Νευροψυχολογική παρέμβαση για την κοινωνική λειτουργικότητα ασθενών με σχιζοφρένεια

Abstract

Emotion perception is directly linked to social functioning since it is involved in carrying out and managing one’s social interactions. Impairments in both attention processes and emotion perception in schizophrenia have been demonstrated repeatedly. Some investigations have found that patients’ emotion perception performance could be predicted by specific attentional processes. Another group of studies has shown that patients’ deficits in emotion perception could be primarily attributed to deficient emotional processing. Previous studies implementing interventions which targeted either attention or emotion perception indicated improved emotion perception performance in these patients. Our aim in the present investigation was twofold. First, we sought to explore the involvement of specific attention processes in emotion perception. Additionally, we designed and implemented two interventions, one targeting attention to facial details and another targeting emotion perception. Thus, our second aim was to compare the effects of these interventions on patients’ emotion perception performance.With regard to attentional processes, we assessed visual attention and scanning, sustained attention and inhibition, and attention to facial details. Emotion perception was assessed through an original experimental procedure, consisting of photographs of facial expressions of emotion. Twenty-seven patients with schizophrenia and 24 healthy subjects participated in one of two groups: 1) emotion perception intervention, 2) intervention for attention to details of facial features. Another 12 patients were recruited for a third group, receiving no intervention. Participants’ performance on attention to facial details and emotion perception was assessed twice, before and after the intervention (with sets of alternative stimuli).Regarding the involvement of attention processes in emotion perception, a differential pattern of findings emerged between healthy and patient groups. For patients, basic attention processes, such as visual scanning, were involved in emotion perception. This effect was eliminated, however, when attention to facial details was taken into account. For healthy participants, only attention to facial details could predict emotion perception. No attentional process contributed to emotion perception processing speed in patients, while in healthy subjects the speed of attention to facial details could account for emotion perception processing speed. The emotion intervention elicited improved accuracy in emotion perception, since patients who received it showed improved performance at post-intervention assessment when compared to the other patient groups. In fact, this intervention resulted in improved emotion perception performance for corresponding healthy group as well. In contrast, the attention intervention contributed to improved emotion perception processing speed in both participant groups; it also elicited improved emotion perception accuracy in healthy participants.Our findings showed that although the contribution of attention to facial details in emotion perception in schizophrenia appears to be significant, it may not suffice, as the attention intervention did not lead to improved patient performance in emotion perception. In contrast, the participant groups that received the emotion intervention showed improved performance in emotion perception. Future studies should investigate the effects of this intervention on more complex aspects of social functioning in schizophrenia and the duration of these effects across time.

