Η κρίση της παγκοσμιοποίησης και οι γεωπολιτικές επιπτώσεις: η περίπτωση της χρηματοπιστωτικής κρίσης 2007-8

Abstract

‘Does the recent financial crisis mark a turning point to the American hegemony towards a multipolar world, or the status quo will prevail again’? Mostly, the research of the international academic community focused on the priorities for the crisis-response ant the exit strategies. Exploring the geopolitical impact refers to the aftermaths of the crisis. Therefore, the question ‘how does the crisis affect the poles of the International System’ is a critical one. So, ‘what role for the EU and what would be its position within an enlarged power-system’? ‘Why there still is dollar predominance in the International Monetary System’? ‘What are the crisis-consequences for the Bretton-Woods Institutions? Though some international regimes have weakened (using the Krasner typology) the following question arises: ‘Will the G20 change international regimes / organizations only on procedures and regulations, or it will affect principles, norms and standards’? GENERAL PLAN:* Preface to the thesis.* A. Introductory part.Geopolitical point of departure, for the analysis. Characteristics of the crisis. Comparative perspective with earlier crisis.* B. The Geopolitical implications as they can be seen through the Institutions. B.1. Through ad hoc governance (G20). Cost of the Transnational Coordination of Economic Policies. Why The G20 did not operate successfully the Adjustment for the International Monetary System. The challenges about the international reserve currency within and outside the Institutions. B.2. The implications, as for the official Institutions. What is the impact over the international organizations concerning: 1) the decision-making process; 2) their financing; 3) the financing of their members; 4) their ideology.* C. International System. Global imbalances and U.S.A. defense spending. USA – China complex interdependence. Imbalances on regional level. Europe, NATO.* Conclusions.The disputes that are involved: The main academic controversies, involved in the research, are presented in each section. But generally, the thesis argues that the G7 has not weakened in the G20, contrary to the views of those who see G7 should no longer exists. What has changed is the balance of economic powers, by the rise of emerging economies (Asia, Latin America). Also, that the recent crisis has led to strengthening the role of the state against the financial private sector. Thus, the thesis is in contrast with previous considerations about the ‘Washington Consensus’ and the deregulation of markets, since the 1980’s, because the States try to regain control over the private (financial) sector. Additionally, about the geopolitical implications and in the limited time-horizon, the thesis agrees with other studies on the further time-extension of the US hegemony, despite its weakening power. The bottom reason is that its traditional allies weakened more (Europe notably, Japan), though potential rivals are not yet strong enough. The previous point of view stems from the introduction of the ‘hard power’ into the economic analysis, which modifies the results.

