Μελέτη των κλινικών, βιοχημικών και ορμονικών παραγόντων γυναικών με διαγνωσμένο σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών κατά την εμμηνόπαυση

Abstract

Context: Hyperandrogenism of ovarian and adrenal origin has been documented in premenopausal women with polycystic ovary syndrome (PCOS). Ovarian and adrenal androgen secretion declines with age in healthy and in PCOS women. Objective: To investigate ovarian and adrenal hyperandrogenism in PCOS after menopause at baseline as well as after hypothalamic-pituitary-adrenal axis stimulation and suppression tests.Design: Case-control cross-sectional study.Setting: Endocrinology unit of a university hospital.Patients: Twenty postmenopausal women with PCOS and twenty age- and body mass index- matched controls. Interventions: All subjects had serum cortisol, 17-hydroxyprogesterone (17-OHP), Δ4-androstenedione (Δ4A), dehydroepiandrosterone sulfate (DHEAS), total testosterone (T) and free androgen index (FAI) levels measured at baseline, after ACTH stimulation and after 3-day dexamethasone suppression. ACTH and cortisol levels were measured during CRH test. Main Outcome Measures: Androgen profile at baseline, after ACTH stimulation and 3-day dexamethasone suppression tests. Results: Postmenopausal PCOS women had higher (p<0.05) 17-OHP, Δ4A, DHEAS, total T, FAI and lower (p<0.05) SHBG baseline levels. ACTH and cortisol responses during CRH test did not differ between PCOS and control women. ACTH stimulation resulted in increased Δ4Α, DHEAS and total T levels in both postmenopausal PCOS and control women. The extent of these responses did not differ between the two groups. After dexamethasone suppression, 17-OHP, Δ4A and FAI levels remained higher (p<0.05) in PCOS than in control women, whereas total T and DHEAS levels did not.Conclusions: Baseline androgens (total T, FAI, Δ4A, DHEAS) are higher in postmenopausal PCOS than in control women. Adrenal androgen production remains increased after ACTH stimulation, without a centrally originating HPA axis dysfunction. Dexamethasone suppression reveals that total T and DHEAS levels in postmenopausal PCOS women are rather of adrenal than ovarian origin. Increased ovarian Δ4A production persists after menopause in PCOS women. Thus, postmenopausal PCOS women are exposed to higher androgen levels than non-PCOS women.

