Η διδακτική σημασία του πειράματος στα αναλυτικά προγράμματα και τα σχολικά εγχειρίδια φυσικής και χημείας του δημοτικού σχολείου (1838 - 2008)

Abstract

The aim of this doctoral thesis is the research of the role of the experiment as didactical methodology or didactical practice, throughout the years. The research methodology which has been followed could be characterized as: 1. The search and the study of rare written items (official documents and school textbooks) related with the education. 2. Comparative study and analysis of texts with historical perspective, using also the method of periodization. Because of the great extent of the period, which we examined (170 years) the review and the study of the research material was not possible to be at the depth and with details. 3. Creation of a model analysis of school textbooks based on the experiment. 4. Comparative analysis of school textbooks based on the model, which we have created (Experiment Analysis of School Textbooks). Using this model we followed the evolution of experiment in didactical process of greek primary education through the school textbooks of Physics and Chemistry of fifth and sixth grade of Primary School.The conclusions were the following: Concerning the curricula of primary school, the term Experimental Physics appears for the first time in the curriculum of 1913. In methodical instructions, which are included in the curriculum of 1969, is observed frequent and systematic reference to the experiment as a teaching method. In school textbooks the term Experimental appears for the first time in 1886 and in the Didactical Textbooks, the experiment is suggested as a teaching method since 1873. We have found out that the experiment is a teaching practice and a teaching method in education. In primary education, mainly with the form of hands-on experiments within the research model. Depending on the choice of teaching methodology the experiment may serve different objectives.

Σκοπός της διατριβής αυτής είναι η διερεύνηση του ρόλου του πειράματος, ως διδακτικής μεθοδολογίας ή διδακτικής πρακτικής, διαχρονικά. Η μεθοδολογία έρευνας που ακολουθήθηκε θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως: 1. Αναζήτηση και μελέτη σπάνιων γραπτών τεκμηρίων (επίσημων εγγράφων και εγχειριδίων) σχετικών με την εκπαίδευση 2. Συγκριτική μελέτη και ανάλυση κειμένων με ιστορική προοπτική, με χρήση και της μεθόδου της περιοδολόγησης. Λόγω του μεγάλου εύρους της περιόδου που εξετάσαμε (170 έτη) η ανασκόπηση και μελέτη του ερευνητικού υλικού δεν ήταν δυνατό να γίνει εις βάθος και με λεπτομέρειες. 3. Δημιουργία μοντέλου ανάλυσης σχολικών εγχειριδίων με βάση το πείραμα. 4. Συγκριτική ανάλυση σχολικών εγχειριδίων ως προς το πείραμα με βάση το μοντέλο που δημιουργήσαμε (Experiment Analysis of School Textbooks). Με τη χρήση του μοντέλου αυτού παρακολουθήσαμε την εξέλιξη του πειράματος στη διδακτική διαδικασία της ελληνικής πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, μέσα από τα σχολικά εγχειρίδια της Φυσικής και Χημείας της Ε΄ και της Στ΄ τάξης Δημοτικού.Τα αποτελέσματα ήταν τα εξής: Ως προς τα αναλυτικά προγράμματα του Δημοτικού, ο όρος Πειραματική Φυσική εμφανίζεται για πρώτη φορά στο αναλυτικό πρόγραμμα του 1913. Στις μεθοδικές οδηγίες, που περιλαμβάνονται στο Α.Π. του 1969, παρατηρείται συχνή και συστηματική αναφορά στο πείραμα ως μέθοδο διδασκαλίας. Στα σχολικά εγχειρίδια εμφανίζεται ο όρος Πειραματική από το 1886, στα δε εγχειρίδια Διδακτικής το πείραμα προτείνεται ως διδακτική μέθοδος από το 1873. Διαπιστώσαμε ότι το πείραμα αποτελεί διαχρονική διδακτική πρακτική και διδακτική μέθοδο στην εκπαίδευση. Στην πρωτοβάθμια κυρίως με τη μορφή πειραμάτων με απλά υλικά καθημερινής χρήσης, στα πλαίσια -τα τελευταία χρόνια- του ερευνητικού μοντέλου. Ανάλογα με την επιλογή της διδακτικής μεθοδολογίας το πείραμα μπορεί να εξυπηρετεί διαφορετικούς στόχους.