Αρχιτεκτονική γλυπτική της Θεσσαλονίκης: (4ος - αρχές 10ου αιώνα)

Abstract

The thesis focuses on the study of an important number of 220 architectural sculptures in Thessaloniki (capitals, dosserets, mullion capitals, corpels, pier capitals, pilaster capitals and pseudo-pilaster capitals) dating from the Early Christian Era (4th-7th century) to the so-called “Dark Ages” (mid 7th-mid 9th century) and the fall in 904 by the Saracens, which is the time frame of this study. The examined study material belongs to the sculpture collection of the Museum of Byzantine Culture. It mainly originated from the sculpture collection in Rotunda, the construction of which began in the early 20th century. Additionally, it includes sculptures from various excavations in the city. The study carries out a typological classification and assemblage, a correlation with monuments and excavation sites in Thessaloniki and with consistently dated works. It also studies the evolution in the production of sculpture based on form and decoration, examines the relationship between Thessaloniki with the sculptures of Constantinople and the distribution of artistic trends among areas of the empire. It also analyses the techniques which marble masons, craftsmen, used and traces marble workshops. Furthermore, chemical analyses were conducted on a gilded item and the drawn results were exploited accordingly. The study highlights evidence concerning the evolution of sculpture and draws information which enriches our knowledge of Thessaloniki, thus confirming its perpetual historical presence.

Η διατριβή εστιάζει στη μελέτη ενός σημαντικού συνόλου, από 220 αρχιτεκτονικά γλυπτά της Θεσσαλονίκης (κιονόκρανα, επιθήματα, αμφικιονόκρανα, πρόβολοι, πεσσόκρανα, επίκρανα και ψευδεπίκρανα), που χρονολογούνται από την παλαιοχριστιανική εποχή (4ος-7ος αι.) ως τους λεγόμενους «σκοτεινούς χρόνους»(μέσα 7ου-μέσα 9ου αι.) και την άλωση του 904 από τους Σαρακηνούς, που αποτελεί και το χρονικό όριο της μελέτης. Το εξεταζόμενο υλικό ανήκει στη συλλογή γλυπτών του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού. Μεγάλο μέρος του υλικού προέρχεται από τη συλλογή γλυπτών της Ροτόντας-η συγκρότηση της οποίας ξεκίνησε στις αρχές του 20ου αι.-ενώ αρκετά από τα εξεταζόμενα γλυπτά προέρχονται από ανασκαφές μέσα στην πόλη. Στη μελέτη γίνεται τυπολογική κατάταξη και συγκρότηση συνόλων, συσχετισμός με μνημεία και ανασκαφικές θέσεις της Θεσσαλονίκης και με σταθερά χρονολογημένα έργα. Μελετάται η εξέλιξη της γλυπτικής παραγωγής με βάση τη φόρμα και τον διάκοσμο και διερευνάται η σχέση της Θεσσαλονίκης με τη γλυπτική της Κωνσταντινούπολης και η διακίνηση καλλιτεχνικών τάσεων με άλλες περιοχές της αυτοκρατορίας. Ακόμη, διερευνώνται ζητήματα σχετικά με τον τρόπο εργασίας των μαρμαράδων, την ανίχνευση εργαστηρίων γλυπτικής και αξιοποιούνται αποτελέσματα από χημικές αναλύσεις σε επιχρυσωμένο μέλος. Επισημαίνονται στοιχεία που αφορούν την εξέλιξη της γλυπτικής παραγωγής και αντλούνται πληροφορίες που εμπλουτίζουν τις γνώσεις μας για τη Θεσσαλονίκη, επιβεβαιώνοντας την συνεχή ιστορική της παρουσία.