Εισαγωγή: Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (Polycystic Ovary Syndrome - PCOS) χαρακτηρίζεται από υπερανδρογοναιμία ωοθηκικής και επινεφριδικής προέλευσης. Η παραγωγή των ανδρογόνων ελαττώνεται προïούσης της ηλικίας τόσο στις υγιείς γυναίκες όσο και στις γυναίκες με PCOS. Σκοπός: Σκοπός της μελέτης είναι η διερεύνηση των επιπέδων των ανδρογόνων ωοθηκικής και επινεφριδικής προέλευσης στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με PCOS τόσο σε βασικό επίπεδο όσο και μετά από δοκιμασίες διέγερσης και καταστολής του υποθάλαμο-υποφύσεο-επινεφριδικού (ΥΥΕ) άξονα. Ασθενείς και Μέθοδοι: Στη μελέτη συμμετείχαν 20 γυναίκες με PCOS και 20 υγιείς μάρτυρες, σταθμισμένες ως προς την ηλικία και το δείκτη μάζας σώματος, από τη Μονάδα Ενδοκρινολογίας, Σακχαρώδη Διαβήτη και Μεταβολισμού της Β’ Πανεπιστημιακής Μαιευτικής και Γυναικολογικής κλινικής του Αρεταίειου νοσοκομείου. Σε όλες τις γυναίκες έγινε προσδιορισμός των βασικών επιπέδων FSH, LH, οιστραδιόλης, προγεστερόνης, 17-υδροξυπρογεστερόνης (17-OHP), Δ4-ανδροστενεδιόνης (Δ4A), θειϊκής δεϋδροεπιανδροστερόνης (DHEAS), ολικής τεστοστερόνης, δεσμευτικής σφαιρίνης των ορμονών του φύλου (SHBG) και του δείκτη ελεύθερων ανδρογόνων (FAI). Κατά τη δοκιμασία διέγερσης με φλοιοεπινεφριδιοτρόπο ορμόνη (ACTH) μετρήθηκαν τα επίπεδα της κορτιζόλης, της 17-OHP, της Δ4A, της DHEAS και της ολικής τεστοστερόνης στο περιφερικό αίμα, ενώ κατά τη δοκιμασία διέγερσης με κορτικορελίνη (CRH) μετρήθηκαν τα επιπέδα της ACTH και της κορτιζόλης στο περιφερικό αίμα. Μετά τη χορήγηση δεξαμεθαζόνης για 3 συνεχείς μέρες μετρήθηκαν τα επίπεδα της LH, της κορτιζόλης, της 17-OHP, της Δ4A, της DHEAS και της ολικής τεστοστερόνης στο περιφερικό αίμα. Επίσης, μετρήθηκαν τα επιπέδα της ελεύθερης κορτιζόλης και των 17-υδροξυκορτικοστεροειδών σε ούρα 24ώρου.Αποτελέσματα: Οι μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με PCOS παρουσιάζουν αυξημένα επίπεδα (p<0.05) Δ4A, DHEAS, ολικής τεστοστερόνης, FAI, προγεστερόνης και 17-OHP, και ελαττωμένα επίπεδα (p<0.05) SHBG σε σχέση με τις μάρτυρες. Τα επίπεδα της ACTH και της κορτιζόλης μετά τη διέγερση με CRH δεν διέφεραν σε στατιστικά σημαντικό βαθμό μεταξύ των μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών με PCOS και των μαρτύρων. Η απάντηση της Δ4A, της DHEAS και της ολικής τεστοστερόνης στη διέγερση με ΑCTH, εκφραζόμενη ως επιφάνεια κάτω από την καμπύλη, ήταν αυξημένη (p<0.05) στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με PCOS σε σχέση με τις μάρτυρες, χωρίς ωστόσο διαφορά στο εύρος της απάντησης για κάθε μια από τις ορμόνες αυτές μεταξύ των δυο ομάδων της μελέτης. Μετά την καταστολή με δεξαμεθαζόνη, τα επίπεδα της 17-OHP, της Δ4A και του FAI παρέμειναν υψηλότερα (p<0.05) στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με PCOS από εκείνα των μαρτύρων.Συμπεράσματα: Οι μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με PCOS έχουν υψηλότερα επίπεδα ανδρογόνων (ολική τεστοστερόνη, FAI, Δ4A, DHEAS) από τις μάρτυρες. Η επινεφριδική παραγωγή ανδρογόνων στις γυναίκες με PCOS είναι αυξημένη τόσο σε βασικό επίπεδο όσο και μετά τη διέγερση με ACTH συμβάλλοντας σημαντικά στην υπερανδρογοναιμία, και δεν σχετίζεται με κεντρική διαταραχή του ΥΥΕ άξονα. Η καταστολή των επινεφριδίων με δεξαμεθαζόνη καταδεικνύει ότι στις μετεμμηνοπαυσιακές ασθενείς με PCOS τα κυκλοφορούντα επίπεδα της ολικής τεστοστερόνης και της DHEAS είναι κυρίως επινεφριδικής προέλευσης. Η ωοθηκική παραγωγή ανδρογόνων (Δ4A) παραμένει αυξημένη στο PCOS μετά την εμμηνόπαυση. Συνεπώς, οι μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με PCOS χαρακτηρίζονται από αυξημένα επίπεδα βιοδιαθέσιμων ανδρογόνων με πολλαπλές πιθανές κλινικές επιπτώσεις.