Προβολή και απόκρυψη: η σχέση της μορφής και του δομικού συστήματος στη σύγχρονη αρχιτεκτονική

Abstract

The exposure or concealment of structure on building facades is an important tool of expression of contemporary architectural design. So far, there has been no study investigating the history, the causes and the procedures under which the appearance of a building structure determines our consequential perception on a project’s aesthetic identity. Past papers that have elaborated on the influence of the structural system on architectural design, are often based on a debate of moral issues and usually focus on an idealized relationship between form and structure where both parts are in full synergy. The intense ideological echoe of modern architecture, where exposed structure was one of its dominant principles, makes a lucid evaluation difficult. In our research, through historical analysis, the case studies of three buildings and a questionaire answered by 118 architects, we endeavor to broaden our understanding of the subject. Results illustrate that, against common beliefs, the concealment of structure in building facades has, as a design tool, been historically of equal importance as the exposure of it. In contemporary architecture, the combination of exposed and non-exposed elements of a structure seems to be of great importance in the formation of many buildings’ aesthetic identity. This leads to a considerable distance between the actual construction of a building and the subjective perception created through the architect’s eye while observing its facades. The contribution of the research can at first be found in encouraging possible changes in the educational program of architectural schools, while also in the professional practice. In any case, the need of a deeper understanding of the construction process is emphatically derived as an outcome of this work.

Το δομικό σύστημα μέσω της προβολής ή της απόκρυψής του στις όψεις των κτηρίων είναι ένα σημαντικό εργαλείο έκφρασης του σύγχρονου αρχιτεκτονικού σχεδιασμού. Μέχρι σήμερα όμως, δεν έχει υπάρξει κάποια μελέτη που να ερευνά την ιστορία, τα αίτια αλλά και τους μηχανισμούς με τους οποίους ο φέρων οργανισμός προσδιορίζει την αντίληψή μας σχετικά με την αισθητική ταυτότητα του κάθε έργου. Οι εργασίες που έχουν ασχοληθεί με την επιρροή του δομικού συστήματος στην αρχιτεκτονική έχουν συχνά μια ηθικολογική χροιά και εστιάζουν συνήθως σε μια εξιδανικευμένη σχέση μορφής και στατικού φορέα με τα δυο αυτά μέρη να βρίσκονται σε πλήρη συνέργεια. Ο έντονος ιδεολογικός απόηχος της μοντέρνας αρχιτεκτονικής, στην οποία η προβολή των δομικών μελών αποτελούσε μία από τις βασικές της αρχές, δημιουργεί δυσκολίες για νηφάλια αποτίμηση της κατάστασης. Στην έρευνά μας, μέσω της ιστορικής ανάλυσης, της μελέτης τριών περιπτώσεων κτηρίων και ενός ερωτηματολογίου που απαντήθηκε από 118 αρχιτέκτονες, δοκιμάζουμε να διευρύνουμε τις γνώσεις μας επί του θέματος. Από τα συμπεράσματα που συνάγονται φαίνεται ότι σε αντίθεση με μερικές ευρέως διαδεδομένες απόψεις, η απόκρυψη των δομικών μελών στις όψεις των κτηρίων έχει υπάρξει ιστορικώς εξίσου σημαντικό σχεδιαστικό εργαλείο με αυτό της προβολής. Στη σύγχρονη αρχιτεκτονική μάλιστα, το παίγνιο της σύνθεσης μεταξύ εμφανών και μη εμφανών στοιχείων του φέροντος οργανισμού φαίνεται να έχει καταλυτική σημασία στη διαμόρφωση της αισθητικής ταυτότητας αρκετών κτηρίων. Το πιο ενδιαφέρον συμπέρασμα της συνθήκης αυτής είναι η δημιουργία μίας αξιοσημείωτης απόστασης μεταξύ της πραγματικής κατασκευής του κτηρίου και της υποκειμενικής νοητικής εικόνας που εντυπώνεται στους αρχιτέκτονες για αυτό παρατηρώντας τις όψεις του. Η χρησιμότητα της έρευνας μπορεί να εντοπιστεί αφενός στην παρότρυνση για πιθανές αλλαγές στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα των σχολών αρχιτεκτονικής, αφετέρου στην επαγγελματική πρακτική. Σε κάθε περίπτωση, αναδεικνύεται εμφατικώς η ανάγκη για ουσιαστικότερη κατανόηση της κατασκευαστικής διαδικασίας.