Διερεύνηση των εκτελεστικών λειτουργιών των ασθενών με τον ιό της ανθρώπινης ανοσοποιητικής ανεπάρκειας (HIV)

Abstract

The aim of the present dissertation was the neuropsychological investigation of Executive Functions (EF) in patients with Human Immunodeficiency Virus (HIV). Main goal of the study was to determine the factor structure of EF in seropositive participants and to clarify the nature of their executive deficits. Moreover, the ability of EF to predict performance of HIV participants on non executive neuropsychological measures, taking into account the effect of processing speed function, was also examined. Finally, two additional study aims were the investigation of the predictive role of EF in medication adherence of seropositive adults and the exploration of the relationship between early initiation of antiretroviral therapy and cognitive functioning. A group of 105 seropositive and 62 healthy adults completed neuropsychologicaltasks assessing EF, motor functioning, speed of information processing, verbal memory, visuospatial perception, naming and general cognitive functioning. In addition, antiretroviral medication adherence of HIV infected participants was estimated though self-report measures. Results from factor analyses yielded three factors related to EF, namely updating,inhibition and set-shifting. Prominent differences between patients with HIV and healthy participants were found selectively in the updating factor. Group differences in performance on tests assessing speed of information processing, speed of motor response, visuospatial perception and verbal memory were also significant. Regardingthe HIV group, speed of information processing significantly predicted factor scoresrelated to updating and set-shifting. When the speed of information processing effectwas controlled for, updating predicted performance on verbal memory and namingtasks, whereas set-shifting predicted performance on tasks estimating overall cognitive functioning and verbal memory. However, prediction estimates were decreased when the processing speed effect was removed. Also, EF were found to predict medication adherence, above and beyond demographic characteristics, type of antiretroviral therapy, motor and other cognitive functions. Finally, early initiation of antiretroviral therapy was positively related with performance on the Verbal Fluency and Saccades tests. The factor structure of EF in seropositive individuals of the present study does notpresent any difference that could be attributed to the disorder. Updating functionseems to be selectively affected, in comparison to inhibition and set-shifting. Furthermore, despite the fact that EF of HIV individuals predicted their performance on tests assessing non executive cognitive functions, their speed of information processing affected this relationship. Finally, performance of seropositive adults on EF tests predicted antiretroviral medication adherence, above and beyond their performance on non executive tests, their demographic and clinical characteristics.

Η παρούσα διατριβή είχε ως στόχο τη νευροψυχολογική διερεύνηση των Εκτελεστικών Λειτουργιών (ΕΛ) ασθενών με τον ιό της ανθρώπινης ανοσοποιητικής ανεπάρκειας (Human Immunodeficiency Virus, HIV). Βασικά αντικείμενα μελέτης αποτέλεσαν η παραγοντική δομή των ΕΛ και η φύση των εκτελεστικών ελλειμμάτων των οροθετικών συμμετεχόντων. Επίσης, μελετήθηκε η ικανότητα των ΕΛ, να προβλέπουν την επίδοση των οροθετικών συμμετεχόντων σε μη εκτελεστικές γνωστικές δοκιμασίες, λαμβάνοντας υπόψη και την επίδραση της ταχύτητας επεξεργασίας πληροφοριών. Τέλος, εξετάστηκε ο βαθμός στον οποίο οι ΕΛ προβλέπουν την τήρηση της αντιρετροϊκής θεραπείας, καθώς και η σχέση μεταξύ της πρώιμης έναρξής της και της γνωστικής λειτουργίας των οροθετικών συμμετεχόντων. Μία ομάδα 105 οροθετικών ασθενών και 62 υγιείς συμμετέχοντες συμπλήρωσαν νευροψυχολογικές δοκιμασίες, οι οποίες χορηγούνται για την εκτίμηση των ΕΛ, της κινητικής λειτουργίας, της ταχύτητας επεξεργασίας πληροφοριών, της λεκτικής μνήμης, της οπτικοχωρικής αντίληψης, της κατονομασίας εικόνων και της γενικής γνωστικής λειτουργίας. Επίσης, εκτιμήθηκε μέσω αυτο-αναφορών ο βαθμός στον οποίο οι οροθετικοί συμμετέχοντες τηρούν την αντιρετροϊκή τους θεραπεία. Τα αποτελέσματα ανέδειξαν τρεις παράγοντες που συνδέονται με τις ΕΛ και,συγκεκριμένα, με την ενημέρωση, την αναστολή και την εναλλαγή. Σημαντικές διαφορές μεταξύ των ασθενών και των υγιών συμμετεχόντων παρατηρήθηκαν στον παράγοντα της ενημέρωσης. Επίσης, οι δύο ομάδες διέφεραν ως προς την επίδοσή τους σε δοκιμασίες ταχύτητας επεξεργασίας πληροφοριών, όπως και σε δοκιμασίες που εκτιμούν την ταχύτητα κινητικής απόκρισης, την οπτικοχωρική λειτουργία και τη λεκτική μνήμη. Η ταχύτητα επεξεργασίας πληροφοριών των οροθετικών συμμετεχόντων προέβλεψε σημαντικά την ικανότητα ενημέρωσης και εναλλαγής. Αφαιρώντας τη συγκεκριμένη επίδραση, η ενημέρωση βρέθηκε να προβλέπει τη μνήμη και την κατονομασία εικόνων, ενώ η εναλλαγή τη μνήμη και τη γενική γνωστική λειτουργία. Τα ποσοστά πρόβλεψης, όμως, μειώθηκαν σημαντικά, όταν αφαιρέθηκε η επίδραση της ταχύτητας. Η τήρηση της θεραπείας βρέθηκε να προβλέπεται από τις ΕΛ, πέρα και πάνω από τους δημογραφικούς παράγοντες, τον τύπο της αντιρετροϊκής θεραπείας, τις κινητικές και τις λοιπές γνωστικές λειτουργίες. Τέλος, η πρώιμη έναρξη της αντιρετροϊκής θεραπείας βρέθηκε να σχετίζεται θετικά με την επίδοση στις δοκιμασίες της Λεκτικής Ευχέρειας και των Σακκαδικών Κινήσεων. Η παραγοντική δομή των ΕΛ των οροθετικών ατόμων, όπως διαπιστώθηκε τουλάχιστον στο παρόν δείγμα, δε φαίνεται να παρουσιάζει μεταβολή που να μπορεί να αποδοθεί στην επίδραση της νόσου. Η ενημέρωση παρατηρήθηκε ότι επηρεάζεται επιλεκτικά, συγκριτικά με την αναστολή και την εναλλαγή. Επίσης, παρόλο που οι ΕΛ προέβλεψαν τις επιδόσεις των οροθετικών ασθενών σε δοκιμασίες που χορηγούνται για την εκτίμηση μη εκτελεστικών γνωστικών διεργασιών, η ικανότητα ταχείας επεξεργασίας πληροφοριών επηρέασε την παραπάνω σχέση. Τέλος, η επίδοση των οροθετικών ατόμων σε δοκιμασίες ΕΛ προέβλεψαν την τήρηση της αντιρετροϊκής θεραπείας, πέρα και πάνω από την επίδοσή τους σε μη εκτελεστικές δοκιμασίες και από τα δημογραφικά και κλινικά τους χαρακτηριστικά.