Η εκπαίδευση στην περιοχή της Μεσαράς το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα

Abstract

The area of Messara is geographically located in the south part of the county of Heraklion; it occupies a quite big and fruitful area. The choice of the second half of the 19th century as the date of the historic research is indicative of the education progress in Crete and in the area of Messara as wall. The cause was the privileges permitted the without hindrance cultivation of reading and writing in contrast with other historic times where both education and school teachers suffered persecution. It is the time when the old schools are abolished and in their place there are new ones which are bigger scientifically complete but mostly controlled about what it is taught and how it is taught Teaching methods are modernized, the teachers’ educational level improves gradually while modern school books help teachers’ work The Cretans, both Greek speaking and Turkish speaking send their children to school to be educated while the Greek language dominates everywhere now livening up the national conscience of enslaved Christians. The monastery matter was one of the leading issues of the 19th century and the first important try of modern Christian element to be contrasted obviously now, with the local religious and social Establishment. The monthly gains of provincial teachers in Heraklion area were very low and inferior to other branches of employees in the private sector. On the contrary, the teachers’ reward fee in other parts of Crete was clearly worse. The badly-paid teacher should face provincial mentality which in no case accepted school to aggravate financially the already poor family budget. The educators’ living conditions as well as the evolution of teaching profession seem hard, laborious and problematic most of the times. However that does not mean that there are not examples of admirable cooperation between teachers and local communities. The reason is that the institution of teacher was something new and difficult perhaps incomprehensible from illiterate and enslaved people. This fact led a lot of times to conflicts and caused insuperable problems. The size of students’ participation in educational procedure is proportional to efforts made for systematization and institution of educational matters. This happens with the foundation of schools and also with the qualitative upgrade of education which is based on statutes and political decisions of central authority. The frequent revolutionary movements and political changes which result from them sometimes affect the process of education positively and sometimes negatively. School students met not only the teaching of subjects but also more things. Discipline and occupation with a subject new for their childhood – that of learning – discipline at school, obedience to strict classroom rules and to teacher, cruelty of disciplinary penalties pressure (a lot of times oppression) from families side for participation or not in lessons were inhibitive factors not only for learning but also for participation in school life.

Η περιοχή της Μεσαράς γεωγραφικά βρίσκεται στο νότιο τμήμα του Νομού Ηρακλείου, κατέχει δε αρκετά μεγάλη και εύφορη έκταση. Η επιλογή του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα, ως χρονολογία της ιστορικής έρευνας, είναι ενδεικτική της προόδου της εκπαίδευσης στην Κρήτη, όσο και στην περιοχή της Μεσαράς. Αιτία τα προνόμια τα οποία είχαν κατακτήσει οι Κρητικοί μετά από συνεχείς επαναστάσεις, που επέτρεπαν την ακώλυτη καλλιέργεια των γραμμάτων, σε αντίθεση με άλλες ιστορικές περιόδους, όπου εκπαίδευση και εκπαιδευτικοί βρισκόταν υπό διωγμό. Είναι η εποχή που τα παλιά σχολεία καταργούνται και στη θέση τους ιδρύονται νέα, μεγαλύτερα, επιστημονικά πληρέστερα, αλλά κυρίως ελεγχόμενα για το τι διδάσκεται και το πώς διδάσκεται. Οι μέθοδοι διδασκαλίας εκσυγχρονίζονται, το μορφωτικό επίπεδο των δασκάλων βελτιώνεται σταδιακά, ενώ σύγχρονα σχολικά βιβλία βοηθούν το έργο των δασκάλων. Οι Κρητικοί, Ελληνόφωνοι και Τουρκόφωνοι στέλνουν τα παιδιά τους στο σχολείο για να μορφωθούν, ενώ η ελληνική γλώσσα κυριαρχεί πλέον παντού, τονώνοντας την εθνική συνείδηση των σκλαβωμένων χριστιανών. Το μοναστηριακό ζήτημα ήταν ένα από τα κορυφαία θέματα του 19ου αιώνα και η πρώτη ουσιαστική προσπάθεια του προοδευτικού χριστιανικού στοιχείου, να αντιπαρατεθεί - φανερά πλέον - με το ντόπιο εκκλησιαστικό και κοινωνικό κατεστημένο. Οι μηνιαίες απολαβές των επαρχιακών δασκάλων του Τμήματος Ηρακλείου ήταν πολύ χαμηλές και κατώτερες άλλων κλάδων εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα. Η αντιμισθία όμως των δασκάλων στα υπόλοιπα Τμήματα της Κρήτης ήταν σαφώς χειρότερη. Οι κακοπληρωμένοι δάσκαλοι, έπρεπε να αντιμετωπίσουν νοοτροπίες επαρχιωτών, που σε καμιά περίπτωση δεν αποδέχτηκαν το σχολείο να επιβαρύνει οικονομικά τον ήδη φτωχό οικογενειακό κορβανά. Οι συνθήκες διαβίωσης των εκπαιδευτών, καθώς η πορεία του δασκαλικού επαγγέλματος στα χωριά της Μεσαράς, φαντάζει δύσκολη, επίπονη και προβληματική τις περισσότερες φορές, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και παραδείγματα αγαστής συνεργασίας δασκάλων και τοπικών κοινωνιών. Και τούτο γιατί ο θεσμός του δασκάλου ήταν κάτι το καινούργιο, κάτι το δύσκολο ίσως να γίνει ακατανόητο από ανθρώπους αγράμματους και σκλαβωμένους, γεγονός που πολλές φορές οδήγησε σε συγκρούσεις και δημιούργησε ανυπέρβλητα προβλήματα. Το εύρος της συμμετοχής του μαθητικού πληθυσμού στην εκπαιδευτική διαδικασία είναι ανάλογο των προσπαθειών που καταβάλλονται για συστηματοποίηση και θεσμοθέτηση των εκπαιδευτικών ζητημάτων με την ίδρυση σχολείων, αλλά και της ποιοτικής αναβάθμισης της εκπαίδευσης, που στηρίζεται με νομοθετήματα και πολιτικές αποφάσεις της κεντρικής εξουσίας. Τα συχνά επαναστατικά κινήματα και οι πολιτικές μεταβολές που απορρέουν από αυτά, επηρεάζουν άλλοτε θετικά και άλλοτε αρνητικά την πορεία της εκπαίδευσης. Οι μαθητές έρχονταν στο σχολείο αντιμέτωποι με πολύ περισσότερα πράγματα και όχι μόνο με τη διδασκαλία των μαθημάτων. Η πειθαρχία, η ενασχόληση με ένα νέο αντικείμενο για την παιδική τους ηλικία, αυτό της μάθησης, η πειθαρχία στο σχολείο, η υπακοή στους αυστηρούς κανόνες της τάξης και στο δάσκαλο, η σκληρότητα των πειθαρχικών ποινών, η πίεση (και πολλές φορές καταπίεση) από πλευράς οικογενειών για συμμετοχή ή μη στα μαθήματα, αποτελούσαν ανασταλτικούς παράγοντες όχι μόνο μάθησης, αλλά και συμμετοχής στη σχολική ζωή.