Η κριτική του Καρλ Πόππερ στις περί Πολιτείας αντιλήψεις του Πλάτωνος

Abstract

The Austrian philosopher Karl Popper, deeply influenced by the prevalence of totalitarianism in Europe before and during the second World War, attempted to criticize renowned thinkers some of whose philosophical views, he concluded, were synonymous with ideas of totalitarian nature. His critique of Plato’s Republic as a work containing such concepts, hostile to the individual and his autonomy, caused a sensation and varied reactions among scholars. In my doctoral thesis I attempted to identify and highlight the main points of the aforementioned critique and evaluate them. I also presented Popper’s scientific and political ideas which were the pillars of his critique against Plato. I concluded that the Popperian critique was excessively aggressive and harsh, ideologically influenced, containing a number of misinterpretations. Although Popper failed to break “the spell” of Plato, he did highlight some points which raise questions about certain Platonic views expressed in the Republic. Despite the weaknesses of the Popperian critique, fruitful reflection was produced which extended the hermeneutic horizons in the study of Plato.

Ο Αυστριακός φιλόσοφος Καρλ Πόππερ, βαθύτατα επηρεασμένος από την επικράτηση του ολοκληρωτισμού στην Ευρώπη πριν και κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, επιχείρησε να ασκήσει κριτική σε αναγνωρισμένους στοχαστές, φιλοσοφικές θεωρήσεις των οποίων συμπέρανε ότι ταυτίζονταν με ιδεολογήματα ολοκληρωτικής φύσεως. Η κριτική του στην Πολιτεία του Πλάτωνος ως ένα έργο με τέτοιες αντιλήψεις, εχθρικές προς το άτομο και την αυτονομία του, προκάλεσε αίσθηση και ποικίλες αντιδράσεις μεταξύ των μελετητών. Στη διατριβή μου προσπάθησα να εντοπίσω και να αναδείξω τα κύρια σημεία της προαναφερθείσας κριτικής και να προβώ στην αξιολόγησή τους. Παρουσίασα επίσης τις επιστημονικές και πολιτικές ιδέες του Πόππερ που αποτέλεσαν πυλώνες της κριτικής του εναντίον του Πλάτωνος. Κατέληξα στο συμπέρασμα ότι η ποππεριανή κριτική ήταν υπέρ το δέον επιθετική και αυστηρή, ιδεολογικά επηρεασμένη, συχνά υποπίπτουσα σε παρερμηνείες. Ο Πόππερ δεν κατάφερε να πλήξει «τη γοητεία» του Πλάτωνος, ανέδειξε όμως κάποια σημεία που εγείρουν ερωτηματικά περί πλατωνικών απόψεων που εκφράζονται στην Πολιτεία. Παρά τις αδυναμίες της ποππεριανής κριτικής, σε γενικές γραμμές παρήχθη γόνιμος προβληματισμός που επεξέτεινε τους ερμηνευτικούς ορίζοντες στη μελέτη του Πλάτωνος.