques are drawn from the phenomenological and interpretive tradition of P. Ricoeur (1990), but also from the scientific objectivity in the challenge of postmodernism, as formulated by Iggers (1991).Conventionally and technographically we use the complex shape of the traditional / modern / post-modern model of historiography, in order to capture the historiographical direction of the magazine: Ranke's school promoted history as a positive science, leaders’ personalities and took for granted the clear meaning of sources, which could be reconstructed through literary analysis. On the contrary, for the new cultural history, the central institutions of the state have been shattered and the meaning of the texts/ sources is no longer transparent, but dotted with contradictions and ruptures. Then the postmodern tendency to eliminate the distinction between historical / scientific and fictional narrative has failed to invalidate the past as real, because we continue to rely complex and dialectically / interdisciplinary on a research logic.We understand that through the critique of traditional science/ historiography, we have been led to major revisions of historical thought and practice: in our study we attempt to see the history of historiography through a public history magazine as an evolving dialogue.Science presupposes a community of experts agreeing on research practices and forms of communication. Despite the differences, the boundaries between the traditional / modern / postmodern are intertwined in concentric circles, because a) the knowledge of the past remains in demand, b) the science of history retains the rationalizing role in order to ensure the collective memory, c) we accept the dialectical relationship between past and present and d) history, despite the postmodern challenge of narration, remains a science with strict methodological and analytical tools of documentation, argumentation, based on historical sources.The research methods and analytical tools that support our research come from the social sciences, such as the literature review, the interview, the semiotic-interpretive analysis, the qualitative and quantitative content analysis, the observation and the magazine readership survey. The research questions that we have to answer, in order to study a PH material in Greece, as it is expressed through media in the period (2008-2018) follow the research problem for the use of the magazine as a PH material and arise inductively from the material we collected as follows: a) what are the practices of PH, b) what are the characteristics of the public historical magazine press through the identity and the practices of the magazine "The Illustrated History", c) what kind of historical narrative is used from the magazine "The Illustrated History" on its covers, d) what kind of public discourse, e) what kind of historical illustration, f) what public discourse produces the magazine about the relation between Greece and other nations, g) what is the authors’ relationship with the science of history, h) what is the publisher’s criticism for the magazine "The Illustrated History" and i) what is the readers’ consumption of the magazine. The purpose of the research is to investigate the representations of public history selected by the first Greek popular history magazine (1968-present) as a cultural and ideological product.The novelty of the research is that it is the first comprehensive study of a Greek public history magazine and the application of interpretive, semiotic, qualitative and quantitative techniques, such as the construction of a semiotic tool for magazine’s cover analysis combining typologies of Burke (2003), Kress & Van Leeuwen (1996), Richards (1926), Morris (1971), Pleios (2001) and Iggers (1991) and the educational scenario in the context of Peace Education.The limitations of the research concern the lack of the magazine’s subscribers list, the absence of sales data of the magazine (both by ELSTAT and the "Argos" Press distribution agency) and the absence of bibliography for the History of the magazine, to which we have to contribute. We got the information about the public history magazines from the