Προστασία του περιβάλλοντος, περιορισμοί της ιδιοκτησίας και δικαίωμα αποζημίωσης: δικαιοκρατικές εγγυήσεις και μηχανισμοί εξισορρόπησης

Abstract

The subject of this dissertation is the analysis of the restrictions imposed on property for the protection of the environment, with a view to the necessary balancing mechanisms for the restoration of the requisite fair balance between general interest and individual rights. Property is presented and analyzed both as an institution and an individual right that is subject to various limitations and encumbrances for the protection of the environment. At the same time, the guarantee mechanisms and the compensatory measures that must accompany intervention measures on property are examined, in order to ensure effective implementation of both the constitutional objective for the protection of the environment and the constitutionally guaranteed right to property. The analysis is carried out in the light of the substantive content of property rights, in order to formulate optimal criteria for distinguishing between restrictions that must be tolerated by the citizen without compensation and restrictions that result in the substantial deprivation of the use of the property and therefore must be compensated. In this context, the theoretical reflection on the purpose and content of property is presented, in particular with regard to the right to use and the right to build, and the meaning and the purpose of compensation are analyzed. For the purposes of the research, the institutional framework that allows and justifies limitations on property for the sake of environmental protection at national and supranational level is analyzed and evaluated, and the envisaged compensatory measures and administrative procedures for compensation claims are examined. Finally, the rich findings of the case law of national and foreign courts, as well as of the European Court of Human Rights are presented and evaluated.

Αντικείμενο της διδακτορικής διατριβής είναι η ανάλυση των περιορισμών που επιβάλλονται στην ιδιοκτησία χάριν της προστασίας του περιβάλλοντος, με αιχμή τους αναγκαίους εξισορροπητικούς μηχανισμούς για την αποκατάσταση της δίκαιης ισορροπίας μεταξύ γενικού συμφέροντος και ατομικών δικαιωμάτων. Η ιδιοκτησία παρουσιάζεται και αναλύεται ως θεσμός και ως δικαίωμα που υπόκειται σε ποικίλους περιορισμούς και δεσμεύσεις για την εξυπηρέτηση του δημόσιου οικολογικού συμφέροντος. Παράλληλα, εξετάζονται οι εγγυητικοί μηχανισμοί και τα αντισταθμιστικά μέτρα που οφείλουν να συνοδεύουν τα παρεμβατικά επί της ιδιοκτησίας μέτρα ώστε να διασφαλίζεται η αποτελεσματική εφαρμογή τόσο του συνταγματικού στόχου για προστασία του περιβάλλοντος όσο και του συνταγματικώς κατοχυρωμένου δικαιώματος της ιδιοκτησίας. Η ανάλυση πραγματοποιείται υπό το πρίσμα του ουσιαστικού περιεχομένου της ιδιοκτησίας, με σκοπό τη διατύπωση βέλτιστων κριτηρίων για τη διάκριση μεταξύ των περιορισμών που πρέπει να γίνονται ανεκτοί από τον πολίτη χωρίς αποζημίωση και των περιορισμών που έχουν ως αποτέλεσμα την ουσιώδη στέρηση της χρήσης της ιδιοκτησίας και ως εκ τούτου πρέπει να αποζημιώνονται. Στο πλαίσιο αυτό παρουσιάζεται ο θεωρητικός προβληματισμός για τον προορισμό και το περιεχόμενο της ιδιοκτησίας, ιδίως ως προς τα δικαιώματα χρήσης και δόμησης, και αναλύεται το νόημα και ο σκοπός της αποζημίωσης. Επίσης αναλύεται και αξιολογείται το θεσμικό πλαίσιο που επιτρέπει και δικαιολογεί την επιβολή περιορισμών στην ιδιοκτησία χάριν της προστασίας του περιβάλλοντος σε εθνικό και υπερεθνικό επίπεδο και εξετάζονται τα προβλεπόμενα αποζημιωτικά μέτρα και οι διοικητικές διαδικασίες για τη διεκδίκηση αποζημίωσης. Τέλος, παρουσιάζονται και συναξιολογούνται τα πλούσια πορίσματα της νομολογίας εθνικών και αλλοδαπών δικαστηρίων, καθώς και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.