Γνωστική και θυμική πολυμέρεια της ειδησεογραφικής πλαισίωσης των μετακινούμενων πληθυσμών: η περίπτωση της προσφυγικής κρίσης

Abstract

Drawing from Framing Theory this study examines cognitive and affective aspects of news diversity. The so-called “refugee crisis” in Greece was selected as a case study. Our research explored: a) news framing diversity effects on attitudes towards refugees/immigrants and b) influences on news framing diversity from the political convergence in favour of policies of refugee deterrence and containment (since the EU –Turkey Statement of March 2016 and up to the reports about the dire conditions at the Moria refugee camp). For the purpose of our research we developed a comprehensive model that incorporates both cognitive (salience, classification and articulation) and affective mechanisms (valence transmission, interpretation/evaluation/appraisal and schema activation). The research hypotheses were tested through an experiment and the use of the Geneva Emotion Wheel (GEW) instrument for measuring emotional reactions. Furthermore, we conducted content analysis of news items from websites and news bulletins of Greek tv channels. Our study focused on the activation of moral emotions (empathy, sympathy and compassion) towards refugee and immigrant populations. We detected news diversity effects on attitudes towards populations on the move which were moderated by emotional activation. Moreover, it was shown that the EU-Turkey Statement was linked with substantial changes in news diversity as a consequence of the political parallelism that characterizes the Mediterranean or Polarized Pluralist Model in Southern Europe. In conclusion, the signing and implementation of the agreement shifted news frames (about populations on the move) closer to the “Sphere of Consensus” or at least the “Sphere of Legitimate Controversy”– according to Hallin – and expelled from public discourse all news frames that portrayed refugees and immigrants as an opportunity for host countries.

Η παρούσα μελέτη εξετάζει τη γνωστική και θυμική πολυμέρεια (diversity) των ειδήσεων μέσω της θεώρησης της ειδησεογραφικής πλαισίωσης (news framing). Ως μελέτη περίπτωσης επελέγη η αποκαλούμενη «προσφυγική κρίση» στην Ελλάδα. Ειδικότερα διερευνήθηκαν: α) επιδράσεις της πολυμέρειας των ειδησεογραφικών πλαισιώσεων στις στάσεις των πολιτών για τους πρόσφυγες/μετανάστες και β) επιρροές στην πολυμέρεια των ειδησεογραφικών πλαισιώσεων από τη σύγκλιση κυβέρνησης και αξιωματικής αντιπολίτευσης υπέρ της άσκησης πολιτικών αποτροπής και εγκλεισμού μετά την υπογραφή της Κοινής Δήλωσης («συμφωνία») Ευρωπαϊκής Ένωσης – Τουρκίας για το προσφυγικό ζήτημα (από τον Μάρτιο του 2016 και μέχρι τις αποκαλύψεις που αφορούσαν τις δραματικές συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων στη Μόρια της Λέσβου τον Σεπτέμβριο του 2018). Για τις ανάγκες της έρευνας αναπτύχθηκε ένα σύνθετο μοντέλο της πλαισίωσης των ειδήσεων που την εκλαμβάνει ως μια λειτουργία η οποία απαρτίζεται από τους γνωστικούς και θυμικούς μηχανισμούς της ανάδειξης, της κατηγοριοποίησης και της συνάρθρωσης καθώς και της μετάδοσης σθένους, της ερμηνείας/αξιολόγησης/αποτίμησης και της ενεργοποίησης σχημάτων. Οι ερευνητικές υποθέσεις ελέγχθηκαν μέσω της διεξαγωγής πειράματος με τη χρήση του εργαλείου καταγραφής συγκινήσεων Geneva Emotion Wheel (GEW) και μέσω ανάλυσης περιεχομένου σε ειδησεογραφικές ιστοσελίδες εφημερίδων και δελτία τηλεοπτικών ειδήσεων. Στο επίκεντρο βρέθηκε η ενεργοποίηση των ηθικών συναισθημάτων της ενσυναίσθησης (empathy), της συμπάθειας (sympathy) και της συμπόνιας (compassion) για τους προσφυγικούς/μεταναστευτικούς πληθυσμούς. Εντοπίστηκαν επιδράσεις της πολυμέρειας των ειδησεογραφικών πλαισιώσεων στις στάσεις του κοινού για τους μετακινούμενους πληθυσμούς ενώ παρεμβλήθηκε ρυθμιστικά η ενεργοποίηση συγκινήσεων. Επίσης, καταδείχθηκε ότι η υπογραφή της Κοινής Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας συνδέθηκε με σημαντικές μεταβολές στη γνωστική πολυμέρεια της ειδησεογραφικής κάλυψης των μετακινούμενων πληθυσμών, ως αποτέλεσμα του «πολιτικού παραλληλισμού» (ή πολιτικής επαλληλίας) που χαρακτηρίζει το Μεσογειακό Μοντέλο του Πολωμένου Πλουραλισμού της Νότιας Ευρώπης. Συμπερασματικά, η υπογραφή της συμφωνίας μετατόπισε τις ειδησεογραφικές πλαισιώσεις (για τους μετακινούμενους πληθυσμούς) εγγύτερα στη «Σφαίρα της Συναίνεσης» ή έστω στη «Σφαίρα της Αποδεκτής Αντιπαράθεσης», κατά Hallin, εξοβελίζοντας από τον δημόσιο διάλογο τις πλαισιώσεις που απεικόνιζαν την μετακίνηση πληθυσμών ως ευκαιρία για τις χώρες υποδοχής.