Επίδραση του ανθρωπίνου κεφαλαίου (εκπαίδευση, υγεία) στο ρυθμό μεγέθυνσης των οικονομιών των Περιφερειών της Ελλάδας, κατά την περίοδο 1995-2012

Abstract

The aim of this study is to investigate the causal relationship between the quantity of the human capital and the economic growth of the regions of Greece, during the period 1995-2012. The study examines the two main components of the human capital, education and health. It also estimates the impact of education and health on the rate of the regional economic growth of Greece. In addition, it investigates the causal relationship between education and innovation. The empirical analysis uses the augmented neoclassical model of Mankiw-Romer-Weil (1992) and apply panel data techniques. Empirical analysis uses as proxies for the quantity of human capital / education: (a) enrollment rates for primary, secondary and higher education; (b) the proportion of the employees that has received primary, secondary or higher education; and (c) the average years of schooling of workers. It also uses the number of hospital beds per 10,000 people as a proxy of the quantity of human capital / health. Empirical analysis reveals that there exists a long-term causal relationship between the quantity of human capital (education and health) and the regional economic growth of Greece and that the quantity of human capital has had a positive effect to the regional economic growth of Greece for the period under review. Specifically: i. Primary education showed mixed results, depending on the approach used. ii. Secondary education (for all approaches) has had a positive effect on regional economic growth iii. Higher education (for all approaches) has had a positive effect on regional economic growth. iv. Health (the quantity approach with the number of hospital beds) has had a positive effect on regional economic growth. v. Investments in physical capital have had a positive impact on the growth rate of the economies of the Greek regions. vi. Education and especially tertiary education has had a unidirectional causality relationship with innovation. From the findings and the concluding remarks, it is proposed to design and implement policies to support all the three types of formal education and health and even equally in all Greek regions. Emphasis should be given on the normal and balanced distribution of university institutions and hospitals between the regions of Greece. Future research can focus on the role of quality of human capital (education and health) in the process of regional economic growth of Greece.

Στόχος της παρούσας Διατριβής είναι η διερεύνηση της αιτιώδους σχέσης μεταξύ της ποσότητας του ανθρώπινου κεφαλαίου και της μεγέθυνσης των οικονομιών των περιφερειών της Ελλάδας κατά το χρονικό διάστημα 1995-2012. Η Διατριβή ερευνά τις δύο βασικές συνιστώσες του ανθρώπινου κεφαλαίου, την εκπαίδευση και την υγεία. Επίσης, εκτιμά την επίδραση της εκπαίδευσης και της υγείας στο ρυθμό μεγέθυνσης των οικονομιών των περιφερειών της Ελλάδας. Επιπροσθέτως, ερευνά την αιτιώδη σχέση μεταξύ εκπαίδευσης και καινοτομίας. Η εμπειρική ανάλυση χρησιμοποιεί το εκτεταμένο νεοκλασικό υπόδειγμα των Mankiw-Romer-Weil (1992) και εφαρμόζει την πάνελ ανάλυση (panel data). H εμπειρική ανάλυση χρησιμοποιεί ως προσεγγίσεις της ποσότητας του ανθρωπίνου κεφαλαίου/εκπαίδευσης: (α) τα ποσοστά των εγγεγραμμένων μαθητών στην πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια ή τριτοβάθμια εκπαίδευση (enrolment rates), (β) τα ποσοστά των εργαζομένων που κατέχουν πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια ή τριτοβάθμια εκπαίδευση και (γ) το εκπαιδευτικό απόθεμα. Επίσης, χρησιμοποιεί ως προσέγγιση της ποσότητας του ανθρωπίνου κεφαλαίου/υγείας τον αριθμό των νοσοκομειακών κλινών ανά 10.000 άτομα. Η εμπειρική ανάλυση αποκαλύπτει ότι μεταξύ της ποσότητας του ανθρωπίνου κεφαλαίου (εκπαίδευσης και υγείας) και της μεγέθυνσης των οικονομιών των περιφερειών της Ελλάδας, υφίστανται μακροχρονίως αιτιώδεις σχέσεις και ότι η ποσότητα του ανθρωπίνου κεφαλαίου συνέβαλε θετικά στη μεγέθυνση των οικονομιών των περιφερειών, κατά την ερευνηθείσα περίοδο. Ειδικότερα: i. Η πρωτοβάθμια εκπαίδευση παρουσίασε μικτά αποτελέσματα, ανάλογα με την προσέγγιση που χρησιμοποιήθηκε. ii. Η δευτεροβάθμια εκπαίδευση (για όλες τις προσεγγίσεις) άσκησε θετική επίδραση στην περιφερειακή οικονομική μεγέθυνση. iii. Η τριτοβάθμια εκπαίδευση (για όλες τις προσεγγίσεις) άσκησε θετική επίδραση στην περιφερειακή οικονομική μεγέθυνση. iv. Η υγεία (προσέγγιση της ποσότητας με τον αριθμό των νοσοκομειακών κλινών) είχε θετική επίδραση στην περιφερειακή οικονομική μεγέθυνση. v. Οι επενδύσεις σε φυσικό κεφάλαιο είχαν θετική επίδραση στο ρυθμό μεγέθυνσης των οικονομιών των περιφερειών. vi. Η εκπαίδευση και ειδικότερα η τριτοβάθμια, είχε μονόδρομη σχέση αιτιότητας με την καινοτομία. Από τα ευρήματα και τα συνακόλουθα συμπεράσματα προτείνεται ο σχεδιασμός και η εφαρμογή πολιτικών στήριξης των συστημάτων των τριών βαθμίδων της τυπικής εκπαίδευσης και της υγείας και μάλιστα ισοβαρώς σε όλες τις περιφέρειες της χώρας. Έμφαση πρέπει να δοθεί στην ισόρροπη κατανομή των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και των νοσοκομείων μεταξύ των περιφερειών της Ελλάδας. Μελλοντική έρευνα, μπορεί να εστιάσει στο ρόλο της ποιότητας του ανθρωπίνου κεφαλαίου (εκπαίδευσης και υγείας), στη διαδικασία της μεγέθυνσης – ανάπτυξης των οικονομιών των περιφερειών της Ελλάδας.