Η παρθενία: κλίση, κατάσταση και έσχατος σκοπός στους περί παρθενίας λόγους των Ιωάννου Χρυσοστόμου, Γρηγορίου Νύσσης και Μεθοδίου Ολύμπου

Abstract

The present thesis tries to approach from a multilateral point of view the question of παρθενία, as it is presented and analyzed by several representative theological works of 3rd and 4th centuries: the Συμπόσιον of Methodius of Olympus and the homonyms works Περί παρθενίας of Gregory of Nyssa and John Chrysostom. The first chapter, which is divided in two parts focuses on the problem of virtue, as noblesse of the spirit, in relation with the Antiquity and modern metaethical approach. In the second chapter the consideration of virginity is observed from the prospective of his relation with the concept of freedom, which was not completely understood in the Antiquity: only the Christian understanding of Fathers developed and understood the freedom as freedom of evil passions, which is the first condition of acquisition of the real and ontological freedom. In the third chapter, following the direct or indirect commandments of ours Fathers and ecclesiastical writers our research studied the multifaceted relation between virginity and marriage, as one of the most important (among others) theological locus of interpretation of the concept of virginity. This relation between marriage and virginity is not limited at the somatic level, neither approaches exclusively the rapports between masculine and feminine, but the virginity describes a concrete way of being and a specific ethos, which is the substance of state of virginity; exactly this ethos can be cultivated and received by an ascetical methodology and habits, analyzed in the forth chapter. In the fifth chapter we investigated the ethos of virginity in rapport with the particular case of virgin and of the methodological askesis which the virgin itself (that is the soul of man) can pursues, on the grounds of spiritual tradition of Orthodox Church, in order to attain the perfection, the ultimate purpose and the subject of the sixth chapter of our thesis. The virginity is αγνεία and απάθεια, theological and moral terms at the same times and has as the most inner aim the perfection, the restoration of initial beauty of mankind. That’s the reason why our theological attempt to understand the meaning of virginity from the point the view of above mentioned patristic works must investigate the term and the meaning of beauty (κάλλος), in order to return again at the role of marriage as spiritual unification and bearing in Holy Spirit. Virginity means a possibility of spiritual growth which embodies marriage too (as natural and supernatural reality) and grants to the mankind (as unity of body with the soul) the ultimate communion and participation with God: the sight and the vision of glory of God.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή εμφανίζεται ως μια πολύπλευρη προσέγγιση του ζητήματος της παρθενίας όπως παρουσιάζεται από τα επόμενα αντιπροσωπευτικά θεολογικά συγγράμματα του Γ΄ και Δ΄ αιώνα: το Συμπόσιον του Μεθοδίου Ολύμπου και τα ομώνυμα συγγράμματα Περί παρθενίας των αγίων Γρηγορίου Νύσσης και Ιωάννου Χρυσοστόμου. Το πρώτο κεφάλαιο, το οποίο χωρίζεται σε δύο υποκεφάλαια, εστιάζει πάνω στο ζήτημα της αρετής, ως ευγένεια του πνεύματος, με αναφορά τόσο στην αρχαιότητα, αλλά και στην μοντέρνα μεταηθική προσέγγισή της. Στο δεύτερο κεφάλαιο η θεώρηση της παρθενίας παρακολουθείται υπό την προοπτική της σχέσης με την ελευθερία, την οποία η αρχαιότητα δεν αντιλήφθηκε την πλήρη της έννοια, αλλά στον Χριστιανισμό συνδέθηκε με την ελευθερία απέναντι στα πάθη, η οποία είναι η προϋπόθεση της απόκτησης της παντελούς αρετής. Στο Γ΄ κεφάλαιο, ακολουθώντας τις άμεσες και έμμεσες οδηγίες των πατέρων και συγγραφέων μας λαμβάνεται υπ' όψη η πολύπλευρη σχέση της παρθενίας με το γάμο, ως ένα κεντρικό σημείο (μεταξύ των άλλων) στην προσπέλαση και διασάφηση της έννοιας της παρθενίας. Η σχέση της παρθενίας με το γάμο δεν περιορίζεται στο σωματικό και δεν αφορά μόνο τη σχέση του άρρενος με το θήλυ, αλλά η παρθενία περιγράφει ένα τρόπο ζωής και ένα συγκεκριμένο ήθος (το οποίο αποτελεί και την κατάσταση της παρθενίας), το οποίο καλλιεργείται και αποκτάται δια μέσου μιας μεθοδικής ασκητικής διαγωγής, ζήτημα το οποίο αναλύεται στο Δ΄ κεφάλαιο της παρούσας μελέτης. Στο Ε΄ κεφ. αναφερόμαστε στο ήθος της παρθένου υπό την έννοια της μεθοδικής άσκησης την οποία η παρθένος (ψυχή) δύναται να ακολουθήσει, βάσει των αρχών της πνευματικής παράδοσης της Ορθόδοξης Εκκλησίας, για να φθάσει στην τελείωση. Στο ΣΤ΄ κεφ. ασχολούμαστε με το τελευταίο ζήτημα που αναφέρεται στον τίτλο της διατριβής, το οποίο αφορά στην παρθενία ως έσχατος σκοπός. Από τα προηγούμενα προκύπτει ότι η παρθενία προσβλέπει ως αγνεία και απάθεια στην τελείωση και ουσιαστικά ισοδυναμεί με την εις τό αρχαίον κάλλος αποκατάστασιν. Στη συνέχεια εξετάζεται η εξαιρετικά σημαντική έννοια του κάλλους, για να επιστρέψουμε πάλι στην έννοια του γάμου, αυτήν τη φορά υπό τη σημασία της πνευματικής ένωσης και της «εν Πνεύματι» γονιμοποίησης. Η εργασία μας κλείνει με την θεώρηση της παρθενίας ως δυνατότητα, η οποία συμπεριλαμβάνει και το γάμο (τόσο ως φυσική όσο και ως υπερφυσική πραγματικότητα) η οποία παρέχει στον ολόκληρο άνθρωπο (που αποτελείται και από το σώμα και από την ψυχή) την έσχατη επικοινωνία και συμμετοχή στο θείο, την θέα του Θεού.