list of magazines of the National Library, from publishing houses and from the internet. In the area of these limitations, magazine readership survey captures only a small percentage of readers who have followed the magazine online the last decade.Finally, using the multimodality of the research material, images, sources, many authors, timeless themes, we propose an educational scenario as an interpretive proposal for the use of the Greek public history magazine together with a Turkish public history magazine in the educational process, which we utilized in primary education, entitled: "1453: Fall or Conquest?" and we also propose new topics for a postdoctoral analysis.

Το ελληνικό περιοδικό «Ιστορία Εικονογραφημένη» αποτελεί μηνιαίο περιοδικό δημόσιας ιστορίας, το οποίο εκδίδεται ανελλιπώς από τον Ιούλιο του 1968 έως και σήμερα. Προερευνητικά εντοπίσαμε το κενό έρευνας και μελέτης για περιοδικά Ιστορίας στην ελληνική βιβλιογραφία, ενώ στην Ευρώπη οι έρευνες της Doris Lechner (2017) «Histories for the Many, The Victorian Family Magazine and Popular Representations of the Past. The Leisure Hour 1852-1870», των Susanne Popp, Jutta Schumann, Miriam Hanning (2015), Commercialized History: Popular History Magazines in Europe» και της Laurène Pain Prado (2010) «La question de l’histoire grand public. Étude comparée de deux magazines d’histoire: Historia et L’Histoire, 2004-2008» δομούν ήδη μια τράπεζα δεδομένων για την Ιστορία των περιοδικών Ιστορίας ως πηγών και ως αντικειμένου έρευνας για τη δημόσια ιστορία.Για την έρευνα, συλλογή, ταξινόμηση και την ανάλυση του συνολικού υλικού, το οποίο προέρχεται από το περιοδικό, τη συνέντευξη, το σχολικό λόγο και την έρευνα κοινού, χρησιμοποιήθηκε η ποιοτική και ποσοτική μέθοδος.Η έρευνά μας, συνιστά μελέτη περίπτωσης, που επικεντρώνεται στο σημειωτικό τρίγωνο α) το περιοδικό ως σημείο, β) τους πομπούς (εκδοτικός οίκος, συγγραφείς) και γ) τους δέκτες (ενδεικτικό αναγνωστικό κοινό). Εφαρμόζεται η θεματική και σημειωτική ανάλυση του περιοδικού α) ως μηνύματος, β) η έρευνα κοινού με τη χρήση ερωτηματολογίων και γ) η τεκμηρίωση του περιοδικού ως επιλογής δημόσιας ιστορίας από τον εκδότη/ πομπό. Συγκεκριμένα καταγράφεται, ταξινομείται και μελετάται α) το οπτικό και γλωσσικό περιεχόμενο 132 εξωφύλλων της περιόδου (2008-2018), περίοδο που έχει αλλάξει η διεύθυνση σύνταξης και ενεργοποιούνται ζητήματα εθνικής δημόσιας ιστορίας στη χώρα μας, β) το περιεχόμενο 27 άρθρων του περιοδικού, που αφορούν τη σχέση της Ελλάδας με άλλα έθνη, γ) η έρευνα κοινού και δ) οι συντελεστές του περιοδικού (εκδότης, συγγραφείς). Η έρευνα μελετών περίπτωσης μέσω αναφορών προηγούμενων μελετών, όπως των ευρωπαϊκών περιοδικών, που εντοπίσαμε στην προέρευνα, επιτρέπει την εξερεύνηση και κατανόηση σύνθετων θεμάτων. Μπορεί να θεωρηθεί μια ισχυρή μέθοδος έρευνας, ιδίως όταν απαιτείται μια ολιστική και εις βάθος διερεύνηση. Με βάση την επαγωγική συλλογιστική μπορούμε να αναπτύξουμε υποθέσεις και να βρούμε νέες σχέσεις από μία ή περισσότερες συγκεκριμένες περιπτώσεις.Το θεωρητικό υλικό που υποστηρίζει τα ερωτήματα και τις τεχνικές συλλογής, αποδελτίωσης και ανάλυσης αντλούμε από την φαινομενολογική και ερμηνευτική παράδοση του Ricoeur (1990), αλλά και από την επιστημονική αντικειμενικότητα στην πρόκληση του μεταμοντερνισμού, όπως διατυπώθηκε από τον Iggers (1991). Συμβατικά και τεχνογραφικά χρησιμοποιούμε το σύνθετο σχήμα της παραδοσιακής/νεωτερικής/μετανεωτερικής ιστοριογραφικής αφήγησης, με στόχο την αποτύπωση της ιστοριογραφικής κατεύθυνσης του περιοδικού: η σχολή του Ranke ανέδειξε την ιστορία ως θετική επιστήμη, τις ηγετικές προσωπικότητες και θεωρούσε δεδομένο το διαυγές νόημα των πηγών, το οποίο μπορούσε να αναπλάσει μέσα από τη φιλολογική ανάλυση. Αντίθετα και διαφορετικά, για τη νέα πολιτισμική ιστορία, οι κεντρικοί θεσμοί του κράτους, της Εκκλησίας και της παγκόσμιας αγοράς έχουν θρυμματιστεί και το νόημα των κειμένων/πηγών δεν είναι πλέον διάφανο, αλλά διάστικτο από αντιφάσεις και ρήξεις. Στη συνέχεια η μεταμοντέρνα τάση για την κατάργηση διάκρισης ανάμεσα στην ιστορικο/επιστημονική και μυθοπλαστική αφήγηση δεν κατάφερε να ακυρώσει το παρελθόν ως πραγματικό, γιατί συνεχίζουμε σύνθετα και διαλεκτικά/διεπιστημονικά να