Έμφυλες ιεραρχήσεις και στερεότυπα στη μουσική εκπαίδευση: αφηγήσεις αγοριών σχετικά με τη συμμετοχή τους σε χορωδίες μουσικών σχολείων

Abstract

The purpose of the present thesis was to investigate the phenomenon of low boys’ participation in choirs of Music Secondary Schools in Greece. The participants were 17 boys, high school students and alumni of two Music Secondary Schools, where the researcher worked as a teacher. The aim of the researcher was to explore the meanings that boys assign to their activities, such as participation in school music ensembles, which led to the adoption of qualitative research methods according to the interpretivist tradition. Consequently, within a period of four years (two academic years at each school) with daily contact and interaction with children, as well as semi-structured interviews with each one separately, a large amount of qualitative data was collected. A very consistent pattern observed among boys was the tendency to underestimate any music activity committed by girls (listening and musical taste, choice of instrument, singing activities), since, according to the boys, girls' choices lack the element of agency. Moreover, the boys seem to avoid choirs, since participating in an orchestra and playing a musical instrument are activities of higher social status, compared to participating in choirs and singing respectively. These findings are consistent with the basic theoretical proposition of the dissertation, according to which gender is an analytical category socially constructed, with evaluative and certainly not neutral character, which legitimizes and reinforces existing hierarchies. Τhus, any music activity performed by girls automatically acquires low status, and conversely, boys avoid low status activities which are considered as less masculine. The fact that these activities are chosen less from boys, results in their further feminization and consequently degradation, perpetuating a vicious circle. In the last part of the dissertation, factors that, according to the boys provide high status to music activities, are analyzed, followed by suggestions on how the status of choirs and singing activities could be upgraded.

Σκοπός της παρούσας διατριβής ήταν η μελέτη του φαινομένου της χαμηλής συμμετοχής αγοριών σε χορωδίες Μουσικών Σχολείων στην Ελλάδα. Στην έρευνα συμμετείχαν 17 αγόρια, μαθητές Λυκείου και απόφοιτοι δύο επαρχιακών Μουσικών Σχολείων, στα οποία ο ερευνητής εργάσθηκε ως καθηγητής. Στόχος του ερευνητή ήταν η μελέτη των νοημάτων που τα αγόρια αποδίδουν σε δραστηριότητές τους, όπως η συμμετοχή στα Μουσικά Σύνολα του σχολείου τους, γεγονός που οδήγησε στην υιοθέτηση καθαρά ποιοτικών μεθόδων έρευνας σύμφωνα με την παράδοση του ερμηνευτισμού. Έτσι, μέσα σε ένα διάστημα τεσσάρων ετών (δύο σχολικά έτη στο κάθε σχολείο) με καθημερινή επαφή και αλληλεπίδραση με τα παιδιά καθώς και με ημιδομημένες συνεντεύξεις με το κάθε ένα χωριστά, συλλέχτηκε ένας μεγάλος όγκος ποιοτικών δεδομένων. Ένα ιδιαίτερα σταθερό μοτίβο που παρατηρήθηκε, ήταν η διάθεση υποτίμησης κάθε μουσικής δραστηριότητας που τελείται από κορίτσια (ακρόαση και μουσικές προτιμήσεις, επιλογή μουσικού οργάνου, ενασχόλησή με το τραγούδι), αφού, σύμφωνα πάντα με τα αγόρια, στις επιλογές των κοριτσιών απουσιάζει σε μεγάλο βαθμό το στοιχείο της εμπρόθετης δράσης (agency). Επιπλέον, τα αγόρια φαίνεται ότι αποφεύγουν τις χορωδίες, αφού η συμμετοχή σε μία ορχήστρα και η εκτέλεση ενός μουσικού οργάνου αποτελούν δραστηριότητες μεγαλύτερου κοινωνικού κύρους σε σύγκριση με τη συμμετοχή σε χορωδίες και την ενασχόληση με το τραγούδι αντίστοιχα. Τα ευρήματα αυτά συμβαδίζουν με τη βασική θεωρητική πρόταση της διατριβής, σύμφωνα με την οποία το φύλο αποτελεί μία κοινωνικά κατασκευασμένη αναλυτική κατηγορία με έντονα αξιολογικό και σίγουρα όχι ουδέτερο χαρακτήρα, μέσω του οποίου νομιμοποιούνται οι υπάρχουσες ιεραρχίες. Έτσι κάθε είδους ενασχόληση με τη μουσική που τελείται από κορίτσια αποκτά αυτόματα και χαμηλότερο κύρος, αλλά και αντίστροφα, δραστηριότητες χαμηλού κοινωνικού κύρους αποφεύγονται από τα αγόρια και αντιμετωπίζονται ως λιγότερο αρρενωπές. Επειδή όμως οι δραστηριότητες αυτές επιλέγονται λιγότερο από τα αγόρια, τοστοιχείο αυτό συντελεί στην περαιτέρω θηλυκοποίηση και συνεπώς υποβάθμισή τους, διαιωνίζοντας έτσι έναν φαύλο κύκλο. Στο τελευταίο μέρος της διατριβής, αναλύονται παράγοντες που σύμφωνα με τα αγόρια προσδίδουν κύρος σε μία μουσική δραστηριότητα, ενώ ακολουθούν προτάσεις σχετικά με το πως θα μπορούσε να αναβαθμιστεί το κύρος της χορωδίας και της ενασχόλησης με το τραγούδι.