Η σχέση μεταξύ των μηχανισμών άμυνας και των προσεγγίσεων μάθησης: ο διαμεσολαβητικός ρόλος της ακαδημαϊκής αναβλητικότητας και της ψυχολογικής ευημερίας

Abstract

The present thesis follows the modern research interest regarding the role of psychological, non-cognitive variables beyond the cognitive ones that have been studied by a number of studies that focus on learning. The aim of the study was (a) to investigate the relationship between defense styles and approaches to learning through the role of academic procrastination and psychological wellbeing as variables related to “the protection of the self” and (b) to examine the presence of students’ profiles based on the differences in the scores of the following variables: Defence Styles, Academic Procrastination, Psychological Well-Being and Approaches to Learning. For the study of the above variables, the following instruments were used respectively: «Defense Style Questionnaire-DSQ88», «Procrastination Assessment Scale for Students-PASS», «Flourishing Scale (Prev. Psychological Well-Being Scale)», and «HowULearn (Prev. Learn)». The sample comprised of 628 students from the School of Philosophy at the University of Ioannina. For the detection of the factorial structure of the instruments, the methods of Explanatory Factor Analysis (EFA) and Confirmatory Factor Analysis were used. To establish the independence of the sub-scales used and to perform further analyses, correlations between the variables under study were computed (Defense Styles, Academic Procrastination, Psychological Wellbeing and Approaches to Learning). The following statistical analyses were carried out to control the research hypotheses: (a) Path Analysis (Structural Equation Modeling) to determine the relationships and interactions among all the variables under consideration (Δαφέρμος, 2013. Kline, 2016) and (b) Cluster Analysis according to the methodology of hierarchical analysis was performed in order to investigate the existence of students’ profiles based on their responses. The results of the present research have shown that academic procrastination and psychological well-being mediate the relationship between defense styles and learning approaches, indicating the expected direct and indirect paths. In particular, defense styles are directly related to approaches to learning. Mature defense styles are associated with learning through psychological wellbeing in a positive way and immature defense styles are associated with learning through academic procrastination in a negative way. Regarding the conclusions drawn from the analysis of homogeneous groups, the present study reveals three profiles, two of which show the coexistence of psychological and cognitive variables organized in a positive/mature profile, the "psychologically stable and adaptive" and in a negative/immature profile, the "immature and unstable at risk", supporting the connections between the variables revealed in path analysis. The third profile is a dissonant profile, "defensive dissonant", which concerns students with the highest scores in defense styles and the second-highest scores in all other variables. The research contributes to (a) the increasing research interest in the role of adaptation and mental health variables in learning, suggesting the importance of a holistic picture of learning and (b) the confirmation of association between cognitive and non-cognitive variables both in terms of the direct and indirect paths between the variables, and in terms of the students’ profiles. This study supports the current line of research in associations between defense styles and learning and the importance of linking the cognitive and non-cognitive variables in our understanding of learning. The results are discussed in the context of international literature.