στηριζόμαστε σε μιαν ερευνητική λογική. Κατανοούμε ότι μέσα από τις κριτικές και την αμφισβήτηση της παραδοσιακής επιστήμης/ιστοριογραφίας, οδηγηθήκαμε σε σημαντικές αναθεωρήσεις της ιστορικής σκέψης και πρακτικής: στην μελέτη που παρουσιάζουμε επιχειρούμε να δούμε την ιστορία της ιστοριογραφίας μέσα από το περιοδικό της δημόσιας ιστορίας σαν έναν εξελισσόμενο διάλογο. Η επιστήμη προϋποθέτει μια κοινότητα ειδικών που να συμφωνεί σε ερευνητικές πρακτικές και μορφές επικοινωνίας. Παρόλες τις διαφορές, τα όρια ανάμεσα στο παραδοσιακό/μοντέρνο/μεταμοντέρνο εμπλέκονται σε ομόκεντρους κύκλους, γιατί α) η γνώση του παρελθόντος παραμένει αιτούμενο, β) η επιστήμη της Ιστορίας διατηρεί τον εξορθολογιστικό ρόλο διασφάλισης της συλλογικής μνήμης, γ) γιατί δεχόμαστε τη διαλεκτική σχέση παρελθόντος- παρόντος και δ) η Ιστορία παρά τη μεταμοντέρνα αμφισβήτηση της αφήγησης παραμένει επιστήμη με αυστηρά μεθοδολογικά και αναλυτικά εργαλεία τεκμηρίωσης, επιχειρηματολογίας, με βάση τις ιστορικές πηγές.Οι ερευνητικές μέθοδοι και τα αναλυτικά εργαλεία, που υποστηρίζουν την έρευνα προέρχονται από τις κοινωνικές επιστήμες, όπως είναι η βιβλιογραφική ανασκόπηση, η συνέντευξη, η σημειωτική- ερμηνευτική ανάλυση, η ποιοτική και ποσοτική ανάλυση περιεχομένου, η παρατήρηση και η έρευνα κοινού. Τα ερευνητικά ερωτήματα που καλούμαστε να απαντήσουμε, ώστε να μελετήσουμε ένα υλικό της ΔΙ στην Ελλάδα, όπως αποτυπώνεται σ’ ένα μέσο μαζικής ενημέρωσης την περίοδο (2008-2018) ακολουθούν το παραγωγικό ερευνητικό πρόβλημα για τη χρήση του περιοδικού ως υλικού ΔΙ και στη συνέχεια προκύπτουν επαγωγικά από το ίδιο το υλικό που συλλέξαμε ως εξής: α) ποιες οι πρακτικές της ΔΙ, β) ποια τα χαρακτηριστικά του δημόσιου ιστορικού περιοδικού Τύπου ως σημείο και τις πρακτικές του περιοδικού «Ιστορία Εικονογραφημένη», γ) ποιο το είδος ιστορικής αφήγησης που χρησιμοποιείται από το περιοδικό «Ιστορία Εικονογραφημένη» στα εξώφυλλά του, δ) ποιο το είδος δημόσιου λόγου, ε) ποιο το είδος ιστορικής εικονογράφησης, στ) ποιο δημόσιο λόγο παράγει το περιοδικό «Ιστορία Εικονογραφημένη» σε σχέση με τις εθνικές φιλίες και αντιπαραθέσεις, ζ) ποια η σχέση των συγγραφέων του περιοδικού «Ιστορία Εικονογραφημένη» με την επιστήμη της Ιστορίας, η) ποια η κρίση και αποτίμηση του εκδότη για το περιοδικό «Ιστορία Εικονογραφημένη» και θ) ποια η αποτίμηση της πρόσληψης του περιοδικού από το αναγνωστικό κοινό.Σκοπός της έρευνας είναι η διερεύνηση των αναπαραστάσεων της δημόσιας ιστορίας που επιλέγονται από το πρώτο ελληνικό εκλαϊκευμένο περιοδικό Ιστορίας (1968-σήμερα) ως πολιτιστικό και ιδεολογικό προϊόν. Η καινοτομία της έρευνας έγκειται στην πρώτη σφαιρική μελέτη ενός ελληνικού περιοδικού δημόσιας ιστορίας και στις εφαρμογές ερμηνευτικών, σημειωτικών, ποιοτικών και ποσοτικών τεχνικών, όπως την κατασκευή σημειωτικού εργαλείου για την ανάλυση του εξωφύλλου (Καρτέλα Τεκμηρίωσης Εξωφύλλου) συνδυάζοντας τυπολογίες των Burke (2003) Barthes (1977), Kress & Van Leeuwen (1996), Richards (1926), Morris (1971), Πλειός (2001) και Iggers (1991) και το εκπαιδευτικό σενάριο στα πλαίσια της Αγωγής Ειρήνης.Οι περιορισμοί της έρευνας αφορούν την έλλειψη καταλόγου συνδρομητών του περιοδικού, την απουσία στοιχείων πωλήσεων του περιοδικού (και από την ΕΛΣΤΑΤ και από πρακτορείο διανομής Τύπου «Άργος») και την απουσία βιβλιογραφίας για την Ιστορία του περιοδικού, στην οποία καλούμαστε να συμβάλουμε. Τις πληροφορίες για τα περιοδικά Ιστορίας αντλήσαμε από τον κατάλογο περιοδικών της Εθνικής Βιβλιοθήκης, από εκδοτικούς οίκους και από το διαδίκτυο. Στο πεδίο αυτών των περιορισμών η έρευνα κοινού δεν αφορά σε γενίκευση, αλλά αποτυπώνει ένα μικρό ποσοστό αναγνωστών/αναγνωστριών που ακολουθούν το περιοδικό δικτυακά την τελευταία δεκαετία. Τέλος, αξιοποιώντας την πολυτροπικότητα του ερευνητικού υλικού, εικόνες, πηγές, πολλοί συγγραφείς, διαχρονικές θεματικές, προτείνεται ως ερμηνευτική πρόταση ένα εκπαιδευτικό σενάριο για την αξιοποίηση του περιοδικού Ιστορίας μαζί με τουρκικά περιοδικά δημόσιας ιστορίας στην εκπαιδευτική διαδικασία, η οποία εφαρμόστηκε πιλοτικά στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση με τίτλο: «1453: Άλωση ή Κατάκτηση;» και επίσης προτείνουμε νέες θεματικές για μια μεταδιδακτορική ανάλυση.