Εικαστική έκφραση και επικοινωνία στις ζωγραφιές των παιδιών προσχολικής και πρωτοσχολικής εκπαίδευσης

Abstract

The children's painting projects the inner world of the child. Through the children's drawing we can sketch various aspects of his psychic world. The children's sketch works as a means of expression and communication, it uses the language of images in proportion to the language of words. Just as words and sounds are used in the language of verbal communication, so in the language of visual arts, formal elements of expression are included, which are offered for expression and reading. Ιn the theoretical part of the present dissertation, through the development of specific chapters, the relation of the visual expression of preschool and primary school children with the communication through painting is presented extensively.This dissertation investigates whether through children's painting there is a possibility of expressing emotions, which stem from the family or friendships of children and how their daily experiential experiences are artistically captured in a spontaneous and instinctive effort of communication. The research tries to collect a series of elements from the children's painting, which express normal-harmonious or problematic relations. Also, from the interpretation of the research data, certain biographical elements of the children's daily life become apparent, which are projected through their sketches, elements which outline their emotional, perceptual and mental experiences. As part of the doctoral research, each child who participated in it was given a piece of paper and asked through the kindergarten teacher or the teacher to create a painting with the theme: "Who do I like to say good morning to". The content of the sketch that results from the painting act focuses on the individuals of the daily interaction of the children, ie the nuclear or the wider family and the friendly or school environment. The quality of these relationships is first captured in his psychic world and then expressed in the vignette. The research was conducted in Kindergartens and Primary Schools of Rhodes during the school years 2020-2021. At the end of the painting, the children were asked, "who does each person depict in their painting" and information about the child and his environment was recorded. In the context of the research, no attempt was made to approach issues related to the aesthetic education or the cognitive ability of young children. The interest of the research was focused on the possibility of expression and communication of preschool and primary school children, through their paintings. The research aims to raise the awareness of educators and to strengthen their pedagogical work and at the same time aims to help parents become more aware of their difficult and irreplaceable pedagogical role. This role is of utmost importance for the smooth psychosocial development of their child.

Η παιδική ζωγραφιά προβάλλει τον εσωτερικό κόσμο του παιδιού. Μέσα από τα παιδικά έργα μπορούμε να σκιαγραφήσουμε διάφορες πτυχές του ψυχικού κόσμου των παιδιών. Η παιδική ζωγραφική λειτουργεί ως μέσο έκφρασης και επικοινωνίας, χρησιμοποιεί την γλώσσα των εικόνων ανα¬λογικά προς την γλώσσα των λέξεων. Όπως στην γλώσσα της λεκτικής επικοινωνίας χρησιμοποιούνται λέξεις και φθόγγοι, έτσι και στην εικαστική γλώσσα περιλαμβάνονται μορφικά στοιχεία έκφρασης, τα οποία προσφέρονται για αποκωδικοποίηση και ανάγνωση. Στο θεωρητικό μέρος της παρούσας διατριβής, μέσα από την ανάπτυξη συγκεκριμένων κεφαλαίων, παρουσιάζεται εκτενώς η σχέση της εικαστικής έκφρασης των παιδιών προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας με την επικοινωνία μέσω της ζωγραφικής. Η παρούσα διατριβή ερευνά εάν μέσα από την παιδική ζωγραφική υπάρχει δυνατότητα έκφρασης συναισθημάτων, τα οποία πηγάζουν από τις οικογενειακές ή φιλικές σχέσεις των παιδιών και πώς οι καθημερινές βιωματικές εμπειρίες τους αποτυπώνονται εικαστικά σε μια αυθόρμητη και ενστικτώδη προσπάθεια επικοινωνίας. Η έρευνα προσπαθεί να συλλέξει μια σειρά στοιχείων τα οποία εκφράζουν φυσιολογικές-αρμονικές ή προβληματικές σχέσεις. Επίσης, από την ερμηνεία των δεδομένων της έρευνας, γίνονται εμφανή ορισμένα βιογραφικά στοιχεία της καθημερινότητας των παιδιών, τα οποία προβάλλονται μέσα από την παιδική ζωγραφική, στοιχεία τα οποία σκιαγραφούν τις συναισθηματικές, αντιληπτικές και νοητικές τους εμπειρίες. Στο πλαίσιο της διδακτορικής έρευνας δόθηκε σε κάθε παιδί που συμμετείχε σε αυτήν ένα κομμάτι χαρτί και του ζητήθηκε μέσω της νηπιαγωγού ή του δασκάλου να δημιουργήσει μια ζωγραφιά με θέμα: «Σε ποιόν μου αρέσει να λέω καλημέρα το πρωί». Το περιεχόμενο του ιχνογραφήματος που προκύπτει από την ζωγραφική πράξη εστιάζεται στα άτομα της καθημερινής συναναστροφής των παιδιών, δηλαδή στην πυρηνική ή την ευρύτερη οικογένεια και στο φιλικό ή σχολικό περιβάλλον. Η ποιότητα των σχέσεων αυτών αποτυπώνεται πρώτα στον ψυχικό του κόσμο και εκφράζεται στη συνέχεια στο ζωγραφικό έργο.Η έρευνα διεξήχθη σε Νηπιαγωγεία και Δημοτικά Σχολεία της Ρόδου κατά τα σχολικά έτη 2020-2021. Με την ολοκλήρωση της ζωγραφιάς ρωτήθηκαν τα παιδιά, «ποιόν εικονίζει το κάθε πρόσωπο στο ζωγραφικό τους έργο» και καταγράφηκαν πληροφορίες για το παιδί και το περιβάλλον του. Στο πλαίσιο της έρευνας δεν έγινε προσπάθεια προσέγγισης θεμάτων που άπτονται της αισθητικής αγωγής ή της γνωστικής ικανότητας των μικρών παιδιών. Το ενδιαφέρον της έρευνας εστιάστηκε στην δυνατότητα έκφρασης και επικοινωνίας των παιδιών προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας, μέσα από τα ζωγραφικά τους έργα.Η έρευνα στοχεύει στην ευαισθητοποίηση των Παιδαγωγών και στην ενίσχυση του παιδαγωγικού τους έργου και παράλληλα φιλοδοξεί να βοηθήσει τους γονείς να συνειδητοποιήσουν βαθύτερα τον δύσκολο και αναντικατάστατο παιδαγωγικό τους ρόλο. Ο ρόλος αυτός είναι ύψιστης σπουδαιότητας για την ομαλή ψυχοκοινωνική εξέλιξη του παιδιού τους.