Η διατριβή ασχολείται με τις άμεσες γεωπολιτικές επιπτώσεις (για το διάστημα 2009 -2011) της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης που ενέσκηψε το β’ εξάμηνο του 2007 και εξελίχτηκε σε παγκόσμια ύφεση το 2008. Η έρευνα ακολούθησε το νεοφιλεύθερο paradigm, αφού διαπίστωσε ότι ορισμένοι διεθνείς οργανισμοί διαδραματίζουν γεωπολιτικό ρόλο, ενώ παράλληλα έλαβε υπόψη και ποιοτικά στοιχεία.. Βασικά, η διατριβή προσπάθησε να παρατηρήσει την κρίση, υπό μιαν διαφορετική οπτική γωνία, από την επικρατούσα στην πλειονότητα της βιβλιογραφίας. Δηλαδή κοίταξε από γεωπολιτική σκοπιά, ποία διαφορετικά συμπεράσματα είναι δυνατόν να προκύψουν αντί της μόνης οικονομικής θεώρησης. Προϋπέθεσε, ότι η οικονομία είναι υποσύνολο της γεωπολιτικής διερεύνησης, και ότι η γεωπολιτική συμπεριλαμβάνει τις έννοιες της ‘σκληρής’ και ‘ήπιας’ ισχύος. Το προαναφερόμενο της επέτρεψε να διυλίσει τους άφθονους οικονομικούς δείκτες ισχύος, αναβαθμίζοντας τη σημασία των δεικτών που αφορούν την άμυνα και τα δημόσια οικονομικά (δημοσιονομικά ελλείμματα και χρέη, την αυξημένη σημασία των οποίων ανέδειξε και το πλείστο μέρος της βιβλιογραφίας), παράλλληλα με τη σημασία του ΑΕΠ και του ρυθμού μεταβολής του. Έτσι, στο πρώτο μέρος παρουσίασε τον τρόπο πρόσληψης του φαινομένου της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2007/8/ από τους βασικούς παγκόσμιους θεσμούς κι οργανισμούς, εισήγαγε τα βασικά θέματα και προέβη σε μια σύντομη ιστορική αναδρομή. Στο δεύτερο μέρος, κι επειδή θεωρεί την ‘άτυπη διακυβέρνηση’ των συνασπισμών κρατών που συμμετέχουν στον Διακρατικό Συντονισμό Οικονομικών Πολιτικών (ΔΣΟΠ) ως μεγαλύτερο συντελεστή ισχύος από την επίσημη διακυβέρνηση των διεθνών οργανισμών, ασχολήθηκε πρώτα με την ομάδα κρατών G20. Διαπίστωσε ότι οι ΗΠΑ, παρά την εξασθένισή τους λόγω της κρίσης, παραμένουν η ισχυρότερη δύναμη διότι νέοι, ανερχόμενης ισχύος - δυνητικοί - ανταγωνιστές όπως η Κίνα, δεν είναι ακόμη αρκετά ισχυροί ώστε να απειλήσουν τη θέση των ΗΠΑ στο διεθνές σύστημα κρατών, ενώ περισσότερο εξασθενούν τα άλλα δύο μέρη της ‘παγκόσμιας Τριάδας’: η Ιαπωνία και προπαντός η Ευρώπη. Δηλαδή, η διατριβή βλέπει ως πλέον σημαντικές τις δομικές ανακατατάξεις στο υφιστάμενο σύστημα αμερικανικής ηγεμονίας με προεξέχον χαρακτηριστικό την απώλεια ισχύος της Ευρώπης και την άνοδο ισχύος της Κίνας. Το παραπάνω επιβεβαιώνεται και στο τρίτο μέρος όπου η διατριβή εξετάζει ειδικότερα τον ρόλο των παγκόσμιων ανισορροπιών στις (αμερικανικές) αμυντικές δαπάνες, καθώς και τις επιπτώσεις ανά μεγάλες γεωγραφικές περιφέρειες-ηπείρους. Επίσης, ενώ για την σχέση ΗΠΑ – Κίνας, η διατριβή διαπιστώνει την επαλήθευση της θεωρίας της ‘σύνθετης αλληλεξάρτησης’, βλέπει να διαμορφώνεται ένα πολυπολικό περιβάλλον στην Ασία. Επίσης διαπιστώνει, την ενίσχυση της οικονομικής διακυβέρνησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, την όξυνση των ανισοτήτων στον Αραβικό κόσμο (μεταξύ πετρελαιοπαραγωγών και μη, χωρών), και ότι οι χώρες της Νοτίου Αμερικής αντεπεξήλθαν καλύτερα από της Κεντρικής Αμερικής. Επίσης, η διατριβή ασχολήθηκε με το πρόβλημα της Προσαρμογής των Ισοζυγίων Τρεχουσών Συναλλαγών και συνεξέτασε την αμφισβήτηση του δολαρίου από εταίρους των ΗΠΑ στα πλαίσια του ομίλου G20 (β’ μέρος). Παρατήρησε ότι οι παγκόσμιες ανισορροπίες, ενώ φαίνεται να εξυπηρετούν τις δυνάμεις που αντιδρούν στο status quo- στο Διεθνές Νομισματικό Σύστημα- όταν αντιμετωπίζει το ζήτημα μόνο από την πλευρά της οικονομίας (β’ μέρος), όμως, όταν εισάγει στην ανάλυση τις αμερικανικές αμυντικές δαπάνες διαπιστώνει ότι οι παγκόσμιες ανισορροπίες τροφοδοτούν με ρευστότητα και τις αμερικανικές αμυντικές δαπάνες (γ’ μέρος). Ακόμη, η διατριβή επεχείρησε ν’ αποτιμήσει το κόστος του Διακρατικού Συντονισμού των Οικονομοικών Πολιτικών (στο β’ μέρος), στη διαχείριση μιας παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης από τους G20. Διαπιστώνει, ότι επαναλαμβάνονται φαινόμενα του παρελθόντος, όπως επί διαχείρισης κρίσεων από τους G8, δηλαδή ανισοδιανομή του κόστους και παράλληλα, ότι τα κράτη συνεργάστηκαν σε ότι αποτελούσε παίγνιο θετικού αθροίσματος.