Διάλογος, μέσα από κριτικές μεθοδολογικές προσεγγίσεις, του έντυπου αρχειακού υλικού της βιβλιοθήκης των Μουσικών Συνόλων της Ε.Ρ.Τ. και των θέσεων, στάσεων και αξιολογήσεων Ελλήνων συνθετών λόγιας μουσικής του 20ού αιώνα

Abstract

Topic of the dissertation is 20th century Greek concert music, focusing on the data contained at the National Radio Music Ensemble Library, as well as the opinions, positions, and assessments that were offered by Greek composers. Aiming to contribute to the research and study of the evolution that occurred, the basic goal was the emergence of new data, changes and argumentations, hoping to start a dialogue between the parts involved in this creative procedure (composers, audience, organizations, etc.).The methodology was based on the use of qualitative and quantitative research tools, the principles of communication science, references related to the topic, communication with Greek composers, as well as the data contained in the archive, in order to: a) Highlight the data contained in the archive and facilitate its communication with different target groups. b) Register and point out the special idioms as well as opinions and positions on certain matters of 70 Greek composers, through interviews, giving special emphasis to the composer’s perception of how the “Hellenic” heritage is reflected as a special element in music, the impact of the avant-garde on the composers, the assessment of the Greek state’s cultural policy as well as other topics. c) Present comparative data concerning 258 Greek composers.Having as a theoretical background the communication science, models for the study of communication, as well as models for the organization of the cultural product were applied.Since the ‘90s, many socio-political changes occurred, but the model that portrays the way an artistic creation can “breath” and attain entity remained the same. Artists and audience form a dipole, seeking to communicate. Around and between them a number of factors (the state, socio-economic conditions, the history and nature of each region, the mentality, the mass media, etc.) contribute to the formation of their special environment. Today, the events, changes and developments penetrate speedily the international environment going towards the local and vice versa. Thus, recording the factors that affect the communication between composers and audience, as well as the registration of composer’s opinion on certain aspects of the artistic process were considered of critical importance.The assessments of Greek composers were in agreement with the image that emerged from the archive data, so the overall atmosphere of the Greek society’s reorientation seemed to be reflected in music. Abundant new data appeared, pointing towards a field of contradictions and polyphony concerning the expression of how the “Hellenic” heritage is reflected as a special element in music, as well as the attitude towards the avant-garde movement and the relationship with the audience; leading us to the conclusion that the dissertation will contribute to the emergence of special aspects of the Greek concert music portrayal.

Θέμα της παρούσας διατριβής είναι η Λόγια μουσική στην Ελλάδα τον 20ο αιώνα, όπως αυτή αναδύεται μέσα από το σχετικό αρχείο της ΕΡΤ σε συνδιασμό με θέσεις, στάσεις και αξιολογήσεις εν ζωή Έλληνων συνθετών. Σκοπός της διατριβής είναι η συμβολή στη μελέτη και έρευνα της πορείας της λόγιας μουσικής στην Ελλάδα, με την ανάδειξη γεγονότων, μεταβολών και προβληματικών, προσδοκώντας στην ενεργοποίηση ενός διαλόγου μεταξύ των ενδιαφερομένων (συνθέτες, κοινό, οργανισμοί, κ.ά.).Στη μεθοδολογία αξιοποιήθηκαν τα εργαλεία της ποιοτικής και ποσοτικής ανάλυσης, οι αρχές της επιστήμης της επικοινωνίας, σχετική βιβλιογραφία, η επικοινωνία με εν ζωή έλληνες συνθέτες καθώς και το υλικό του εν λόγω αρχείου, προκειμένου να καταστούν δυνατά: Α) Η ανάδειξη των τεκμηρίων που περιέχει το αρχείο και η επικοινωνία του με διάφορες κατηγορίες κοινού. Β) Η καταγραφή και ανάδειξη του ιδίωματος, των θέσεων και των στάσεων 70 Έλληνων συνθετών με προσωπικές συνεντεύξεις χωρίς την διαμεσολάβηση τρίτων, με ειδική αναφορά σε θέματα όπως: ο προσδιορισμός της Ελληνικότητας στη μουσική, η επίδραση του κινήματος της Πρωτοπορίας, ο ρόλος της κρατικής πολιτιστικής πολιτικής, κ. ά. Και Γ) Συγκριτική παρουσίαση 258 Ελλήνων Συνθετών. Έχοντας ως θεωρητικό πλαίσιο το πεδίο της επιστήμης της επικοινωνίας, αξιοποιήθηκαν μοντέλα μελέτης της επικοινωνίας, μοντέλα οργάνωσης του πολιτιστικού προϊόντος, κ.ά.. Με την είσοδο στη δεκαετία του ’90 παρατηρούνται σημαντικές κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές. Το μοντέλο ωστόσο που επιτρέπει σε μία δημιουργία να αναπνεύσει και να αποκτήσει οντότητα παραμένει σταθερό λόγω του διαχρονικού του χαρακτήρα. Δημιουργοί και κοινό, φτιάχνουν ένα δίπολο με ζητούμενο την αμφίδρομη επικοινωνία τους. Ανάμεσα και γύρω τους βρίσκονται η πολιτεία, οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες, η ιστορία και η φύση του κάθε τόπου, η νοοτροπία, τα μέσα επικοινωνίας και μαζικής ενημέρωσης, πληθώρα άλλων παραγόντων, καθώς και οι αλληλοεπιδράσεις μεταξύ τους. Σήμερα, τα γεγονότα, οι αλλαγές και οι εξελίξεις διατρέχουν με μεγάλη ταχύτητα το διεθνές περιβάλλον με κατεύθυνση προς το τοπικό και αντίστροφα. Η καταγραφή, λοιπόν, ανά τακτικά χρονικά διαστήματα γεγονότων, θέσεων, στάσεων και γενικότερα η εκτίμηση των παραγόντων που επηρεάζουν αυτήν την επικοινωνία, κρίνεται εξαιρετικά γόνιμη.Οι εκτιμήσεις των Ελλήνων συνθετών βρίσκονται σε αρμονία με την εικόνα που δημιουργείται από τη μελέτη και επεξεργασία των στοιχείων του εν λόγω αρχείου. Στη λόγια Ελληνική μουσική αντικατοπτρίζεται η γενική ατμόσφαιρα επαναπροσανατολισμού της Ελληνικής κοινωνίας και παρουσιάζεται ένα κλίμα αντιθέσεων και πολυφωνίας ως προς την έκφραση της Ελληνικότητας στη μουσική, τη σχέση με την πρωτοπορία και τη μελωδία, καθώς και με το κοινό. Εκτιμάται ότι η εργασία θα συμβάλλει στην ανάδειξη όψεων του τοπίου της λόγιας Ελληνικής μουσικής.