Αναδύσεις ταυτοτήτων και ετερότητας σε σύγχρονα μυθιστορήματα Ελλήνων και Τούρκων συγγραφέων

Abstract

The main purpose of this thesis is to study the representation of Greek and Turkish identity, as they are recorded in contemporary novels, both Greek and Turkish, in late years. In the recent period of time, there has been critical speculation as far as identity issues in modern multicultural societies are concerned. In addition, in contrast with earlier literary narrations, contemporary -Greek and Turkish- prose seems to become disentangled from the entrenched national narrations and presents national identity as a topic that should be given thought to, either individually or collectively. The method used for the reading of the texts was the qualitative analysis of the content. In order to analyse the novels, five thematic categories were defined, based on the purpose of the study and the “theories of identity”, “nation” and “nationalism”. The content analysis was accompanied by “the theory of narration” and tools from the cultural iconology to highlight diversity. Using tools from “theory of narration” we examined the narration techniques, commented on the narrator and focus types as well as its ideology, while looking into the polyphony and the presence or absence of multiple points of view. Using tools of imagology, in order to show otherness better, we focused on stereotype words, examining their ideological dimension, which referred to the character, ethnicity and the place of otherness, as the selection of specific words and phrases, signifies the existence of stereotypical images.We examined the construction of the Greek and Turkish identity, its content and characteristics and the relation between identity and religion, home, culture and language. Furthermore we demonstrated the transformations and the fluidity of the heroes’ identity as well as their reflections on issues of identity and otherness.Finally through our research, using tools from the imagology, we examined the main stereotypes between Greek and Turkish people and how these stereotypes are being reconstructed, through the authors’ writing.The teaching and incorporation of such texts in school classes, in the context of intercultural education could result in the formation of modern identities in a society free of racism and xenophobia.

Βασική επιδίωξη της διατριβής είναι η μελέτη των αναπαραστάσεων της ελληνικής και τουρκικής εθνικής ταυτότητας, όπως εγγράφονται σε σύγχρονα μυθιστορήματα, ελληνικά και τουρκικά τα τελευταία χρόνια. H πρόσφατη χρονική περίοδος είναι μια περίοδος προβληματισμών σε θέματα ταυτοτήτων των σύγχρονων πολυπολιτισμικών κοινωνιών. Επίσης, σε αντίθεση με τις παλαιότερες λογοτεχνικές αφηγήσεις η σύγχρονη ελληνική και τουρκική πεζογραφία φαίνεται να αποδεσμεύεται από τις περιχαρακωμένες εθνικές αφηγήσεις και θέτει την εθνική ταυτότητα ως ζήτημα και θέμα για ατομική και συλλογική περισυλλογή. Η ανάγνωση των κειμένων έγινε με τη μέθοδο της ποιοτικής ανάλυσης περιεχομένου και για την ανάλυση των μυθιστορημάτων ορίστηκαν πέντε θεματικές κατηγορίες οι οποίες καθορίστηκαν από τον αντίστοιχο στόχο της μελέτης και από το γενικό θεωρητικό της υπόβαθρο σχετικά με τις θεωρίες περί ταυτότητας, έθνους και εθνικισμού. Επί πλέον η ανάλυση περιεχομένου για την καλύτερη ανάδειξη της ετερότητας πλαισιώθηκε με τη θεωρία της αφήγησης και με εργαλεία από την πολιτισμική εικονολογία. Με τα εργαλεία από τη θεωρία της αφήγησης εξετάσαμε τις αφηγηματικές τεχνικές, σχολιάζοντας το είδος της εστίασης και του αφηγητή, καθώς και την ιδεολογία που αυτή μεταφέρει, διερευνώντας την πολυφωνία και τις πολλαπλές ή όχι οπτικές των κειμένων. Με τα εργαλεία της εικονολογικής ανάλυσης, για να αναδείξουμε καλύτερα την ετερότητα, εντοπίσαμε προσφωνήσεις ή λεκτικές φράσεις φορτισμένες στερεοτυπικά διερευνώντας και την ιδεολογική τους διάσταση και που αναφέρονται στο χαρακτήρα, στην εμφάνιση, στην εθνικότητα, στο χώρο του «Άλλου», καθώς πολύ συχνά, η επιλογή συγκεκριμένων λέξεων και φράσεων σηματοδοτεί την ύπαρξη στερεοτυπικών εικόνων. Εξετάσαμε τη συγκρότηση της ελληνικής και τουρκικής ταυτότητας, το περιεχόμενο και τα χαρακτηριστικά της, τη σχέση της με τη θρησκεία, την πατρίδα, τα πολιτισμικά στοιχεία και τη γλώσσα. Στη συνέχεια αναδείξαμε την πολλαπλότητα και τη ρευστότητα της ταυτότητας των μυθιστορηματικών χαρακτήρων καθώς και τους αναστοχασμούς και τις αμφισβητήσεις τους σε θέματα ταυτότητας και ετερότητας. Τέλος μέσα από τη μελέτη μας, με τα εργαλεία από την εικονολογική ανάλυση, διερευνήσαμε τα στερεότυπα που έχει ο ένας λαός για τον άλλο και κατά πόσο αποδομούνται μέσα από τη γραφή των σύγχρονων λογοτεχνών. Η ένταξη παρόμοιων σύγχρονων κειμένων στη σχολική τάξη, στα πλαίσια της διαπολιτισμικής αγωγής, θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα τη διαμόρφωση σύγχρονων ταυτοτήτων, που θα ανταπεξέρχονται στις απαιτήσεις μιας πλουραλιστικής κοινωνίας, απαλλαγμένης από ξενοφοβία και ρατσισμό.