Ανθρώπινη φύση και ιστορία στη φιλοσοφία του διαφωτισμού

Abstract

The thesis examines the relation of human nature to history in the context of Enlightenment philosophy. The question is specific: is there an unchanging, universal human nature or man is a historical being? The method followed is based, on the one hand, on the meticulous study of the philosophical texts and, on the other, on their integration in the broader historical, social and intellectual context that created them. In the beginning, the views of the most important philosophes of Enlightenment are examined and, further on, the analysis concentrates on the theories of Rousseau and Condorcet. The philosophes generally perceive human nature as the moving force of historical evolution. More specifically, human nature is considered to be the prerequisite of progress in history. I argue that Enlightenment conception of historical evolution is not uniform and that the idea of progress doesn’t hold a principal position in the Enlightenment philosophy of history. Moreover, contrary to the usual interpretations, I argue that Rousseau’s theory about the historicity of human nature, which enables him to formulate a theory of progress, is the key to understanding his political philosophy. Condorcet, also, relates his theory of infinite progress to his philosophical anthropology and to his political theory. Finally, the views on the nature of woman and slave are discussed from the viewpoint of the philosophy of history.

Η διατριβή εξετάζει τη σχέση της ανθρώπινης φύσης με το ιστορικό γίγνεσθαι στο πλαίσιο της φιλοσοφίας του Διαφωτισμού. Το ερώτημα που τίθεται είναι συγκεκριμένο: υπάρχει μια αμετάβλητη, καθολική ανθρώπινη φύση ή ο άνθρωπος είναι ένα ον ιστορικά καθορισμένο; Η μέθοδος που ακολουθείται έγκειται, αφενός, στη διεξοδική μελέτη των φιλοσοφικών κειμένων και, αφετέρου, στην ένταξή τους στο ευρύτερο ιστορικό, κοινωνικό και διανοητικό κλίμα της εποχής που τα παρήγαγε. Στην αρχή, εξετάζονται οι απόψεις των σπουδαιότερων φιλοσόφων του Διαφωτισμού και, στη συνέχεια, η ανάλυση επικεντρώνεται στις θεωρίες των Rousseau και Condorcet. Οι philosophes γενικά αντιλαμβάνονται την ανθρώπινη φύση ως την κινητήρια δύναμη της ιστορικής εξέλιξης. Συγκεκριμένα, η ανθρώπινη φύση θεωρείται ότι αποτελεί προϋπόθεση της προόδου στην ιστορία. Υποστηρίζω ότι η θεώρηση της ιστορικής εξέλιξης δεν είναι ομοιογενής και ότι η ιδέα της προόδου δεν κατέχει κεντρική θέση στη φιλοσοφία της ιστορίας του Διαφωτισμού. Επιπλέον, αντίθετα με τις συνήθεις ερμηνείες, υποστηρίζω ότι η θεωρία του Rousseau για την ιστορικότητα της ανθρώπινης φύσης, η οποία του επιτρέπει να διατυπώσει μια θεωρία περί προόδου, αποτελεί το κλειδί για την κατανόηση της πολιτικής του φιλοσοφίας. Όμοια, ο Condorcet συναρτά τη θεωρία του περί της απεριόριστης προόδου με τη φιλοσοφική του ανθρωπολογία και με τη γενικότερη πολιτική του θεωρία. Τέλος, εξετάζονται οι απόψεις για τη φύση της γυναίκας και του δούλου από την πλευρά της φιλοσοφίας της ιστορίας.