Η παρούσα έρευνα ακολουθεί το σύγχρονο ερευνητικό ενδιαφέρον αναφορικά με τον ρόλο των ψυχολογικών, μη γνωστικών μεταβλητών πέραν των γνωστικών που έχουν μελετηθεί από πλήθος ερευνών που εστιάζουν στη μάθηση. Στόχος της ήταν (α) η διερεύνηση της σχέσης μεταξύ των αμυντικών στυλ και των προσεγγίσεων μάθησης μέσω του ρόλου της ακαδημαϊκής αναβλητικότητας και της ψυχολογικής ευημερίας ως μεταβλητών που αφορούν την «προστασία του εαυτού» και (β) η εξέταση της ύπαρξης προφίλ φοιτητών με βάση τις διαφορές στις τιμές των υπό μελέτη μεταβλητών, ήτοι: Αμυντικά Στυλ, Ακαδημαϊκή Αναβλητικότητα, Ψυχολογική Ευημερία και Προσεγγίσεις Μάθησης. Για τη μέτρηση των ανωτέρω μεταβλητών χρησιμοποιήθηκαν τα ακόλουθα εργαλεία αντίστοιχα: το «Ερωτηματολόγιο Αμυντικής Δομής και Μηχανισμών Άμυνας- DSQ88», η «Κλίμακα Αξιολόγησης της Αναβλητικότητας για Φοιτητές - PASS», η «Κλίμακα Ψυχικής Ευζωϊας - FS», και το ερωτηματολόγιο «Πώς μαθαίνεις - HowULearn». Το δείγμα αποτέλεσαν 628 φοιτητές/τριες της Φιλοσοφικής σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Για την ανίχνευση της παραγοντικής δομής των ερωτηματολογίων εφαρμόστηκε η μέθοδος της διερευνητικής (EFA) και της επιβεβαιωτικής ανάλυσης παραγόντων (CFA). Για να διαπιστωθεί η ανεξαρτησία των υποκλιμάκων των ερωτηματολογίων που χρησιμοποιήθηκαν και να πραγματοποιηθούν περαιτέρω αναλύσεις, διενεργήθηκαν συσχετίσεις μεταξύ των υπο μελέτη μεταβλητών (Αμυντικά Στυλ, Ακαδημαϊκή Αναβλητικότητα, Ψυχολογική Ευημερία και Προσεγγίσεις μάθησης). Για τον έλεγχο των ερευνητικών υποθέσεων, πραγματοποιήθηκαν οι παρακάτω στατιστικές αναλύσεις: (α) Ανάλυση Διαδρομών (Path Analysis-Structural Equation Modelling) για τον προσδιορισμό των σχέσεων και των αλληλεπιδράσεων στο σύνολο των υπό εξέταση μεταβλητών (Δαφέρμος, 2013. Kline, 2016). (β) Επιπρόσθετα, προκειμένου να διερευνηθεί η ύπαρξη προφίλ φοιτητών βάσει των απαντήσεών τους, πραγματοποιήθηκε ανάλυση συστάδων (cluster analysis) σύμφωνα με τη μεθοδολογία της ιεραρχικής ανάλυσης συστάδων (hierarchical cluster analysis). Τα αποτελέσματα της παρούσας μελέτης κατέδειξαν ότι η ακαδημαϊκή αναβλητικότητα και η ψυχολογική ευημερία διαμεσολαβούν στη σχέση ανάμεσα στα αμυντικά στυλ και στις προσεγγίσεις μάθησης, αναδεικνύοντας τις αναμενόμενες άμεσες και έμμεσες διαδρομές. Συγκεκριμένα, τα αμυντικά στυλ σχετίζονται άμεσα με τις προσεγγίσεις μάθησης. Τα ώριμα αμυντικά στυλ συνδέονται με τη μάθηση μέσω της ψυχολογικής ευημερίας με θετικό τρόπο και τα ανώριμα αμυντικά στυλ συνδέονται με τη μάθηση μέσω της ακαδημαϊκής αναβλητικότητας με αρνητικό τρόπο. Όσον αφορά στα συμπεράσματα που αντλούνται από την ανάλυση ομοιογενών ομάδων, η παρούσα μελέτη αναδεικνύει τρία προφίλ, εκ των οποίων τα δύο δείχνουν τη συνύπαρξη ψυχολογικών και γνωστικών μεταβλητών οργανωμένων σε ένα θετικό/ώριμο προφίλ, τους «ψυχολογικά σταθερούς και προσαρμοστικούς» και σε ένα αρνητικό/ανώριμο προφίλ, τους «ανώριμους και ασταθείς σε κίνδυνο», υποστηρίζοντας τις συνδέσεις μεταξύ των μεταβλητών που προκύπτουν από την ανάλυση διαδρομών. Το τρίτο προφίλ αποτελεί ένα δυσαρμονικό προφίλ, τους «αμυντικά δυσαρμονικούς», που αφορά σε φοιτητές με τις υψηλότερες τιμές στα αμυντικά στυλ και τις δεύτερες υψηλότερες τιμές σε όλες τις άλλες μεταβλητές. Η έρευνα συμβάλλει (α) στο αναδυόμενο ερευνητικό ενδιαφέρον ως προς τον ρόλο των μεταβλητών που αφορούν την προσαρμογή και την ψυχική υγεία στη μάθηση, προτάσσοντας τη σημασία μιας πιο ολιστικής εικόνας αναφορικά με τη μάθηση και (β) επιβεβαιώνει τη σύνδεση μεταξύ γνωστικών και μη γνωστικών μεταβλητών τόσο όσον αφορά στις σχέσεις και στις διαδρομές σύνδεσης μεταξύ των μεταβλητών, όσο και αναφορικά με τα προφίλ φοιτητών. Η συγκεκριμένη μελέτη υποστηρίζει τον σύγχρονο ερευνητικό προσανατολισμό που αφορά στη σύνδεση των αμυντικών στυλ με τη μάθηση και τη σημασία της σύνδεσης γνωστικών και μη γνωστικών μεταβλητών στην κατανόηση της μάθησης. Τα αποτελέσματα συζητούνται στο πλαίσιο της διεθνούς βιβλιογραφίας.