Το αφηγηματικό έργο του Αργύρη Εφταλιώτη

Abstract

This thesis, based on written tradition and other dispersed, unpublished and yet unknown texts, tries to explore the life and work of Argiris Eftaliotis, aiming to present his novels and to show the creative effect that the so called ‘language matter’ had on his work.This study takes into consideration the work of Eftaliotis, published reviews and studies on his work, theory of literature works and finally the bibliography on short stories and novels that has been published in the Greek area during the 19th century.Research has been done in old journals and newspapers of the19th and early 20th century, in Lesvian periodicals, in Gennadios Library and ELIA where remains lie, and in private records of four Lesvian writers who had been concerned themselves with Argiris Eftaliotis. This research revealed and shed light on unpublished and rare material which was used in the writing of this work.The substantiation of our views has been based mainly on frequent references to specific extracts of Eftaliotis novels, and where it is necessary, the rest of his work has been used: poetical and essays, as well as his rich correspondence.The study consists of three parts. The First Part focuses on his life and work. The Second Part focuses on the work of Argiris Eftaliotis. His own studies and critical reviews which have been written occasionally concerning his work, are being commented and criticized, as well as his private correspondence. In the Third Part his total work has been examined, his most extensive short story, Mazohtra, and the novel Manolis Ntermpenteris included. Furthermore, after a short term presentation on the narrative techniques of Genette’s, our study focuses on its implementation in the texts under consideration, in the short stories and in the novel, and it ends in a series of conclusions about the narrative techniques which can be found in the prose work of Eftaliotis in this early period of Greek Literature.This study is being completed with The Epilogue, that maintains the view that the scholar Eftaliotis has been examined and appreciated much more and definitely in a more sufficient way than the writer and novelist, and for this reason more research has been required.

