Λειτουργική μορφολογία του δέρματος κατά την εμφάνιση εξανθημάτων φαρμακευτικής αιτιολογίας: πειραματική μελέτη με το οπτικό και το ηλεκτρονικό μικροσκόπιο

Abstract

In our study 25 patients clinically diagnosed as having cutaneous drug reactions were examined with light microscopy and 11 of them with both light and electron microscopy. The results are summarized into the following: 1. Clinical criteria are not sufficient enough to establish the diagnosis of drug eruptions. In our study, only 23 out of 25 patients (92%) were proved to manifest drug eruptions. 2. The cutaneous adverse drug reactions are not encountered in female group as far as 14 patients were men (60,86%) and 9 women (39,13%). Our findings were not in agreement with the majority of literature. 3. The mean age of our patients with drug eruptions was 49,47 (15-80) years. The mean age of the male patients was 46,42 (15-78) years while of the female patients, 54,22 (17-80) years. 4. Regarding the distribution, drug eruptions were either of generalized type (13,04%) or of patchy type (17,39%) or were localized on face - scalp (21,73%), arms (34,78%), trunk (56,52%), buttocks (4,3%) and legs (30,43%). 5. The incriminating drugs of our study were: antibiotics (39,13%), non-steroidal anti-inflammatory agents (13,04%), chemotherapeutic agents (13,04%), anticonvulsants (8,6%), systemic corticosteroids (8,6%), antifungal agents (4,3%), anticoagulants (4,3%) heavy metals (4,3%) and allopourinol (4,3%). 6. The clinical patterns of drug eruptions seen in our study, were the following: maculopapular or morbilliform eruptions (17,39%), acneiform or pustular eruptions (13,04%), fixed drug eruption (13,04%), psoriasiform eruptions (8,6%), vasculitis (8,6%), urticaria (4,3%), lichenoid eruptions (4,3%), vesicular or bullous eruptions (4,3%), eczematous reactions (4,3%), purpura (4,3%), drug-induced alopecia (4,3%), Stevens-Johnson syndrome (4,3%) and toxic epidermal necrolysis (4,3%). 7. Histopathological examination of our study’s drug eruptions showed similar histologic findings to the skin diseases that they resemble clinically. Light microscopy histological features of each case were assessed and classified in relation with the degree of probability of drug eruptions’ histological diagnosis, into the following categories: a) definite (13,04%), b) probable (13,04%), c) possible (13,04%), d) diagnosis of skin disease with no findings compatible to drug aetiology (26,08%), and e) non-specific findings (34,78%).

Τα συμπεράσματα τα οποία προέκυψαν από την μελέτη 25 ασθενών μας με εξανθήματα που θεωρήθηκαν φαρμακευτικής αιτιολογίας και εξετάσθηκαν με οπτικό μικροσκόπιο και οι 11 εξ΄αυτών με οπτικό και ηλεκτρονικό μικροσκόπιο, συνοψίζονται στα εξής: 1. Τα κλινικά κριτήρια δεν επαρκούν για τη διάγνωση των φαρμακευτικών εξανθημάτων γιατί ενώ βάσει αυτών επιλέχθηκαν 25 ασθενείς, μόνο στους 23 (ποσοστό 92,0%) πιστοποιήθηκε τελικά η διάγνωση του φαρμακευτικού εξανθήματος. 2. Η συχνότητα εμφάνισης των φαρμακευτικών εξανθημάτων δεν εξαρτάται από το φύλο, αφού από το σύνολο των 23 ασθενών μας με φαρμακευτικό εξάνθημα, οι 14 ήταν άνδρες (60,86%) και οι 9 θήλεις (39,13%), ευρήματα που δεν είναι σε συμφωνία με την πλειονότητα της βιβλιογραφίας. 3. Ο μέσος όρος της ηλικίας των ασθενών μας με φαρμακευτικό εξάνθημα ήταν 49,47 (15-80) έτη. Οι άρρενες ασθενείς είχαν μέσο όρο ηλικίας τα 46,42 (15-78) έτη ενώ τα θήλεα 54,22 (17-80) έτη. 4. Η νόσος είχε γενικευμένη μορφή (13,04%) ή διάσπαρτη μορφή (17,39%), ή ήταν δυνατό να εντοπίζεται στο πρόσωπο και το τριχωτό της κεφαλής (21,73%), στα άνω άκρα (34,78%), στον κορμό (56,52%), τους γλουτούς (4,3%) και τα κάτω άκρα (30,43%). 5. Τα φάρμακα που θεωρήθηκαν υπεύθυνα για την πρόκληση των φαρμακευτι-κών εξανθημάτων στην μελέτη μας ήταν τα αντιβιοτικά (39,13%), τα ανοσοκατασταλτικά (13,04%), τα μη-στεροειδή αντιφλεγμονώδη (13,04%), τα αντιεπιληπτικά (8,6%), τα συστηματικά κορτικο-ειδή (8,6%), τα αντιμυκητιασικά (4,3%), τα αντιπηκτικά (4,3%), τα σκευάσματα σιδήρου (4,3%) και η αλλοπουρινόλη (4,3%). 6. Οι κλινικές εικόνες με τις οποίες εκδηλώθηκαν τα φαρμακευτικά εξανθήματα των ασθενών μας ήταν: τα κηλιδοβλατιδώδη ή ιλαροειδή εξανθήματα (17,39%), τα ακμοειδή ή φλυκταινώδη εξανθήματα (13,04%), το σταθερό φαρμακευτικό εξάνθημα (13,04%), το ψωριασιόμορφο εξάνθημα (8,6%), η αγγειίτιδα (8,6%), η κνίδωση (4,3%), το λειχηνοειδές φαρμακευτικό εξάνθημα (4,3%), το φυσαλιδο-πομφολυγώδες εξάνθημα (4,3%), το εκζεματικό φαρμακευτικό εξάνθημα (4,3%), η πορφύρα (4,3%), η φαρμακογενής διάχυτη αλωπεκία (4,3%), το σύνδρομο Stevens-Johnson (4,3%), η ερυθροδερμία (4,3%) και η ΤΕΝ (4,3%).