Ο θάνατος στη βυζαντινή αγιολογική γραμματεία

Abstract

The current thesis, entitled “Death in the hagiological Byzantine Literature”, attempts to study the description of both death and the divine signs associated with it, in hagiographical Byzantine texts. The divine signs, which took place either at the time of the death of the Saints and Martyrs, or prior to or after this defining moment, constitute an integral part of the hagiographical texts since they function as indication of their sainthood. The present work is structured in three parts. The first part delineates the Orthodox Christian conception of the notions of death and the afterlife. The way which death took place served as an important criterion for the canonization/sanctification of those chosen by God, as they were venerated accordingly as Saints or Martyrs. For this reason, a brief overview of the manner of death of the Saints and the Martyrs, over the centuries, will be presented. The second part, which is the most extensive, is divided into eleven sub-chapters; it involves eleven divine signs which were chosen to be studied because they are intrinsically linked to the death of Saints and Martyrs. The signs are distinguished in the basis of the time of their performance, i.e. some of them were performed before the death, certain of them at the time of death, whereas other after the death of the Saints or Martyrs. As for as the authors of the hagiological texts are concerned, who described the divine signs, they are representatives of the Early, the Middle and the Late Byzantine Literary production. In this way, the thesis examines and evaluates the way the description of death and the divine signs is provided in the passage of centuries. The third and last part of the present work provides insightful conclusions drawn from the study of the divine signs, as the latter are described in the selected hagiological texts.

Η παρούσα εργασία, η οποία έχει τον τίτλο «Ο θάνατος στη βυζαντινή αγιολογική γραμματεία», επιχειρεί να μελετήσει την περιγραφή του θανάτου και των θαυμαστών σημείων που συνδέονται με αυτόν στα βυζαντινά αγιολογικά κείμενα. Τα θαυμαστά αυτά σημεία, τα οποία συνέβησαν άλλοτε τη στιγμή του θανάτου των αγίων και των μαρτύρων και άλλοτε πριν ή μετά από την καθοριστική αυτή στιγμή αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι των αγιολογικών κειμένων, διότι αποτελούν ενδείξεις της αγιότητάς τους. Η εργασία διαρθρώνεται σε τρία μέρη. Στο πρώτο μέρος παρουσιάζονται οι απόψεις των χριστιανών για τον θάνατο και τη μετά θάνατον ζωή. Ο τρόπος, με τον οποίο επήλθε ο θάνατος, αποτελεί σημαντικό κριτήριο για την αγιοποίηση των εκλεκτών του Θεού, καθώς κατατάσσονται αναλόγως στους αγίους ή τους μάρτυρες και για τον λόγο αυτό πραγματοποιήθηκε μια σύντομη παρουσίαση των κυριότερων τρόπων θανάτου τους στο πέρασμα των αιώνων. Το δεύτερο μέρος της εργασίας, το οποίο είναι και το εκτενέστερο, χωρίζεται σε έντεκα υποκεφάλαια, στα οποία παρουσιάζονται τα έντεκα θαυμαστά σημεία που μελετήθηκαν, διότι συνδέονται με τον θάνατο των αγίων και των μαρτύρων. Κριτήριο διαχωρισμού τους αποτέλεσε κατά κύριο λόγο η χρονική στιγμή τέλεσής τους, αν δηλαδή συνέβησαν πριν τον θάνατο, τη στιγμή του θανάτου ή μετά τον θάνατο του αγίου ή του μάρτυρα. Όσον αφορά τους συγγραφείς που περιέγραψαν τα θαυμαστά αυτά σημεία στα αγιολογικά κείμενα που συνέθεσαν, υπήρξαν εκπρόσωποι τόσο της πρώιμης, όσο και της μέσης και της ύστερης βυζαντινής λογοτεχνικής παραγωγής και με τον τρόπο αυτό δίνεται η δυνατότητα να εξεταστεί ο βαθμός εξέλιξης της περιγραφής του κάθε θαυμαστού σημείου στο πέρασμα των αιώνων. Στο τρίτο και τελευταίο μέρος της εργασίας παρατίθενται τα συμπεράσματα που προέκυψαν από τη μελέτη των περιγραφών των θαυμαστών σημείων στα αγιολογικά κείμενα που μελετήθηκαν.