Στην παρούσα διατριβή, με βάση τη χειρόγραφη παράδοση και άλλα λανθάνοντα κείμενα, επιχειρείται λεπτομερής διερεύνηση της ζωής και του έργου του Αργύρη Εφταλιώτη, με απώτερο σκοπό να παρουσιαστεί το πεζογραφικό του έργο και επίσης να καταδειχθεί η δημιουργική επίδραση του γλωσσικού ζητήματος στο έργο του.Η μελέτη απαρτίζεται από τρία μέρη. Στο Πρώτο Μέρος εξετάζεται η ζωή και το έργο του: γέννηση, παιδικά χρόνια και σπουδές, επαγγελματική σταδιοδρομία, οικογενειακή κατάσταση, η σχέση του με τη Λέσβο και τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Διερευνάται η πρώτη του εμφάνιση στα ελληνικά γράμματα και η γνωριμία του με τον Αλέξανδρο Πάλλη και τον Γιάννη Ψυχάρη, γνωριμία που στάθηκε καθοριστική στη ζωή και στο έργο του. Εξετάζεται, επίσης, ο Εφταλιώτης σε σχέση με την εποχή του και παρουσιάζεται αδρομερώς το ιστορικοκοινωνικό πλαίσιο και οι πολιτισμικές συνθήκες. Ιδιαίτερος λόγος γίνεται για το Γλωσσικό Ζήτημα και την κεντρική θέση του Εφταλιώτη σ’ αυτό. Παρουσιάζεται αναλυτικά η στράτευσή του στον Δημοτικισμό και η συγκρότηση της ευρύτερης πνευματικής και εθνικής ιδεολογίας του, σε σχέση πάντοτε με το λογοτεχνικό του έργο.Στο Δεύτερο Μέρος εξετάζεται το έργο του Αργύρη Εφταλιώτη· αποτιμώνται και σχολιάζονται οι μελέτες και κριτικές, που κατά καιρούς έχουν γραφεί για το έργο του, καθώς και η ιδιωτική του αλληλογραφία. Ακολουθεί η φιλολογική και ερμηνευτική διερεύνηση της συλλογής Νησιώτικες Ιστορίες. Παρουσιάζονται οι διαδοχικές της εκδόσεις από το 1894 έως το 1989, οι μεταφράσεις της στο εξωτερικό καθώς και τα θεμελιώδη δημοσιεύματα που έχουν γραφεί για το βιβλίο αυτό. Ακολουθεί η εξέταση του βιβλίου Η Μαζώχτρα και άλλες ιστορίες. Διερευνώνται τα κριτικά κείμενα που έχουν γραφεί για το βιβλίο αυτό και αποτιμώνται πλευρές του έργου, δεδομένου ότι η Μαζώχτρα αποτελεί ένα από τα αξιολογότερα αφηγηματικά κείμενα του Εφταλιώτη. Ιδιαίτερος λόγος γίνεται για το μυθιστόρημα Ο Μανόλης ο Ντελμπεντέρης. Παρουσιάζονται κοινά στοιχεία που προέκυψαν από την εξέταση του μυθιστορήματος και των διηγημάτων, με κυριότερο το θέμα της ξενιτιάς και του νόστου, τόπος κοινός στη λογοτεχνική παραγωγή πολλών συγγραφέων της εποχής.Στο Τρίτο Μέρος εξετάζονται συνολικά όλα τα διηγήματα του Εφταλιώτη, όπου εντάσσεται και το πιο εκτενές, η νουβέλα «Η Μαζώχτρα». Διερευνάται η ανταπόκρισή του στα κλασικά πρότυπα του είδους, όπως είχαν τεθεί στην εποχή του, εντοπίζεται η ενότητα του χώρου και αναδεικνύεται η καθοριστική σημασία του τόπου στο πεζογραφικό έργο του Εφταλιώτη. Επίσης, επισημαίνεται η ύπαρξη ενός άλλου αξιοσημείωτου στοιχείου, που είναι το ευτράπελο, το χιουμοριστικό, σε αντίστιξη με το τραγικό, το οποίο διαπερνά τις περισσότερες ιστορίες. Ακολούθως, αφού παρουσιάζεται πολύ συνοπτικά η θεωρία λογοτεχνίας του Genette για τις αφηγηματικές τεχνικές, επιχειρείται η εφαρμογή της στα εξεταζόμενα κείμενα, στα διηγήματα και στο μυθιστόρημα και καταλήγει σε μια σειρά από συμπεράσματα για τις αφηγηματικές τεχνικές που μπορούμε να βρούμε στο πεζογραφικό έργο του Εφταλιώτη σ’ αυτή την πρώιμη φάση της ελληνικής λογοτεχνίας. Ιδιαίτερος λόγος γίνεται για τη σχέση του Εφταλιώτη με τον αφηγηματικό λόγο της εποχής του και αποτιμάται η συνεισφορά και η ιδιαιτερότητά του.Η μελέτη ολοκληρώνεται με ένα κεφάλαιο για την παρουσία του έργου του Αργύρη Εφταλιώτη στην Εκπαίδευση και ειδικότερα στα Νεοελληνικά Αναγνώσματα (1884-1977/9) και στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (1977-2010). Στον επίλογο επισημαίνεται ότι ο λόγιος Εφταλιώτης αξιολογήθηκε πολύ περισσότερο και οπωσδήποτε επαρκέστερα από τον λογοτέχνη και τον πεζογράφο, και γι’ αυτό απαιτούνταν περαιτέρω έρευνα.Στην εργασία ελήφθησαν υπόψη η εργογραφία του Εφταλιώτη, κριτικές και μελέτες που έχουν δημοσιευθεί για το έργο του, έργα θεωρίας λογοτεχνίας και η βιβλιογραφία για το διήγημα και το μυθιστόρημα στον κυρίως ελλαδικό χώρο κατά τον 19ο αιώνα. Πραγματοποιήθηκε, επίσης, έρευνα σε παλαιά περιοδικά και εφημερίδες του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα, σε λεσβιακά έντυπα, στη Γεννάδιο Βιβλιοθήκη και στο ΕΛΙΑ, όπου απόκεινται κατάλοιπα του συγγραφέα, και σε ιδιωτικά αρχεία τεσσάρων Λεσβίων συγγραφέων, που είχαν ασχοληθεί στο παρελθόν με τον Αργύρη Εφταλιώτη. Η έρευνα αυτή έφερε στο φως ανέκδοτο και σπάνιο υλικό που χρησιμοποιήθηκε για τη συγγραφή της εργασίας.Η τεκμηρίωση των απόψεων γίνεται με συχνή αναφορά σε αποσπάσματα κυρίως από τα πεζά έργα του Εφταλιώτη, όπου, όμως, απαιτείται, χρησιμοποιείται και το υπόλοιπο έργο: ποιητικό και δοκιμιακό και η πλουσιότατη αλληλογραφία του.