Η αντίληψη συναισθημάτων αποτελεί μια γνωστική διεργασία άμεσα συνδεδεμένη με την κοινωνική μας λειτουργικότητα καθώς εμπλέκεται στη διεξαγωγή και διαχείριση των κοινωνικών συναναστροφών. Οι διεργασίες της προσοχής και η αντίληψη συναισθημάτων έχουν επανειλημμένα βρεθεί να παρουσιάζουν έκπτωση στη σχιζοφρένεια. Συγκεκριμένες διεργασίες της προσοχής φαίνεται να προβλέπουν την επίδοση των ασθενών σε έργα αντίληψης συναισθημάτων. Επίσης, μερικές μελέτες έχουν δείξει ότι τα ελλείμματα αυτών των ασθενών στην αντίληψη συναισθημάτων αντανακλούν μειωμένη συναισθηματική επεξεργασία. Παλαιότερες έρευνες που έχουν εφαρμόσει παρεμβάσεις είτε για την προσοχή είτε για την αντίληψη συναισθημάτων αναφέρουν βελτίωση των ελλειμμάτων των ασθενών με σχιζοφρένεια στην αντίληψη συναισθημάτων. Ο στόχος της παρούσας έρευνας ήταν διπλός. Πρώτον, αποσκοπούσαμε στη διερεύνηση της εμπλοκής συγκεκριμένων πτυχών της προσοχής στην αντίληψη συναισθημάτων. Δεύτερον, σχεδιάσαμε και εφαρμόσαμε δυο παρεμβάσεις, μια για την προσοχή στις λεπτομέρειες του προσώπου και μια για την αντίληψη συναισθημάτων, αποσκοπώντας στη σύγκριση της επίδρασης τους στην επίδοση των ασθενών σε ένα έργο αντίληψης συναισθημάτων.Ως προς τις διεργασίες προσοχής, εκτιμήσαμε την οπτική προσοχή και σάρωση, τη διατηρούμενη προσοχή και αναστολή, και την προσοχή στις λεπτομέρειες του προσώπου. Αξιολογήσαμε την αντίληψη συναισθημάτων με μια πρωτότυπη πειραματική διαδικασία, που αποτελείται από φωτογραφίες συναισθηματικών εκφράσεων σε πρόσωπα. Είκοσι επτά ασθενείς με σχιζοφρένεια και 24 υγιή άτομα συμμετείχαν σε μία από δυο ομάδες: 1) παρέμβαση για τα συναισθήματα, 2) παρέμβαση για την προσοχή στις λεπτομέρειες του προσώπου-χαρακτηριστικά. Ακόμα 12 ασθενείς συμμετείχαν σε μια τρίτη ομάδα που δεν έλαβε καμία παρέμβαση. Η εκτίμηση της προσοχής στις λεπτομέρειες του προσώπου και της αντίληψης συναισθημάτων έλαβε χώρα δυο φορές, πριν και μετά την παρέμβαση, για όλους τους συμμετέχοντες (με εναλλακτικές ομάδες ερεθισμάτων).Ένα διαφορικό πρότυπο ευρημάτων προέκυψε μεταξύ υγιών και ασθενών συμμετεχόντων σε σχέση με τις διεργασίες προσοχής που εμπλέκονται στην αντίληψη συναισθημάτων. Για τους ασθενείς, βασικές διαδικασίες προσοχής, όπως η οπτική σάρωση, φαίνεται να εμπλέκονται στην αντίληψη συναισθημάτων. Ωστόσο, αυτή η επίδραση εξαλείφθηκε όταν προστέθηκε η επίδραση της προσοχής στις λεπτομέρειες του προσώπου. Στην υγιή ομάδα, μόνο η προσοχή στις λεπτομέρειες του προσώπου προέβλεψε την αντίληψη συναισθημάτων. Καμία διεργασία προσοχής δε συνέβαλλε στην ταχύτητα επεξεργασίας στην αντίληψη συναισθημάτων των ασθενών, ενώ στα υγιή άτομα η ταχύτητα της προσοχής στις λεπτομέρειες του προσώπου προέβλεπε την ταχύτητα στην αντίληψη συναισθημάτων. Η παρέμβαση για τα συναισθήματα οδήγησε σε βελτίωση της ακρίβειας της αντίληψης συναισθημάτων στις εκφράσεις του προσώπου, καθώς οι ασθενείς που την έλαβαν παρουσίασαν βελτίωση σε σχέση με τις άλλες ομάδες ασθενών. Μάλιστα, η συγκεκριμένη παρέμβαση οδήγησε σε βελτιωμένη επίδοση και τους υγιείς συμμετέχοντες. Η παρέμβαση στην προσοχή συνέβαλε σε βελτίωση στην ταχύτητα επεξεργασίας της αντίληψης συναισθημάτων και στις δυο ομάδες συμμετεχόντων, και στην ακρίβεια της αντίληψης συναισθημάτων μόνο στην ομάδα των υγιών.Τα ευρήματα μας κατέδειξαν ότι η προσοχή στις λεπτομέρειες του προσώπου φαίνεται να συνεισφέρει σημαντικά στην αντίληψη συναισθημάτων στη σχιζοφρένεια αλλά ίσως δεν επαρκεί, καθώς η παρέμβαση για την προσοχή στις λεπτομέρειες του προσώπου δεν οδήγησε σε βελτίωση της ακρίβειας των ασθενών στην αντίληψη συναισθημάτων. Αντίθετα, η παρέμβαση για την αντίληψη συναισθημάτων οδήγησε σε βελτιωμένη επίδοση και τις δυο ομάδες συμμετεχόντων. Μελλοντικά, καθίσταται αναγκαία η διερεύνηση της επίδρασης αυτών των παρεμβάσεων σε πιο σύνθετες πτυχές της κοινωνικής λειτουργικότητας των ασθενών με σχιζοφρένεια και με την πάροδο του χρόνου.