Κράτος και επιλογή στελεχών της εκπαίδευσης: ο λόγος της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας Ελλάδας (1964-2004)

Abstract

The aim of this study is to shed light on the action of two major actors of the Greek educational system; the Ministry of Education and the Hellenic Primary School Teachers' Federation (H.P.S.T.F.), during the years 1964-2004, regarding the selection of administrative executives. Our effort lies in highlighting what is happening or not happening, when the State and the organized sector of primary school teachers interact and deal with the aforementioned problem.Our research material consists of written documents (laws, decrees, Issues of the journal of the H.P.S.T.F. “Didaskaliko Vima”, press releases, announcements, decisions, resolutions). For the description and analysis of the texts we use the method of content analysis. For this purpose an inductive system of categories was formed, i.e. the categories derive from the actual content of the analyzed texts.The theoretical approach, which we adopt, draws its conceptual content from three areas of political science: the theories of sovereignty, the views on lobbying and the ideal type of corporatist mode of interest intermediation. The first area provides an insight into the function of the State. The second area analyzes the action of H.P.S.T.F as an interest group, while with the third area we seek to interlink the two stakeholders (H.P.S.T.F - Ministry of Education), thus looking for a way to relate the organized interests with the Solid State Structures.Our findings prove that the power of the state and the strength of the political system’s decisions, regarding educational staffing issues, are crucial. The political field of force has the legitimate power to intervene in most stages of the selection process. Most importantly it can determine the lawmaking, which in turn determines this matter to a large extent.The H.P.S.T.F takes a stand on staffing issues, which in many cases are not on the same line with the initiatives of the Ministry of Education. This became especially evident after 1980, whereas this was not the case before 1974.The fact that the relations between the two actors have been incorporated under the corporatist logic of interest intermediation can be traced in most of the findings. Nevertheless further processing is required because the findings only partially confirm this fact. The fact that the State’s decisions precede, does not necessarily imply the corporatist "handling" of the issue or that the consent of the H.P.S.T.F is guaranteed (apart from the clear case of the dictatorship). The last approach is more akin to the logic of Statism, rather than to the corresponding corporatist logics. Finally, the research field becomes more complicated because of the survival in each period of other forms of interest group systems (guild mentality, authoritarian corporatism, clientelism).The effort to preserve the product of the research endeavor requires further examination of this aspect. Moreover, a collection of additional data is potentially required, as well as a new / different analysis, in order to gain a clearer picture of the Teachers’ Unions in our country and of the educational system, itself.

Η συγκεκριμένη μελέτη επιδιώκει να φωτίσει τη δράση δύο σημαντικών φορέων δράσης του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος, του υπουργείου Παιδείας και της Δ.Ο.Ε., σχετικά με την επιλογή των στελεχών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η προσπάθειά μας έγκειται στο να αναδείξουμε όσα συμβαίνουν ή δε συμβαίνουν τη στιγμή που η επίσημη πολιτεία και ο οργανωμένος κλάδος των εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης αλληλεπιδρούν, προκειμένου να αντιμετωπίσουν το προαναφερόμενο πρόβλημα. Το ερευνητικό μας υλικό συνίσταται από γραπτά τεκμήρια (νόμοι, προεδρικά διατάγματα, τεύχη του δημοσιογραφικού οργάνου της ΔΟΕ (Διδασκαλικό Βήμα), δελτία τύπου, ανακοινώσεις, αποφάσεις, ψηφίσματα). Για την περιγραφή και την ανάλυση αυτών των κειμένων χρησιμοποιούμε τη μέθοδο της ανάλυσης περιεχομένου. Για το σκοπό αυτό διαμορφώθηκε επαγωγικό σύστημα κατηγοριών, κατηγοριών δηλαδή που πήγασαν από τα δεδομένα των υπό ανάλυση κειμένων.Η θεωρητική προσέγγιση που υιοθετούμε αντλεί το εννοιολογικό της περιεχόμενο από τρεις περιοχές της πολιτικής επιστήμης: τις θεωρίες περί πολιτικής κυριαρχίας, τις απόψεις για τις ομάδες πίεσης, καθώς και τους κορπορατιστικούς ιδεότυπους διαμεσολάβησης συμφερόντων. Οι πρώτες μας παρέχουν μια εικόνα της λειτουργίας του κράτους. Οι δεύτερες αναλύουν τη δράση της Δ.Ο.Ε. ως ομάδας συμφερόντων, ενώ με την τρίτη θεώρηση επιδιώκουμε τη συνάρθρωση των δύο φορέων (Δ.Ο.Ε. – ΥΠ.Ε.Π.Θ.), έναν τρόπο σύνδεσης των οργανωμένων συμφερόντων ενός κοινωνικού χώρου με τις δομές του κράτους.Τα ευρήματά μας δείχνουν ότι η ισχύς του κράτους και των αποφάσεων του πολιτικού συστήματος στα ζητήματα της στελέχωσης της εκπαίδευσης είναι καταλυτική. Το πολιτικό πεδίο δύναμης διαθέτει τη νομιμοποιημένη δυνατότητα παρέμβασης στα περισσότερα από τα στάδια της επιλεκτικής διαδικασίας. Το σημαντικότερο όλων: μπορεί να καθορίζει τη νομική παραγωγή, η οποία με τη σειρά της ρυθμίζει σε μεγάλο βαθμό το συγκεκριμένο ζήτημα.Η Δ.Ο.Ε. θα παραγάγει θέσεις για το στελεχιακό (δυναμικό), οι οποίες σε αρκετές περιπτώσεις δε θα διαμορφωθούν ανταποκριτικά σε αντίστοιχες πρωτοβουλίες του υπουργείου Παιδείας. Η τελευταία διαπίστωση είναι ιδιαίτερα εμφανής μετά το 1980. Κάτι τέτοιο δεν μπορεί να λεχθεί με βεβαιότητα, τουλάχιστον για το χρονικό διάστημα πριν το 1974. Η υπαγωγή των σχέσεων των δύο φορέων σε κορπορατιστικές λογικές διαμεσολάβησης συμφερόντων εντοπίζεται σε αρκετά τμήματα των δεδομένων. Απαιτεί, όμως, περαιτέρω επεξεργασία. Τα ευρήματα την επιβεβαιώνουν μόνο εν μέρει. Η πρόταξη των επιλογών του κράτους δε συνεπάγεται κατ’ ανάγκη τον κορπορατιστικό «χειρισμό» ή την εξασφάλιση της συναίνεσης της Δ.Ο.Ε. (εκτός από τη σαφή περίπτωση της επταετίας). Η τελευταία εκδοχή προσιδιάζει περισσότερο σε λογικές κρατισμού, παρά στις κορπορατιστικές αντίστοιχες. Τέλος, το πεδίο έρευνας γίνεται περισσότερο πολύπλοκο εξαιτίας των επιβιώσεων σε κάθε περίοδο άλλων μορφών άρθρωσης συμφερόντων (συντεχνιασμός, αυταρχικός κορπορατισμός, πελατειακές σχέσεις).Η προσπάθεια διαφύλαξης του ερευνητικού εγχειρήματος απαιτεί την περαιτέρω εξέταση της πλευράς αυτής. Επιπλέον, την πιθανή συλλογή πρόσθετων δεδομένων και τη διαμόρφωση νέων / διαφορετικών αναλύσεων, προκειμένου να σχηματίσουμε μια πιο σαφή εικόνα για τα συνδικάτα των εκπαιδευτικών της χώρας μας, αλλά και για το ίδιο το εκπαιδευτικό σύστημα.