Πολιτισμικά, πολιτικά και οικονομικά εμπόδια προσέλκυσης άμεσων ξένων επενδύσεων στις χώρες της Μέσης Ανατολής

Abstract

A distinctive feature of the world economy in recent decades has been the growth and the dramatically increase of foreign direct investment FDI in the world. Due to the potential role, foreign direct investment can play in accelerating growth and economic transformation; many developing countries seek such investment to accelerate their development efforts. Consequently, foreign direct investment has become an important source of private external finance for developing countries. However, the distribution of FDI is highly unequal and developing countries face major difficulties in attracting foreign investors. The MENA countries like most other emerging and developing countries spend huge efforts to attract a significant level of FDI by promoting their location advantages and by diminishing both obstacles and risks that hinder FDI. There are well known factors and risks that affect FDI such as economical and political factors; however, it seems that there is a significant role that other factors could play on this field. In several cases this role may not be clear; as it may be hidden behind other factors. The purpose of this study is to examine the real factors (determinants and risks) rather than the traditional factors, which influence foreign investors to engage in FDI in the MENA countries, noting that these new factors focus on the cultural level. The sample consists of nineteen MENA countries for the period of 1970-2003. The analysis has been conducted using two levels: On the cross sectional level (for the whole MENA region from one hand and for both oil and non-oil regions from the other hand), using fixed effect model (FEM), and on the country level using vector autoregressive technique (VAR). Results agreed to present the cultural risk as the main dominant risk that affects FDI inflows in the MENA countries (for both oil and non-oil countries), political risk came to be the next, while the economical risk was the last effective risk. The more depth analysis urged us to develop a qualitative analysis (survey) to directly communicate foreign direct investors in one of the MENA countries, who happened to be Jordan (study case). The qualitative analysis (survey) results especially the conditional Logit regression technique confirmed the econometric results that the economic performance and the political (in) stability are important issues in affecting FDI; however, the cultural factors are also having their special effects on this theme. In other words, cultural factors seem to be behind the political risks in the MENA countries and therefore affect FDI decisions there.

Ένα διακριτικό γνώρισμα της παγκόσμιας οικονομίας τις τελευταίες δεκαετίες αποτελεί ο ρυθμός ανόδου και η εντυπωσιακή αύξηση των άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ) παγκοσμίως. Λόγω του δυνητικού ρόλου που οι άμεσες ξένες επενδύσεις μπορούν να παίξουν στην επιτάχυνση του ρυθμού ανάπτυξη και την μεταστροφή της οικονομίας, πολλές αναπτυσσόμενες χώρες αναζητούν τέτοιου είδους επενδύσεις που θα δρούσαν πολλαπλασιαστικά στις προσπάθειες ανάπτυξης της οικονομίας τους. Κατά συνέπεια, οι άμεσες ξένες επενδύσεις έγιναν μια σημαντική πηγή εξωτερικής ιδιωτικής χρηματοδότησης για τις αναπτυσσόμενες χώρες. Παρόλα αυτά, οι κατανομή των ΑΞΕ χαρακτηρίζεται από μεγάλες ανισότητες και οι αναπτυσσόμενες χώρες αντιμετωπίζουν μείζονα προβλήματα στην προσέλκυση ξένων επενδυτών. Οι χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βορείου Αφρικής (Middle East and North Africa, ΜΕΝΑ χώρες) όπως πολλές άλλες ανερχόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες αναλώνονται σε τεράστιες προσπάθειες για την προσέλκυση ενός ικανοποιητικού επιπέδου ΑΞΕ, μέσω της προώθησης των τοπικών τους πλεονεκτημάτων και μέσω της μείωσης τόσο των εμποδίων όσο και των κινδύνων που παρακωλύουν τις ροές των ΑΞΕ. Υπάρχουν γνωστοί παράγοντες και κίνδυνοι που επηρεάζουν τις ΑΞΕ, όπως οι οικονομικοί και οι πολιτικοί παράγοντες. Όμως, φαίνεται ότι μένει ένας σημαντικός ρόλος σε αυτόν τον τομέα που θα μπορούσαν να παίξουν άλλοι παράγοντες. Σε πολλές περιπτώσεις αυτός ο ρόλος μπορεί να μην είναι ξεκάθαρος. Σκοπός αυτής της μελέτης είναι να εξετασθούν οι σχετικά άγνωστοι παράγοντες (προσδιοριστικά στοιχεία και κίνδυνοι), παρά οι παραδοσιακοί παράγοντες, που επηρεάζουν τους ξένους επενδυτές στην απόφασή τους να εμπλακούν με ΑΞΕ στις ΜΕΝΑ χώρες. Αυτοί οι νέοι παράγοντες εστιάζουν στο πολιτιστικό πεδίο. Το δείγμα αποτελείται από δεκαεννέα ΜΕΝΑ χώρες για την περίοδο 1970-2003. Η ανάλυση διεξάγεται σε δύο επίπεδα: σε διαστρωματικό επίπεδο χωρών (για το σύνολο των ΜΕΝΑ χωρών, από τη μια πλευρά, και για τα υποσύνολα των πετρελαιοπαραγωγών και μη πετρελαιοπαραγωγών χωρών, από την άλλη), χρησιμοποιώντας το Υπόδειγμα Σταθερής Επίδρασης (Fixed Effect Model, FEM) και σε επίπεδο χώρας, χρησιμοποιώντας τεχνικές αυτοπαλινδρομούμενων διανυαματικών συστημάτων (VAR). Τα αποτελέσματα συμφωνούν στην υπόδειξη του πολιτισμικού κινδύνου ως το βασικό και κυρίαρχο κίνδυνο που επηρεάζει τις ροές των ΑΞΕ στις ΜΕΝΑ χώρες (τόσο για τις πετρελαιοπαραγωγές, όσο και τις μη πετρελαιοπαραγωγές χώρες), ενώ ο πολιτικός κίνδυνος έπεται και ο οικονομικός κίνδυνος φαίνεται να ασκεί τη μικρότερη επιρροή. Η ανάγκη για μια ανάλυση μεγαλύτερη σε βάθος έδωσε ώθηση για την ανάπτυξη της ποιοτικής ανάλυσης με άμεση επικοινωνία με τους ξένους επενδυτές σε μια από τις ΜΕΝΑ χώρες, η οποία τυγχάνει να είναι η Ιορδανία (case-study). Τα αποτελέσματα της ποιοτικής ανάλυσης, ειδικά η τεχνική της δεσμευμένης Logit παλινδρόμησης, επιβεβαιώνει τα οικονομετρικά αποτελέσματα, ότι, δηλαδή, η οικονομική επίδοση και η πολιτική σταθερότητα (αστάθεια) είναι σημαντικά θέματα στην διαμόρφωση των ΑΞΕ. Παρόλα αυτά, οι πολιτισμικοί παράγοντες ασκούν ειδικές επιδράσεις σε αυτό το πλαίσιο. Με άλλα λόγια, οι πολιτισμικοί παράγοντες φαίνεται να κρύβονται πίσω από τους πολιτικούς κινδύνους στις ΜΕΝΑ χώρες και, ακολούθως, να επηρεάζουν τις αποφάσεις σχετικά με τις ροές των ΑΞΕ προς τις χώρες αυτές.